Maaşlarıyla kıt kanaat geçinen ve borç sicili güvenilir olmayanlara kredi veren mortgage sektöründe geciken ödemelerin artması, ABD piyasalarındaki yatırımcıları hisse senetlerini satmaya ve güvenilir devlet tahvilleri almaya yöneltince ABD borsaları yüzde 2 oranında düştü. Güney Amerika, Asya ve Avrupa borsaları ile birlikte Türkiye de ABD'deki ağır kayıpları takip etti. Dengelerin bozulmasından dolayı dolar düşüşe geçti, euro ile parimetresi ise tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı.
Dünyanın en iyi yatırım bankalarından Goldman Sachs, ABD ekonomik araştırma grubu tarafından hazırlanan raporda, "Mortgage bankacılar birliğinin verisi, mortgage kredi kalitesi probleminin güvenilir olmayan sektörlerin de ötesine geçtiğini gösteriyor. Bu, güvenilir değişken faizli mortgage işlemlerinde yapılan hataların hızla artmasından görülüyor" açıklamasını yaptı.
Mortgage sisteminden borçlananlara, bir pazarlama tekniği olarak girişte çok düşük faiz teklif edilmesi ve borçlananın daha sonraki piyasa şartlarına göre daha yüksek faizleri ödemek zorunda kalması sistemin tamamını bozdu ve borçlanma arttı. Ve yetkililer korkulanı gerçekleştirerek gecikme işlemlerinde faiz indirime gitti.
Amerika'daki kayıp tüm dünyayı etkiledi ABD Hazine Bakanı Henry Paulson ise konut piyasasındaki düşüşün, borç güvenilirliği düşük olanlara kredi veren mortgage piyasalarında bir miktar zarara yol açtığını, ancak ekonominin genelini olumsuz etkilemediğini söyledi. Sektördeki dalgalanmanın dünyanın en büyük ekonomisinin genelini etkileyebileceği yönündeki kaygılar yatırımcıların riskli varlıklardan kaçmasına sebep oldu. Hisse senetleri hızla elden çıkarılınca dünyanın en büyük borsasında Dow Jones endeksi yüzde 1,97, Nasdaq ise yüzde 2,15 değer kaybetti. ABD'deki büyük kayıp tüm dünya borsalarına yansıdı. Temmuz ayının sonlarına doğru patlak veren ve tüm dünya piyasalarına etkisi altına alan ABD mortgage piyasalarındaki krizi söndürme çalışmaları doların adeta çakılmasına neden oldu. Mortgage piyasalarındaki yangının söndürülmesine yönelik ABD Merkez Bankası’nın (FED) 18 Eylül’deki toplantısında faiz indirimine gideceği beklentisi ve ABD ekonomisine yönelik endişeler artınca dolardaki değer kaybı hızlandı. Geçen hafta yurtdışı piyasalarda Euro/dolar paritesi 1.39’u geçerek tarihi yüksek seviyesini gördü. Yurtdışındaki bu gelişmeler yurtiçinde de doların 1.27 seviyesinin altına gerilemesine neden oldu.
ABD borsaları indirimin yapıldığı 18 Eylül'den bir gün önceye göre haftayı yüzde 3'ün üzerinde yükselişle kapatırken Avrupa borsalarında yükseliş daha fazla oldu. Euro'nun yine rekor kırması bekleniyor Ancak piyasalarda yaşanan multuluk, doların hızlı düşüşü nedeniyle döviz yatırımcılarını kara kara düşündürüyor. Uzmanlar Euro'nun dolar karşısında 1.42'lere kadar çıkan rekor yükselişini farklı nedenlere bağlıyor. Bunların başında ABD'de gözlemlenen yavaşlama sinyalleri ve Fed'in faiz kararı geliyor. Dresdner Kleinwort Döviz Uzmanı Niels From, "ABD'de sert bir düşüşün yaşanma ihtimali yeniden gündeme geldi. Bu hafta açıklanacak başta ABD konut satışları olmak üzere çok sayıda veri Euro'nun yeni rekorlar kırmasına neden olabilir" dedi.
Doların değer kaybının diğer nedeni rezervlerde Euro'ya dönülebileceğine ilişkin ipuçları. Rezervi 1 trilyon doları aşan Çin'in ardından geçen hafta Ortadoğu'nun petrol zengin ülkeleri de "Rezervleri dolar yerine Euro tutabiliriz" dedi. Öte yandan bu hafta açıklanacak veriler de dövizin seyrini belirleyecek. Yarın ABD'de eylül tüketici güveni endeksi ve çarşamba dayanıklı mal satışları, perşembe ise ABD'deki yeni ev satışları ile ilgili rakamlar açıklanacak. ABD'nin en büyük konut şirketleri de üçüncü çeyrek rakamlarını 25 ve 27 Eylül'de duyuracak. 28 Eylül'de ise Fed'in enflasyon açısından ölçü olarak kabul ettiği çekirdek bireysel harcama endeksi yayımlanacak. İhalelerde döviz alım miktarı etkilenebilir ABD Merkez Bankası'nın (FED) geçen hafta içerisinde 50 baz puan ile agresif bir faiz indirimine gitmesinin risk alma iştahını yeniden artmasının etkisiyle lira, dolar karşısında altı yılın en yüksek düzeylerindeki seyrini sürdürürken, Merkez Bankası'nın günlük döviz ihalelerindeki alım miktarını artırabileceği belirtiliyor. Merkez Bankası'nın faiz indirimi ardından dolarda geçen hafta başlayan satışların devam etmesiyle, euro dolar karşısında tüm zamanların en yüksek seviyesine tırmandı.
