ABD başkanı George W. Bush’un 8 günlük Uzakdoğu seferi dün (21 Kasım 2005) Moğolistan’da sona erdi.
Bush, Uzakdoğu gezisine Japonya’da başladı. 16 Kasım’da Kyoto’da yaptığı temaslarda Japon Başbakanı Kouzumi’yi överken Çin’in dini özgürlüklükleri kısıtlamasını eleştirdi. Çin’in özgürlük reformlarını devam ettirmesini temenni ederek, Tayvan’ın özgürlükçü yapısını örnek gösterdi. Fakat Bush konuşmasında Tayvan’ı Çin’den ayrı bir ülke olarak görmediğini özenle belirtti. Çin Dışişleri Bakanı Li Zhaoxing ise verdiği demeçte yabancıların yorumlarının kendilerine olan inançlarını ve vatan sevgilerini sarsmayacağını, Tayvan’ın Çin’in bir iç meselesi olduğun belirtti.
Çin şu anda Tayvan’ı tanımıyor ve kendi eyaleti olarak tanımlıyor. Tayvan’ın tam bağımsızlık ilan etmesini ise savaş sebebi sayıyor. Buna karşılık ABD de Çin’in bu görüşünü kabul ettiğini fakat Tayvan’ı askeri bir müdaheleye karşı koruduğunu belirtiyor.
Bush, Kyoto’dan sonra Güney Kore’nin Pusan şehrindeki Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği toplantısına katıldı. Fakat bu toplantıda da gerginlik vardı: Kore Başkanı Roh Moo Hyun Japon Başbakanı Kouzumi’nin geçen ay Yasakuni Tapınağı’na yaptığı ziyareti eleştirildi. Çin Dışişleri Bakanı ise Kouzumi’yle görüşmeyi reddetti.
Yasakuni tapınağı, Japonya’nın 19 yy’ın sonundan beri savaşlarda yitirdiği askerleri anmak için kullanılıyor. Fakat tapınakta onurlandırılan askerlerin arasında, İkinci Dünya Savaşı sırasında diğer Asya ülkelerinde zulümde bulunup insalık suçlarından yargılanan ve idam edilen Japon liderleri de bulunuyor. Japonya’nın savaş suçları nedeni ile uzun yıllar boyunca özür dilememiş olması ve bu tapınağa ziyaretlerin devem etmesi ise diğer ülkeler ile ilişkileri zora sokuyor. Bunun yanı sıra son zamanlarda Koreli ve Çinlileri ilkel gösterip, Japonları Batılı ve üstün gösteren iki çizgi romanın Japonya’da en çok satan kitaplar listesine girmiş olması ise gerginliği arttırıyor.
Bush ise Pusan’daki zirvede Kuzey Kore’nin insan hakları ihlallerini ve nükleer silah programını eleştirirken Kuzey ve Güney Koreli liderlere barış çağrısı yaptı. Fakat Bush, Kuzey Kore’ye sert politik yaptırımlar uygulamak isterken Güney Koreli Roh ve diğer liderler bu önerilere sıcak yaklaşmadı ve daha diplomatik çözümleri tercih etti.
Bush’un üçüncü ve en önemli durağı ise Çin oldu. Bush’un Çin’de dile getirdiği istekler Çin ile olan ticari açığın dengelenmesi, yazılım ve sanat korsanlığının engellenmesi, Çin parasının değeri üzerindeki devlet kontrolünün azaltılması ve Çin’deki dinsel özgürlüklerin arttırılması oldu. Kuzey Kore ile olan görüşmelerdeki katkısı neden ile Çin Başkanı Hu Jintao’ya teşekkürlerini iletti.
Bush, Çin’de devletin izin verdiği Protestan kiliselerinden Gangvaşi kilisesini ziyaret ederek dinsel özgürlükler konusundaki dileklerini vurguladı.
Çin yetkilileri ise demokratik süreç hakkında ortak bir basın açıklaması vermeyi reddetti ve Bush’un sadece Olimpik bisiklet takımı ile yaptığı bisiklet gezisini televizyondan yayınlamayı taahhüt etti. Bush’un dini özgürlükler ve Tayvan hakkındaki yorumları Çin gazetelerinde yer almazken, ABD Başkanı’nın ziyareti süresince Çin Hükümeti protestoda bulunması muhtemel muhalifleri ev hapsine aldı.
Bush’un ekonomik taleplerine karşı olarak da Çin Başkanı Hu Jintao Yuan’ın değeri üzerindeki devlet kontrolünün azaltılması konusunda bir tarih vermekten kaçındı. Gezinin en önemli ticari bir başarısı Boeing şirketi ile Çin arasında 4 Milyar Dolar’lık bir uçak satışı anlaşması oldu. Fakat yetkililer daha önce politik gezilerin arkasından buna benzer ekonomik anlaşmaların Çin yetkilileri tarafından değiştirildiğine dikkat çektiler. Bush, son durağı Moğolistan’da, bu ülkenin komunizmden serbest ekonomiye yaptığı geçişi ve politik özgürlüklerin gelişmesini övdü. Bunun yanı sıra Moğolistan Başkanı Enkhbayar’a Irak’a gönderdiği 100 asker için teşekkür etti. Bush verdiği demeçte, "Radikal İslam da komünizm gibi bir gün çökecektir. Çünkü güç sahibi olma isteği asla özgür yaşama dileğinden güçlü olamayacaktır" dedi.
Bush bu ziyaretiyle Moğolistan’ı ziyaret eden ilk Amerikan Başkanı oldu.
