Diaspora Yahudileri

İSLAM ÜLKELERİ (5) Magribi İspanya
Samuel ha- Nagid
Gençliğinde Yahudi ve İslam ilahiyatının bütün dallarında iyi bir eğtiim aldı ve Arapça kaligrafi, uzmanı oldu. Kurtuba (Kordoba) 1013’de Berberilerin saldırısan uğrayınca o sırada Müslüman Gırnata (Granada) Emirliği’nin parçası olan Malaga’ya kaçtı.
Malaga’da bir baharatçı dükkanı açarak yaşamını sürdürmeyi düşünürken dilbilgisi ve kaligrafi yeteneğinin, Gırnata vezirinin dikkatini çekmesi üzerine vezirin özel sekreterliğine getirildi ve kısa sürede vezirin en önemli siyasi danışmanlarından biri oldu. Onun ölümünden sonra ise Ziri emiri Bâdis bin Habbus tarafından vezirliğe getirildi ve böylece Gırnata’nın diplomatik ve askeri ilişkilerine yön veren kişi oldu.
Samuel ha- Nagid o dönemden itibaren, zamanının çoğunu savaşlarda geçirdi. Savaştığı millet ise Sevilla kentinde hüküm süren diğer bir İslam emirliği idi. Yahudi dünyası onun başarılarıyla gurur duyuyordu. Çünkü Granada, İslam emirliği başka bir İslam emiri ile savaşırken bir Yahudiye başkomutanlık görevi veriyordu.
Samuel’in askerlikle geçen hayatının onda yarattığı duygular, onun çok büyük bir şair olmasına neden oldu. Yahudi edebiyatında mevcut olan epik savaş şiirleri Samuel ha- Nagid’e aittir. Granada Krallığı’nın tüm politik ve askeri yükümlülüğü onun üzerindeyken bile o asla kendi cemaatini ihmal etmedi. Babil’deki ve Diaspora’daki tüm Yahudi cemaatlerinin dini liderleri ve cemaat başkanlarıyla her türlü problemi çözmek için gereken yardımları ve yazışmaları da üstlendi.
Samuel aynı zamanda Yahudilerin Nagid’iydi. (İbranice’de “şef”). Bu sıfatıyla bütün yargıçları atıyor ve Talmud Akademisinin başkanlığını da sürdürüyordu. Mevo ha- Talmud (Talmud’a Giriş) adlı kitabın yazarı olduğu sanılan Samuel ayrıca Tevrat için bir korkondans yazmış, her alanda eğitimi özendirmiş ve hem araplar, hem de Yahudiler arasında saygınlık kazanmıştır.
İspanya’da Talmud Akademisi kurdu. Yoksul öğrenciler için özel din öğretmenleri sağladı. Ülkedeki fakir Yahudilerin ihtiyaçlarını karşılamak üzere hayır kurumları açtırdı ve varlıklı Yahudilerden bağış toplayarak bu kurumları işlerliğe soktu. Bu bağışların içinde Kudüs’teki sinagoglarda kullanılan saf zeytinyağının sağlanmasına bile önayak oldu.
Şiirlerinde kendi kişisel savaş başarılarını anlatırken, yüzyıllardır, sürgünde yaşayan Yahudilerin birgün yeniden Eretz İsrael’e dönmelerini ve orada yaşamalarını, dileyen duygusal dizelere de yer veriyordu. Ziri Emiri Bâdis bin Habbus 1037’de ölünce, tahta zevk düşkünü büyük oğlu geçti, ama halifeliğini fiilen Samuel yürüttü. Sürekli savaş içinde olunan bu dönem boyunca Gırnata’yı yönetti. Bütün önemli seferlere bizzat katıldı ve kendisinden sonra oğlu Yehosef’in (Yasef) vezir olmasını sağladı.
Samuel’in başarılı ve parlak yaşamı çok trajik bir şekilde son buldu. 1056 yılında bir savaş sırasında hayatını kaybetti. Samuel’in oğlu Yehosef, Yahudi cemaatinin lideri oldu. 10 yıl sonra 1066 tarihinde, ülkede çıkan Yahudi aleyhtarı ayaklanmada Yehosef ve Gırnata’da yaşayan 1500 Yahudi öldürüldü.
Böylece Samuel ha- Nagid’in ve Yahudilerin Gırnata’daki başarılı ve esenlik dolu yılları tarihin sayfalarına gömüldü.

devam edecek...