İsveç Yahudileri

Stockholm Yahudi Cemaati Merkezi herşeyden önce çok büyük bir organizasyonu kapsıyor. Büyük binanın tümü, Yahudilerin her tür kolaylığı ve rahatlığı düşünülerek inşa edilmiş. İçinde jimnastik salonu, diskoteği sinagogları, Yeşivası, kültür organizasyonları, gençlik komisyonu, kosher restoranı, büfesi, marketi, yuvası, ilkokulu, ortaokulu, kocaman bahçesi ile geniş bir alana yayılmış. İnsanlar arasında dayanışma ve birlik ilk andan itibaren öyle belirgin ki, kosher marketin sahibi marketini kapatarak, bize okulu ve etrafı gezdirmek için yola koyuldu.

Yahudi okulu kocaman bir bina. İçinde Şabat asansörüne kadar, öğrencilerin dolapları, bölmeleri, Yahudi ruhunu size hissettirecek herşeyle dopdoluydu. Oraya girdiğiniz andan itibaren bu havayı teneffüs ediyorsunuz. Büyük kütüphaneleri ve ayrıca okulun içindeki sinagogu ile tam Yahudi havasını yansıtıyor. Kosher marketin içinde yemeklerin en ünlüsü tabii ki Somon Balık çeşitleri! Ayrıca kitaplar, dini objeler, takılar, cd’ler Yahudilikle ilgili düşünebileceğiniz herşey satılmakta.

İki sokak ötede halen restorasyon çalışmaları olan büyük, eski bir sinagog bulunmakta. Gerçi girmek pek mümkün değildi ama ben bir yolunu bulup içeri girdim. Kapıdaki hanım bana bir broşür verip oldukça sıcak bir şekilde yardım etti. Bana Yahudi Cemaati Merkezine gitmemi ve oradan bilgi almamı söyledikten sonra benimle sohbete girişti. Kendisine beni aramadan nasıl içeri aldığını sorunca İsrailliye benzediğimi, İsrail’den geldiğimi zannettiğini söyledi. Gerçi haklıydı çünkü ilk girdiğim  an onunla İbranice konuşmaktaydım. Daha sonra bana İsveç’te fazla antisemitizm olmadığını söyledi.

Ordan çıktıktan sonra Yahudi Merkezi’ne doğru yola koyuldum. Çok az bir mesafe yürüdükten sonra nihayet Jewish Centre’a gelmiştim.

Orada beni İsveç’teki sarışın (Hıristiyan) halkın aksine esmer bir kız karşıladı. Biraz sohbet ettikten sonra kendisiyle arkadaşlık ettik. Dediğine göre gençlik komisyonunda çalışıyordu ve orada başkan yardımcısıydı. Bütün bölümleri gezdirdikten sonra İsveç Yahudilerin Stockholm, Götenburg ve Malmö’de yaşadıklarından bahsetti ve İsveç Yahudi Cemaatinin tarihçesinden bahsetti. İsveç Yahudilerinin tarihinden söz edecek olursak; 1775 yılında İsveç’te ilk yaşama hakkına sahip olan ve Almanya’dan gelen Aaron Isaac, 1782’de Stockholm cemaatini kurmuş. Bundan sonra Yahudiler Gotheburg ve Norrköping’e kabul edilmeye başlanmış. 1870’te İsveç Yahudileri özgürlüklerine kavuştuktan sonra, Malmö ve birkaç diğer kasaba ve şehir merkezinde Yahudi cemaatleri oluşturulmuş. Bunların yanısıra ilk Nazi kurbanları. 1968’te ise Polonya’dan yaklaşık 2000 kişi buraya gelip yerleşmiş ve İsveç’te 16.000 Yahudi halen yaşıyor.

Orada yaşayan Yahudiler için en büyük kolaylık bir telefonla evinize tüm istediğiniz şeylerin beş dakika gibi bir zaman diliminde getirilmesi. Yahudi organizasyonunun içinde Mikve’den tutun Yahudi müzesine, kültür organizasyonunudan, folklorüne kadar herşey orada yaşayanlar için. Bütün dükkanlar ve restoranlar ortodoks haham Dr. Moshe Edelmann’ın denetiminde. Stockholm’da Yahudi Merkezindeki restoran pazartesiden Cuma gününe kadar 11.30-13.00 arası açık. Gruplar ve turistler için Şabat yemekleri hazırlanıyor.

Yahudi organizasyonun içinde hahamların ofisleri, toplumun sosyal çalışanları, Siyonist organizasyonları, Aliyah ofisi, Makkabi, Yahudi Öğrenci Kulübü, ‘The office of Chinuch’ (Yahudi Eğitim Organizasyonu) Siyonist organizasyonları (Keren Kayemet, Keren Hayesod, WIZO, WZO, Yiddish Söcety (Yidiş Toplumu) okul öncesi çocukların bakıldığı yer ve okuldan sonra öğrenciler için (Hillel Scholl) okul da bulunmakta.

İşin ilginç yanı İsveç’teki Hıristiyanlar çok açık sarı saçlı, mavi gözlü, uzun boylu, ince yapılı olmalarına karşın, İsveç Yahudileri genellikle koyu kahverengi veya siyah saçlı, siyah gözlü olurlar. Arada tek tek mavi, yeşil gözler de var. Tüm çektiklerine rağmen bugün kendi organizasyonlarını başarıyla kurmuş, diğer ülkelerden gelen turistleri sevecenlikle karşılayan, birlik ve beraberliğe önem veren bir toplum İsveç Yahudi Cemaati. Bugün geçmişin izlerini silmişçesine kurdukları düzen, birlik ve organizasyonda mutlu ve güvenli yaşıyorlar İsveç Yahudileri.