Euro/dolar paritesi 1.4130 dolar ile, tarihinin en yüksek seviyesine çıktı. Bankalararası piyasada Cuma günü 1.2325/40 YTL'den kapanan en iyi dolar alış ve satış kotasyonları, sabah saatlerinde yüzde 0.7 düşüşle 1.2240/80 YTL'den açıldı. Cuma günü bugün valörlü işlemlerde kur, 1.2220'ye kadar gerilemişti. Bankacılar, Merkez Bankası'nın kura doğrudan müdahale etmek yerine ilk etapta döviz alım ihalelerinde alım miktarını artırabileceğini ifade ediyorlar. Merkez Bankası, 22 Temmuz genel seçimlerinin ardından siyasi risklerin azalmasıyla birlikte liranın da hızla yükselişe geçmesi sonucunda günlük ihalelerinde döviz alım miktarını 15 milyon dolardan 40 milyon dolara, opsiyon tutarını da 30 milyon dolardan 80 milyon dolara yükseltmişti. Ancak, global kredi piyasalarındaki krizin patlak vermesiyle Ağustos ayında günlük döviz alım ihalesinde alım tutarı yeniden 15 milyon dolara, opsiyon da 30 milyon dolara çekilmişti. Türkiye, yurtdışıyla paralel bir yolda Analistlere göre, ABD de yeni bir faiz indirimi tahminlerinin para girişini artıracağı beklentisiyle yurtdışı borsalara paralel olumlu bir seyir izlenmesi beklenen İMKB'de geçtiğimiz haftaki yükselişe bağlı sakin seyir olabilir. Yapılan araştırmalar, ABD'de Ekim sonunda Fed'den çeyrek faiz indirimi bekleniyor.
Bu da bizim gibi ülkelere para girişinin devamını gösteriyor. Bu aslında olumlu ama geçen haftalarda yaşanan yükselme iş adamlarının ve bankaların temklinli olmasına neden oluyor. Türkiye bu anlamda şu anda yurtdışına paralel bir seyir izliyor. Ve ABD ekonomisini izleyerek ne yönde ilerleyeceklerine karar verecekler. Oradan gelecek ev satışları ve tüketici harcamalarının önem kazanacak gibi gözüküyor. Dünyada bütün finans uzmanlarının takip ettiği 6 para biriminden oluşan sepete karşı ABD Doları'nın değeri 22 yıl sonra tekrar 80'in altına indi. En son Amerikan ekonomisinde yaşanan bu durgunluk ve enflasyonun birlikte yaşandığı ardından da kara pazartesinin geldiği 1985 yılında 6 para biriminden oluşan sepet değeri 80'in altına inerek 9 Nisan 1992'de 78.1 olan dolar, geçen hafta cuma günü 79.3'e düşerek bu tarihi değere yaklaştı. Doların Euro karşısındaki değeri de aynı gün 1.41 ile tarihi düzeye çıkmıştı. Amerikan Merkez Bankası Fed'in geçen hafta 50 baz puan faiz indirmesiyle dünya piyasaları rahatlarken dolar, tüm para birimlerine karşı değer kaybetmeye başladı.
Ekim ayında sürpriz bir indirim bekleniyor Baştan beri söylediğiniz gibi ABD'nin faiz indirmesiyle enflasyon ve faiz oranı arasındaki makasın daralmasıyla yükselen enflasyon ve büyüme endişeleri doların değer kaybetmesinde başlıca rolü oynuyor. Ancak uzmanlar düşük değerli dolara karşı özellikle ihracatla ayakta duran Avrupa ekonomilerinin değerli Euro ve diğer para birimleri ile daha fazla dayanamayacağı konusunda birleşiyor. Buna göre eğer ABD'de büyüme ve enflasyona ilişkin verilerde faiz indirimine rağmen bir iyileşme olmaz ve Fed ikinci kez faiz indirimine giderse Avrupa Merkez Bankası da (ECB) faiz indirimi ile Euro'nun daha fazla değerlenmesini engellemeye çalışabilir.
Diğer yandan dolar, Türk Lirası karşısında da 1.22 YTL ile altı yıl öncesine dönerken bir dolar ve bir eurodan oluşan sepet karşısında da YTL'nin tarihi güçlü seviyelerine geldiği gözleniyor. Sepet değeri daha önce Merkez Bankası'nın müdahale ettiği seviyeler içine girdi. 2.93 YTL'ye kadar indi. Merkez son olarak Şubat 2006'da sepet değeri 2.91 YTL'yken alım yapmıştı. Ancak bu kez Merkez Bankası'ndan doğrudan alım beklenmiyor. Bunun nedeni ise halkın ve bankaların elinde bulunan döviz bolluğu.
Ancak piyasa uzmanları Merkez'in bütün gelişmekte olan ülkelere göre yüksek olan faiz nedeniyle faiz indirimi yoluyla dövize destek olacağı kanısını taşıyor. Merkez'in eylül enflasyonunu gördükten sonra ekim başında sürpriz bir indirim daha yapması beklentiler arasına eklendi.
