Reneta Sibel YOLAKKüçük Ruben arkadaşıyla birlikte mahalle ilkokuluna gidiyordu. Sınıfın en fakiri, üstü başı en paramparça olanıydı. Babası yıllar önce ölmüş, kuru bir öksürüğe tutulan annesi evlere temizliğe giderek yaşamını kazanmaya çalışıyordu. Artık eskisi gibi de çalışamıyordu. Yatağa d&
Yusuf BESALEL
Ayrıca Gematria, Kabala’da da çok kullanılmış ve "kemeot"un (muskaların) yazılmasında bu çalışmalar olmuştur. Örneğin Yahudiler tsedakayı (zekat) 18’in katları şeklinde dağıtırlardı ve yaşam ve gelecek yıllar için bu yöntemle kehanetler ararlardı. (Hayat- hay, nümerik değeri 18). Esasında Gematria yöntemi bir Yahudi icadı değildir ve eski Yunanlılar, Asurlular ve Bâbilliler tarafından da kullanılmıştır. Günümüzde Tanah’ın açıklanmasında bir bilgisayar metodu olarak kullanılmaktadır.
Burada yukarıda değinilen Aramice dili hakkında biraz ayrıntı vermekte yarar vardır. Aram dili, Eretz Yisrael ve Mezopotamya Yahudileri’nin olduğu gibi; bütün Sami ırklarının binlerce yıl kullandıkları bir dildir ve bütün Sami dillerinin (İbranice, Arapça, Asurca, vb.) temelini meydana getirir.
Aramice, İbranice’ye benzer ve İbranice alfabesindeki kare yazı karakterleri ile yazılır. İlk Aramiler’in Avraam Avinu’nun (Hz. İbrahim) ailesinin kökeninin bağlı olduğu (Yaratılış, 11:31) güney batı Mezopotamya’nın Ur şehrinde yaşadığı sanılmaktadır. Birinci Bet-Amikdaş dönemine ait ve Kuzey Mezopotamya’da bulunan arkeolojik kalıntıların Aramice yazıldığı saptanmıştır. M.Ö. 529’dan sonra Persler de bu lisanı kullanmışlardır. Kitab-ı Mukaddes ‘te yer alan Daniel ve Ezra kitaplarının bir kısmı da Aramice alfabesiyle yazılmıştır.
Aramice, İkinci Bet-Amikdaş döneminde de Yahudiler arasında Ketuba (evlilik akti) ve Get (boşanma ilamı) gibi akitler için kullanılmış, ayrıca Ölü Deniz Tomarları’ndaki gizemli yazılar da bu dilde yazılmışlardır. Targum ise Tanah’ın Aramice tercümesidir ve yorum içerir. Yeruşalayim Talmudu’nda geçen tartışmaların bazılarında da yer alan Aramice, Gaonlar döneminde (600) kullanım bakımından zayıflamıştır. 7. yüzyıldaki İslâm fütühatıyla beraber, Aramice Yahudiler arasındaki yerini Arapça’ya terketmeye başlamıştır.
Aramice ayrıca günümüze dek Kadiş, Kal Nidre gibi dualarda, Pesah Agadası’ndaki Alahmanya’da yer almaktadır. Aramice, Orta Çağ’da Kabala’da da kullanılmış ve birçok gizemli kelime bu dilde yazılmıştır. Özellikle Bâbil Talmudu’ndaki Aramice, modern İbranice sözlüğünün oluşmasına da katkıda bulunmuştur.
Bu bahis altında son olarak belirtilmesi gereken diğer ilginç bir konu da, Luah Gezer’dir. (Gezer Yazıtları). M.Ö. 10. yüzyıldan kalma ve Gezer kentinde bulunmuş, eski İbranice, taş üstüne çivi yazması bu metinler, İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde yer almaktadır.
Kaynakça: "Yahudilik Ansiklopedisi",
Cilt I, II
Yusuf Besalel
