Yahudilikte Temel Kavramlar / Koanim (Koenler) {2}

Yusuf BESALEL

Bu hafta boyunca Tapınağa getirilmiş olan ve Koanim’e ayrılmış tum sunu kesimleri, nöbetçi birimin mensupları arasında pay edilirdi. Koanim’in görevleri arasında sabah ve akşam korbanlarının sunulması, Menora’nın ışığının ve Mabet’te yakılan tütsünün denetlenmesi, Mabet’in içinde nöbet tutma gibi işler yer alırdı. Belirli fiziki engelli Koanim, Mabet’te korban sunma işlemine katılamazdı. Koanim, Yisraeloğulları tarafından getirilen korbanların kanını üst sunu üstüne serperlerdi. Şayet bir kadının zina yaptığından şüphe edilmekteyse, kendisine bir Koen tarafından “acı sular” içirtilirdi. Bu şekilde kadın hakkındaki iddiların doğruluğu ortaya çıkardı. Koanim’in diğer bir görevi de muhtemelen “cüzzam” anlamında olan ve dış görünümlerde oluşan bozunmaları incelemekti. Bu bozunmalar; bir kişinin vücudunda, bir binada veya bir kumaşta oluşmuş olabilirdi. Tora’daki ifadeye göre (Levililer, 13). Koen, bu gelişmenin gerçekten bir “tzaraa” olup olmadığını belirtmek durumundaydı. Gelişme olumsuzsa, o kişi veya cismin tecrit edilmesi gerekirdi.
Tora, bir Koen’in boşanmış bir kadın veya bir “fahişe” (kötü geçmişi olan bir kadın) ile veya “halitsa” merasimi ile boşanmış bir kadınla evlenmesini yasaklamaktadır. Rabinik yoruma göre bir Koen Yahudi dinine dönmüş bir kadınla da evlenemez. Bu tür evlilikler icra edilemez fakat gerçekleştiği takdirde Koen’in bu bağdan boşanma ile kurtulması gerekir. Bu tür evliliklerin ürünü olan çocuklar Koen statüsünü devam ettiremezler ve “halalim” olurlar. Zikredildiği gibi Koanim’in ölülerle teması olmamalıdır. Bir Koen (ancak yedi yakınını ölüsünün haricinde) ölülerle temasta bulunduğunda ritüel açıdan saflığını yitirir. Bu kişiler; Koen’in annesi, babası, erkek kardeşi, hiç evlenmemiş kız kardeşi, oğlu, kızı ve karısıdır. Koanim’in mezarlıklarda dolaşamaması nedeniyle, Koanim’in ailesinden vefat edenler yollara yakın gömülür. Bu şekilde diğer hayattaki akrabalar bu mezarları ziyaret edebilir. Bir Koen bir cesetle karşılaşırsa ve onu gömecek kimse yoksa, o ilgilenir fakat bu olay onu ritüel bakımdan kirli kılar. Adı geçen yedi yakınının haricinde bir Koen, başka bir ölüyle beraber aynı çatı altında bulunursa gene bu saflığını yitirir. Aynı cümleden olmak üzere mezarlıklara uzun dallı ve yapraklı ağaçlar dikilmez. Çünkü bu ağaçlar mezarları da örter ve ağaçların altından geçen Koanim de ritüel bakımdan kirli addedilecektir. Günümüzde İsrail’de hastanelerde morglara ayrı kapılardan girilmekte böylece hastaneyi ziyaret eden bir Koen’in ritüel kirlenmesi engellenmektedir. Koanim, Tora’ya ilk çağrılana, cemaati kutsama, Pidyon Ha Ben törenlerinin haricinde Birkat Amazon duasında da öncelik alırlar. Reform Yahudiliği Koanim ile ilgili kaide ve kısıtlamaları kaldırmıştır.

Kaynakça: "Yahudilik Ansiklopedisi",  Cilt I, II, III,  Yusuf Besalel