Arşivin oluşturulması ve günümüzdeki durumu hakkında bilgi verir misiniz?
Şalom Arşivinin ciddi anlamda ilk kez toparlanması 1990 yıllarına dayanır. ilk arşiv o yıllarda Şalom’un başında olan şimdiki Cemaat Başkanı Silvyo Ovadya ve İzzet Bana tarafından derlenmeye başkandı. Daha sonraları Arşiv Suzan Valid ve Korin Penso tarafından geliştirilmiş. Gerek kütüphanenin gerekse arşivin ilk dijital ortama girişini ise gönüllü çalışan Vivi Menase ve ekibi gerçekleştirdi.
Arşivin sizce önemi nedir?
Bir toplumun geçmişinin tarihi, kültürü, kimliği ancak geride bırakılan yazılar, kayıtlar ve resimlerle öğrenilir.
Biliyorsunuz ki bizden önceki nesiller arşivlemeye, belge saklamaya çok fazla önem vermemişler, saklanan kayıtlar belgeler de yangın, sel gibi birçok afet sonucu yok olmuşlardır.
Bizim amacımız bizden sonraki nesillere doğru ve eksiksiz kayıtlar bırakmak ve böylece Türk Yahudi Toplumunun geçmişine, profiline, lisanına, geleneklerine ait soracakları sorulara, yapacakları araştırmalara ışık tutmaktır.
Arşiv sorumlusu Şalom’da ne tür görevler üstlenir?
Arşiv sorumlusu ilk işi günlük gazeteleri taramak, dünya basınını takip etmek, gazetede değerlendirilebilecek haberleri, konu ile ilgili kişilere aktarmak. Belge niteliğinde olanları, sınıflandırarak dosyalamak. Dış kaynaklı haberleri gerektiğinde Türkçe’ye çevirmek gazetenin yayına hazırlanma aşamasında yazılarla ilgili resimleri arşivden bulmak, yoksa internetten araştırmak. Her hafta çıkan gazeteyi ve eklerini dijital ortamda kaydetmek.
Yayınevlerinin çıkardığı yeni kitapları takip ederek kütüphanede bulunması gereken kitapları saptamak, onları alarak kütüphaneyi zenginleştirmek.
Çekilen bütün resimleri, kasetleri, dvd ve vcd’leri kayıt altına almak.
Günlük işlerin yanısıra başvuran araştırmacıları yönlendirmek, istedikleri bilgiyi sağlamak da bir arşiv sorumlusunun en önemli görevlerindendir.
Arşiv kaç bölümden oluşuyor?
Arşivimiz, çeşitli kitaplar ve tezlerden oluşan kütüphanemiz, seneler içinde toplanan belge, resim, yazılardan meydana gelen arşiv dosyalarımız ve 1983’ten bu yana bütün gazete yazılarının konularına ve yazarlara göre sınıflandırıldığı dijital arşivden oluşmaktadır.
Kütüphanede Yahudilik, din ve kavramları, felsefesi, Türkiye Yahudilerinin tarihi, kültürleri, kullandıkları lisan Judeo-Espanyol, Dünya Yahudileri, Holokost, İsrail, felsefe, tarih, sosyoloji, psikoloji, biyografi, sanat, roman, şiir, öykü gibi konularda 2500’den fazla kitap bulunmaktadır. Bu kitaplar gazeteye gelen araştırmacılarla, gazete yazarlarına kaynak teşkil etmekte, ancak dışarı verilmemektedir. Yerimiz uzun süreli çalışmalara uygun olmadığından randevu ile araştırmacı kabul ediyoruz. Gelen araştırmacılara kendilerine gerekli bilgilerin fotokopilerini veriyoruz.
Kütüphanemize katmak üzere her hafta kitap editörümüz ile birlikte yayınevlerinden yeni çıkan kitapları tarar bizle ilgili olanları sipariş ederiz. Zaman zaman müzayedelerden Türk Yahudi yazarların eski basım kitaplarını alarak arşivimizi zenginleştiriyoruz.
İkinci bölümde konularına göre dosyaladığımız çeşitli gazete yazıları, resimler, belgeler bulunuyor. Bu belgeler tarih olarak tabiî ki çok eskiye dayanmıyor. Arşivlemeye ancak son yıllarda gereken önem verildi. Bazı eski resimlerin dışında arşivin tarihi genel olarak 1990lardan günümüze geliyor. Belgeler, resimler çoğunlukla Türkiye Yahudi cemaatinin, Türkiyede ki gelişimi, kurumları etkinlikleri, tarih içinde yaşanan olaylar (Trakya Olayları, II Dünya Savaşı, Struma ve El Salvador gemileri, Varlık Vergisi, 500 .yıl kutlamaları) hakkında.
Dijital arşiv ise 1983’ten bu yana çıkan bütün gazete yazılarını tarihleri ve konularına göre klasifiye edilmiş halidir. 1983 diyoruz çünkü o tarihe kadar çıkan gazetenin dili Judeo-Espanyol idi. Arşivimiz gazetenin Türkçe olarak yayınlanmaya başladığı 1983 tarihinden itibaren başlıyor. Herhangi bir konuda yazılmış bir yazı olup olmadığını, ya da hangi tarihte neler olduğunu, bu arşivden yararlanarak buluyoruz.
Zaman içinde tek isteğimiz şu anda artık sararmış yıpranmaya maruz kalmış ciltlerimizi de büyük kütüphanelerde uygulandığı gibi dijital ortama taşımak. Bu konuda bünyemizde bulunan Osmanlı-Sefarad Enstitüsü Müdürü Karen Gerson Şarhon ile araştırmalar yapmakta, oldukça masraflı bu iş için sponsor aramaktayız.
Gelen araştırmacılar kimlerdir?
Bize birçok araştırmacı gelir. Bunların bir kısmı yurt dışındaki üniversitelerden, yüksek lisans tezi ve doktora tezi için araştırma yapanlar ya da gazeteci, televizyon program yapımcıları. Bir bölümü ise Türkiyedeki üniversitelerde master ve doktora tezi yapanlar. Genelde araştırmacılarımızı gazetenin hazırlandığı yoğun günler haricinde kabul ederiz. Bu da ortalama haftada en az bir veya iki kişi olur. Üniversitelilerin dışında yazarlar ve araştırmacılar konuları ile ilgili bilgi toplamak amacıyla, gazeteciler bilgi ve resim alışverişi için bizleri ararlar.
Araştırmacıların konuları arasında azınlık basını, Türk Yahudi toplumu, gelenekleri, yaşamı, kültürü, dini, göçler, Türk Yahudi sanatkârlar, mimari, Judeo-Espanyol lisanı, müzik ve benzeri temalar vardır.
En çok sevindiğimiz olay üniversiteli gençlere konuları hakkında doğru bilgiler verebilmek, bilgisizlik veya eksik bilgilerinden doğan birçok yanlış anlaşılmaları ortadan kaldırabilmektir. Kendimizi anlatarak birçok önyargının önüne geçebileceğimize inanıyoruz. Onlarla girdiğimiz dialogların sonucunda çok güzel dostluklar oluştu.. Birçoğu bize yazdığı tezleri yollarlar ve böylece yeni araştırmacılara da ışık tutmuş olurlar.Gazetenin herhangi bir konuda yardıma ihtiyacı olduğunda da yardımcı olurlar.
