Reneta Sibel YOLAKCherokee kabilesinin yaşlılarından biri torunlarına eğitim veriyordu.Onlara dedi ki: İçimde bir savaş var. Korkunç bir savaş. İki kurt arasında: Bu kurtlardan birisi; korkuyu, öfkeyi, kıskançlığı, üzüntüyü, pişmanlığı, açgözlülüğü, kibri, kendine acımayı, suçluluğu, küskünlü
Yusuf BESALEL
Kölelik: Bir kişinin isteğiyle ve iradesi dışında başka bir kişiye hizmet etmesi. Eski dünyada esaret olağandı ve insan toplulukları bu durumu değiştirmek için pek bir şey yapmamıştır. Eski Yunan düşünce tarzına (Aristoculuk) göre zaten insanlar, özgürler ve esirler olarak ikiye ayrılmıştı. Yahudilik, esareti ortadan kaldırmamış, fakat sınırlandırmış ve katı kurallarla donatmıştır; öyle ki birçok durumda esaret belirli bir süre için ücretli bir hizmet sunmak şekline düşmüştür. Kutsal Kitap, bir İbrani köle ile Kenanlı köle arasında ayırım yapar. Bir İbrani, ya Bet Din (Dini Mahkeme) tarafından hırsızlık yaptığından veya borcunu ödeyemediğinden ötürü satılırdı, ya da o kişi o kadar fakir ve ailesini geçindiremez durumdaydı ki, kendisi satardı. Bet Din tarafından satılan bir kişi altı yıllık bir süreden fazla köle olamazdı. Şayet bu sürenin sonunda köle olarak kalmakta ısrar ederse, kulağı bir biz ile delinirdi.
“Sina Dağı’nda bu kulak: ‘Çünkü Yisraeloğulları Benim (Tanrı’nın) esirleridir ve esirlerin esirleri olamaz’ sözlerini duymuştur.” sözleri ile Talmud bunu açıklar. Bu köle artık en fazla jübile yılına da esir olarak kalabilir. Sahibi onu karısından ve çocuklarından ayıramaz, bu kişiler köle sahibinin emrinde olamaz ve gelirleri bu kişiye verilemezdi.
Maimonides, “Mişne Tora”(“Yad, Hilhot Avadim”) adlı eserinde, bir kişi kendini satmış olsun veya Bet Din tarafından satılmış olsun, sahibinin bir İbrani köleye karşı olan sorumluluklarının listesini yapar. Birincisi, bu satış, topluluk önünde yapılamaz. Bir köleyi satın alan kişi ona, “iş olsun” diye iş yaptıramaz; başka bir deyimle, sınırsız iş veya lüzumsuz ve boş işler yaptıramaz. Sahibi, kölesine alçaltıcı işler veremez ve kölesine; erkek veya kadın olsun, kendi kullandığı yiyecek, içecek, giyecek ve yaşamsal gereksinimlerin ayarında olanaklar sağlamalıdır. Nitekim Tesniye, köle için 15:16’da şöyle denmektedir: “Çünkü o seninle beraber memnundur.” Rabiler de bunu köle sahibinin iyi kalite ekmek yiyip, kölesine düşük kalite ekmek veremeyeceği; yıllanmış şarap içip, kölesine taze şarap veremeyeceği; kuştüyü yatakta yatıp, kölesini samanların üstünde yatmaya zorlayamayacağı şeklinde yorumlar. Bilgeler; kendine bir köle satın alanın, aslında kendisine bir efendi satın almış olduğunu söylerler.
Bir Yahudi kadın, ancak babası tarafından satıldığı taktirde köle olabilirdi. Bir baba kızını; hiç bir arazisi, hiç bir menkul değeri, hatta sırtında mintanı olmadığı taktirde satabilir. Bu durumlarda dahi bir baba, mümkün olduğu kadar kısa bir süre içerisinde kızını geri satın almak mecburiyetindedir. Çünkü bu durum, ailesi için bir lekedir. Bir kız ancak küçük yaşta olduğu zaman satılabilir ve buluğ çağına gelir gelmez ve sahibi onunla evlenmemişse, kendiliğinde özgürlüğüne kavuşur. Buluğ çağını aşmış hiçbir kız köle olamaz. Tora, kız kölenin şerefini korur ve sahibine onunla evlenmeyi veya oğlunu evlendirmeyi emreder. Yoksa, kız köle “kendiliğinden ve bu ayrıcalık ile bir meblağ ödemeden özgür olarak gidecektir.” (Çıkış, 21:11). Bir kız köle de, erkeklerde olduğu gibi hizmet süresini erkeklerde olduğu gibi kulağını deldirterek uzatamaz. Bet Din’in bir Yahudi köleyi Yahudi olmayan bir kişiye satması yasaktır ve kendisini Yahudi olmayan birisine satan bir Yahudi, özgürlüğünü geri satın alması için her şeyi yapmalıdır. Şayet, bir şey yapamazsa, akrabaları onu kurtarmak için para bulmalıdırlar. Hatta bu kölenin Yahudi olmayanların arasında özümsenmemesi için akrabalarına Bet Din’in baskıda bulunması da mümkündür. Eğer akrabaları köleyi kurtaramazsa, her Yahudi’nin onu geri satın alması (azad etmesi) gerekir; bu bir “mitsva”dır. Belirli bir süreden sonra ailesine geri dönmek isteyen bir köleye sahibinin bir tazminat ödeyerek kölenin yeni bir yaşam kurmasına katkıda bulunması gerekir: “Onu azad ettiğiniz zaman, onu eli boş salmayın…Mısır diyarında köle olduğunuzu ve Efendiniz Tanrı’nın sizi azad ettiğini anımsayınız; onun için sizi bugün bu emirle mükellef kılıyorum.”
(Tesniye, 15: 13- 15)
devam edecek...
Kaynakça: Yahudilik Ansiklopedisi,
Cilt 2, Yusuf Besalel
