Varşova´ya 56 kilometre uzaklıktaki Nowe Miasto´da, Uluslararası İzciler hareketinin yerel kolunun Yahudi olmayan 12 civarında genç üyesi, Bağımsızlık Gününü yerel Yahudi mezarlığını temizleyerek kutladı.
Polonya’nın 11 Kasım Ulusal Bağımsızlık Gününde, Varşova’da binlerce kişi korona virüsten dolayı getirilen toplanma yasağını hiçe sayarak, onları dağıtmaya çalışan polisle çatıştı. Bu yasadışı geçit töreninde ‘Yahudi isteklerine hayır’ yazılı bir pankart da dikkat çekti. Bu pankartta, Polonya’da çoğunluğu Holokost kurtulanı olan Yahudilere ait mülkleri sahiplerine geri vermeyi teklif eden bir yasa tasarısının meclisten geçirilme çabalarına gönderme yapılıyordu.
Yine de bağımsızlık günü gösterileri bu yıl, geçmiş yıllara göre nispeten daha masumdu. 2017 yılında, göstericiler “Beyaz Avrupa, Avrupa beyaz olmalıdır”, “Sieg Heil (Nazi selamı)” ve “Yahudileri yönetimden alın” şeklinde bağırıyorlardı.
Buna rağmen bu yıl, Varşova’ya 56 kilometre uzaklıktaki Nowe Miasto’da, Uluslararası İzciler hareketinin yerel kolunun Yahudi olmayan 12 civarında genç üyesi, Bağımsızlık Gününü çok farklı geçirdi. Yerel Yahudi mezarlığını temizleyerek ve mezarlıkta kalabilmiş on mezar taşının etrafındaki fazlasıyla büyümüş bitkileri düzenleydi.
Bu temizliği ve geçmiş yıllarda da benzer birçok temizliği düzenleyen, kâr amacı gütmeyen Kültürel Miras Vakfının başkanı Michał Laszczkowski. Laszczkowski JTA haber ajansına yaptığı açıklamada, “Belki Bağımsızlık Gününde olması sembolik oldu, ama amacımız bu değildi” dedi. “Temizliğin Bağımsızlık Gününe rastlaması pratik sebeplerdendi, bir mesaj vermeye çalışmıyorduk. Okulun tatil olduğu bir günde yapmamız gerekiyordu, biz de bu yıl nasıl olsa birçok etkinlik iptal olduğu için Bağımsızlık Gününü seçtik” diye ekledi. Laszczkowski konuşmasına, “Şimdi tekrar düşününce, evet, gerçekten sembolik, çünkü burada gömülü olan insanlar, her zaman gereken önem verilmese de Polonya’nın kimliğinin çok önemli bir bölümü; belki de Bağımsızlık Gününde gerekli önem verilmeli” şeklinde devam etti.
Holokost’tan önce Polonya 3,3 milyon Yahudi’nin vatanıydı. Naziler ve işbirlikçileri 3 milyon Polonya Yahudi'sini öldürdü; bu Holokost’ta öldürülen toplam Yahudi sayısının yarısını oluşturuyor. Naziler aynı zamanda 3 milyon da Yahudi olmayan Polonyalıyı öldürdüler. Londra merkezli Yahudi Politika Araştırmaları Enstitüsüne göre, Holokost’tan kurtulan Yahudilerin çok azı hala Polonda’da yaşıyor. Ülkede bugün 4500 civarında Yahudi yaşamakta.
Kütürel Miras Vakfı, öncelikle eskiden Polonya toprakları olan bölgelerde, yani şimdiki komşu ülkelerdeki Polonyalılar için önem taşıyan mekanlara ve mezarlıklara odaklandı.
Ancak 2014 yılında Laszczkowski Varşova’daki Okopowa Yahudi Mezarlığını gezdi. 250 bin mezarın bulunduğu 83 dönümlük arazi Avrupa’nın en büyük Yahudi mezarlıkları arasında. Aynı zamanda Esperanto dilinin yaratıcısı Ludwik Zamenhof ve 20. yüzyılda Polonya’nın ilk ansiklopedisini basan Samuel Orgelbrand gibi Polonya’nın tanınan isimlerinden bazıları da bu mezarlıkta yatıyor.
Laszczkowski, “Kendi kendime, neden Ukrayna’daki Katolik kiliseleri tamir ediyoruz da Polonya’daki en önemli mezarlıklardan birisi için hiçbir şey yapmıyoruz, diye düşündüm” diyerek yola çıktı.
Laszczkowski, Polonya’daki Yahudi Mirası Koruma Vakfı ile birlikte çalışarak, hükümetin 2017’de, gelirleri Varşova mezarlığının onarılması ve bakımı için ayrılacak, 28 milyon dolarlık bir yatırım fonu oluşturması kararının arkasındaki itici güç oldu.
Kültürel Miras Vakfı için Okopowa sadece buzdağının görünen kısmı. Holokost’tan önce ülkede bulunan 1200 civarı Yahudi mezarlığından 800’ü hala Polonya sınırları içerisinde. Laszczkowski’nin vakfı halen ayakta olan 120 mezarlığı ‘koruyucu’ adını verdiği, mezarlıkla ilgili bakım ve diğer görevleri üstlenecek hayır kuruluşları, dernekler ve hatta okullar gibi organizasyonlarla eşleştirdi.
