84 yaşındaki Salamon Mitrani düğün töreninde oldukça heyecanlı gözüküyordu. Küba yasalarına göre 55 yıldır Pilar ile evli olan Salamon sekiz torun sahibi. Geçtiğimiz hafta nihayet Yahudi gelenekleri uyarınca “Hupa”nın altında evlendi.
Olağandışı bir törendi, çünkü Mitrani çifti dışında yirmi çift daha Arjantin’den gelen üç ravın uyguladığı dini ritüelle evlendiler. Hazan İbranice tüm kutsama dualarını yaparken damatlar hızla üzerine bastıkları bardakları kırdılar.
Küba’da sayıları çok azalmış Yahudi cemaatinin şimdiye dek gerçekleşen en kalabalık düğünü oldu. Ülke Yahudilerinin çoğunluğu Başkan Fidel Castro’nun 1960’da iktidara gelmesi ile başlayan komünist rejimden kaçmışlardı. O tarihten beri bir din adamına sahip olamayan, geride kalan Yahudiler şimdilerde dini kimlikleri açısından bir uyanışa geçtiler.
“Ben kendimi her zaman Yahudi hissettim. 1948’de İsrail’in özgürlük savaşına katıldım” diyen ressam ve heykeltıraş Salamon Mitrani’nin Sefarad Yahudisi olan ailesi, 1913 yılında Küba’ya Türkiye’den göç etti.
Havana’nın en büyük üçüncü sinagogu olan ve yıllar sonra onarılan Beth Shalom, Mitrani’nin 75 yaşındaki eşi Pilar’ın da aralarında bulunduğu 70 kişinin Yahudiliğe geçiş törenine tanık oldu.
“Atalarım gibi Yahudi bir aileye sahip olmak istedim. Aile, geleneklerimizin ve Tora’nın korunmasında çok büyük bir rol oynar” diyen bilgisayar analisti Alberto Behar’ın, aynı meslekten olan eşi Caridad Morales düğünleri öncesinde Yahudiliğe geçti.
Geçmişte Küba Yahudi nüfusu, I. Dünya Savaşı öncesinde Türkiye ve Balkanlardan göç eden Sefarad Yahudileri ile II. Dünya Savaşı yıllarında çoğu Polonya ve Rusya’dan kaçan Aşkenaz Yahudilerinden oluşmaktaydı.
1930’lu yıllarda Nazilerin iktidara geçmesi ile kaçan 25.000 göçmen ABD’ye sığınmak üzere yola çıktı. ABD göçmen sayısına kota koyunca Küba’ya yerleşmek zorunda kaldılar.
Fidel Castro iktidara geçtiğinde Küba refah ve huzur içinde yaşayan 15.000 kişilik bir Yahudi nüfusuna sahipti. Birkaç yıl zarfında hükümet komünizme geçiş süreci ile tüm özel sektörü kamulaştırmaya başlayınca, Yahudi nüfusun % 90’ı Florida, Mexico, Venezuella ve İsrail’e göç etti.
Küba ateist bir ülke olunca sinagoglar da boşaldı. Cemaat yönetimi kalmadı, Yahudiler uzun bir süreçte yeni statüye uyum sağlayarak çocuklarının İbranice eğitimine ve Yahudi gelenekleri öğretimine son verdiler.
Bunu uzun tecrit yılları takip etti. Kipur Savaşı sonrasında Castro 1974’te İsrail ile diplomatik ilişkilerine son verdi.
“Zor yıllardı. Fakat Yahudiler zorluklara göğüs gerdiler” diyen 69 yaşındaki Simon Goldsztein, “Bu da bizim tarihimiz” ifadesini kullandı. Sovyetler Birliği’nin 1991’de dağılması ile Küba çok ciddi bir ekonomik krizle mücadele etmek zorunda kaldı. Laik bir ülke olma yönünde değişim gösterirken, Komünist Parti kimliğini taşıyan kişilerin dahi dini ibadetlerine izin verdi. Güçsüz konumda olan Küba Yahudileri, özellikle American Jewish Joint Distribution Committee’den olmak üzere çevre ülkelerden 1.500 nüfusluk cemaatin yeniden yapılanması için yardım almaya başladı. Toplumun ileri gelenleri nüfusun iki katına çıktığını belirtmesine rağmen Kübalı Yahudi gençleri İsrail’e göç ediyorlar.
Genç bir mimar olan Annette Eli, “İnsanlar burayı çeşitli nedenlerle terk etti, oysa burada sürekli bir yenilenme ve dini yapılanma süreci yaşıyoruz. Yeniden doğuşumuzun dönüm noktasındayız” demekte.
Kaynakça/ Yediyot Aharonot
