ABD Başkanı Trump’ın, 13 Ağustos’ta İsrail ile Birleşik Arap Emirliklerinin (BAE) ilişkilerini “tamamen normalleştirmeleri” için bir anlaşma imzaladıklarını duyurması ile Ortadoğu’da yeni bir dönem başlamış oldu.
Anlaşmayı "gerçekten tarihi bir an" olarak nitelendiren Trump, "Bu anlaşma, daha barışçıl ve müreffeh bir Ortadoğu için önemli bir adım. Şimdi buzlar çözüldü. Daha fazla Arap ve Müslüman ülkenin BAE'yi takip etmesini bekliyorum" dedi. İsrail Başbakanı Netanyahu da benzer şekilde “Bu tarihi bir gün” derken Birleşik Arap Emirlikleri Prensi Bin Zayed de, İsrail’in ilhakını durduran anlaşmayı ‘tarihi bir zafer’ olarak nitelendirdi.
İsrail’le barış yapan üçüncü Arap ülkesi
BAE, 1979’da Mısır’ın, 1994’te de Ürdün’ün ardından İsrail ile normalleşme anlaşmasını imzalayan üçüncü Arap ülkesi oldu. Ancak BAE’nin en büyük özelliği, İsrail’le hiç askeri mücadeleye girmeden anlaşma imzalayan Arap ülkesi olması.
Anlaşma neler getirecek?
İsrailli ve BAE'li yetkililer önümüzdeki günlerde bir araya gelerek yatırım, turizm, kültür, doğrudan uçuşlar, güvenlik, telekomünikasyon, teknoloji, enerji, sağlık, kültür, çevre, karşılıklı elçiliklerin açılması konularında ikili anlaşmalar yapacak. Bu arada İsrail’in BAE olan 300-500 bin dolarlık doğrudan ticaret hacminin 100 kat artması bekleniyor.
Bu arada, İsrail’in gündeminde olan Batı Şeria ve Ürdün Vadisindeki yerleşimlerin ilhakı da, anlaşmanın koşulu olarak gündemden kaldırıldı.
Batı’dan olumlu, Doğu’dan karışık tepkiler
AB, Fransa, Almanya, İngiltere ve diğer Avrupa ülkelerinden anlaşmaya destek açıklamaları geldi. Arap ülkeleri arasında anlaşmadan duyduğu memnuniyeti ilk dile getiren Mısır, ilk tebrik eden ise Bahreyn oldu.
Türkiye dahil olmak üzere Filistin, İran, Libya'dan anlaşmaya yönelik sert tepkiler geldi. Normalleşmeye Tunus ve Fas'tan çeşitli düzeylerde tepkiler verildi.
Türkiye Dışişleri Bakanlığı anlaşmaya ilişkin açıklamasında, "Hiçbir geçerliliği olmayan ABD planı üzerinden gizli hesaplar yapmaya çalışan BAE, bu şekilde Filistin'in iradesini de yok saymaktadır.(…) Kendi dar çıkarları uğruna Filistin davasına ihanet ederken, bunu adeta Filistin için yapılan bir özveri gibi takdim etmeye çalışan BAE'nin bu riyakar davranışını tarih de bölge halklarının vicdanı da unutmayacak ve asla affetmeyecektir" ifadelerini kullandı.
Sırada kimler var?
İsrail İstihbarat Bakanı Eli Cohen, BAE’den sonra Sudan ile normalleşme anlaşmasına varılacağını açıkladı. İsrail – BAE anlaşmanın ardından yapılan değerlendirmeler Suudi Arabistan üzerinde yoğunlaşsa da Bahreyn, Umman ve Fas’ın da İsrail ile normalleşme sürecine girebileceği yönünde haberler basında yer alıyor.
