Sara YANAROCAKYahudi Takvimi`nin en keder verici tarihi, Av ayının dokuzuncu günü olan Teşa Be Av günüdür. Aynı tarihte Yahudiler`in en kutsal mabetleri olan 1. ve 2. Bet ha Mikdaş birkaç yüzyıl arayla bu tarihte yıkılmıştır. Teşa be Av`la ilgili olarak Yahudiler arasında birçok söylence çıkmış, aynı tarihte Yahudilerin başına b
Yusuf BESALEL
Evlilik, Yahudilik’te bir anlaşma niteliği taşır. Bu anlaşma, evlenen iki insanı ebediyen bağlayan yazılı bir belgedir. Evlilik dinsel bir törenle gerçekleşir. Bu tören iki bölümden oluşur. İlki, Erusin ve Kiduşin olarak adlandırılan nişan töreni, diğeri de Nisuin olarak adlandırılan ve Hupa (özel evlilik çardağı) altında kutlanan törenidir. Nisuin atılırsa, nişan da iptal olur ve belge geçerliliğini yitirir. Talmudik zamanlarda baba, kızına belirli bir para verirdi. Bunun amacı, kızın kendisine çeyiz almasıydı. Kız yetimse, bunu erkek kardeşleri; kimsesiz ise cemaat karşılardı.
Evlenme günleri ile ilgili olarak: Şavuot, Roşaşana, Pesah, Sukot Bayramları, 17 Tamuz’dan 9 Av’a (Tişa Beav) kadar olan sürede; Pesah ve Şavuot arasında yer alan Omer sayımı döneminde (Lag Baomer’e kadar olan 33 günlük sürede), Avelut (yas), taanit (oruç), Şabat günleri düğün töreni yapılmaz. Ayrıca, Türkiye’deki Yahudi geleneklerine göre Heşvan ayında da düğün yapılmaz. Günellikle Müslüman ülkelerde düğün gününde bir veya birkaç gece önce uygulanan bir gelenek de, Kına gecesidir.
Talmudik zamanlarda evlilik töreni, damat tarafından hazırlanan bir düğün çadırında gerçekleştirildi. Zamanla düğünler, sinagoglar yapılmaya başlanınıca, gelin ve damadın üzerinde taşınabilir bir kubbe olan Hupa konuldu. İstanbul’da genellikle bu amaç için tallet kullanılır. Ayrıca Bet-Amikdaş’ın yıkılışının unutulmaması için bardak kırma, mutluluğu ve birlikteliği simgeleyen aynı bardaktan gelinle damadın şarap içmesi ve evlilikte sevgi ve sadakati simgeleyen kiduşin yüzüğünün damat tarafından gelinin sağ elinin işaret parmağına takılması bulunur.
Evlilikte Ketuba: Ketuba, kitabe, ya da yazılı olan anlamına gelip, bir kadın ile bir erkeğin evlilik töreni yapıldıktan sonra dinsel nikâhı gerçekleştirilen hahamın iki şahıs huzurunda damada imzalatıp, gelin tarafına teslim ettiği bir anlaşma belgesidir. Bu ahitte kocanın karısına karşı olan görev ve sorumluluğu gözetilir. Ketuba, İker Ketuba (Asıl Ketuba) ve Tosefet Ketuba (Ek Ketuba) olarak ekler taşır. Eski devirlerde ketubalar parşömen kağıdı üzerinde el yazması olarak yazılıdır. Günümezde ketuba tüm Yahudi topluluklarında yerleşmiş bir olgudur.
a) Genel Kavramlar: Yaratılış’tan beri evlilik, Tanrısal plânın değişmez öğelerinden birisi olmuştur. Evlilik; bir Tanrısal emir, kutsal bir bağ ve bir mutluluk kaynağı olarak görülür. Zohar’a göre semadan gelen ruh, biri erkek, diğeri dişi olmak üzere iki kısımdan oluşur ve iki bedene girer. Evlilik, ideal yaşamın standardı ve yolu oluruk kabul edilir. Kohen Agadol evli olmadığı taktirde Yom Kipur’un dinsel gereklerini yerine getiremezdi. Evlilik, ayrıcalığa yönelir ve mahremiyeti çağrıştırır. Evliliğin başka amacı, bağımsız bir birim olan bir yuva kurmak (Yaratılış, 2:18,24) olup; aile adındaki bu birimle toplumu sürdürmektir (Yaratılış, 1:28). Tora’ya göre bir erkeğin ikinci bir kadınla evlenmesi mümkündür. Ancak 1000 yılı dolaylarında Rabenu Gerşon Meor Agola’da bunu Aşkenaz cemaatlerine yasaklamış olup; günümüzde Aşkenaz ve Sefaradi tüm Yahudi cemaatleri bu yasağa uymaktadır. Evli bir kadının ikinci bir erkekle evlenmesine ise hiçbir zaman izin verilmemiştir. Eski dönemlerde evlilik törenlerinde gelin ve damadın şerefine aşk şarkıları söylenir ve büyük bir şölen tertip edilirdi (Yaratılış, 29:27, Hakimler, 14:10) ve şölen 7 gün sürerdi.
devam edecek...
Kaynakça: "Yahudilik Ansiklopedisi", Cilt I, II, III, Yusuf Besalel
