Polonya, 1943 Varşova Gettosu direnişini anmak üzere geçtiğimiz hafta düzenlediği törenle İsrail ile geliştirmek istediği ilişkilerin ilk adımını attı. Törene İsrail Devlet Başkanı Şimon Peres, Polonyalı meslekdaşı Lerch Kaczynski, Fransa Dışişleri Bakanı Bernard Kouchner başta olmak üzere birçok konuk katıldı
Varşova Gettosu direnişinin 65. yılı vesilesi ile Zamenhofa Caddesi, Umschalgplaats yakınında yer alan “Varşova Gettosu Ayaklanması Kahramanları” anıtı önünde bir tören düzenlendi. Bir zamanlar bu mekanda bulunan Varşova Gettosu’ndan 350 bin Yahudi, Treblinka ölüm kampına gönderilmişti.
Törende bir konuşma yapan İsrail Devlet Başkanı Şimon Peres; “Ayaklanmaya katılanların büyük çoğunluğu öldürüldü. Onlar bu savaşı kaybettiler. Olaya tarihi bakış açısı ile bakıldığında bir zafer olduğu söylenemez. Ancak insanlığın, insani vahşete karşı kazandığı bir zafer söz konusu… Naziler tarafından bastırılan Yahudilerin ayaklanması, Holokost’a karşı direnişin bir simgesi oldu” dedi.
Direnişçilerin sergilediği cesaret örneğini günümüz çocuklarının kalplerinde onurla yaşattıklarını söyleyen Peres; “Geçmişin bu ağır yükünü kalplerimizde taşıyarak, insanlık için daha aydınlık bir yolda ilerlememiz gerekiyor. Varşova Gettosu kahramanlarının adlarını ancak bu şekilde yüceltebiliriz” şeklinde konuştu.
Polonya Devlet Başkanı Lerch Kaczynski, II. Dünya Savaşı’nda birçok kahramanlık örneği bulunduğunu, ancak bu örneklerin arasında Varşova Gettosu direnişinin özel bir yeri olduğunu belirterek; “Gettonun askerleri zafer kazanmak için değil, onurlarını korumak amacıyla savaştılar” dedi.
Kaczynski sözlerini şöyle sürdürdü; “Bugün burada kahramanların anısına saygıda bulunmak üzere bir tören düzenlendi. Bu tören, böylesi bir trajedinin bir daha yaşanmaması için toplu belleğimizin ve duyarlılığımızın bir kanıtı olsun. Varşova Gettosu kahramanlarının şerefine! Yahudilerin diğer direnişlerinin şerefine! Ölenlerin anısı hiçbir zaman unutulmayacak.”
15 Nisan Salı günü gerçekleşen Varşova Gettosu direnişçilerini anma törenine, Polonya ve İsrail’den yüksek düzeyde kişiler, her iki ülkeden çok sayıda genç, Holokost Kurtulanları, çeşitli Avrupa kentlerinin belediye başkanları, Fransa Yahudi Cemaati Richard Prasquier başkanlığında bir heyet katıldı. Törende hazır bulunan Fransa Dışişleri Bakanı Bernard Kouchner, Polonya’daki Fransız Elçiliği’nde düzenlenen bir etkinlikte, Varşova Gettosu direnişçisi Marek Edelman’ı Legion d’Honneur Madalyası ile onurlandırdı.
New York’tan kantor Joseph Malovany “El Male Rahamim”, Polonya Başhahamı Michael Schudrich de “Kadiş” dualarını okudular. Ayrıca, Katolik, Protestan ve Ortodoks piskoposlar da kendi dualarını yaptılar.
Anma etkinlikleri aynı akşam, Zubin Mehta yönetimindeki İsrail Flarmoni Orkestrası’nın Varşova Ulusal Operası’nda verdiği konserle devam etti. Gece yarısı orkestra, “Varşova Gettosu Ayaklanması Kahramanları” anıtı önünde kent halkına bir konser verdi.
Varşova Gettosu’nda bulunmuş ve Holokost’ta hayatta kalmayı başarmış 83 yaşındaki Stanislaw Wierzba; “Bu direniş tek çözümdü. Bizi farklı bir kader beklemiyordu. Onurumuzla ölmeyi, diğer dindaşlarımız gibi götürüldükleri Treblinka’nın fırınlarında can vermeye tercih ettik” dedi.
II. Dünya Savaşı öncesinde Polonya, 3,5 milyon Yahudi nüfusuyla Avrupa Yahudiliğinin kalbi sayılıyordu. Varşova kenti 400 bin kişilik bir Yahudi nüfusuna sahipti. Holokost’ta yok edilen 6 milyon Yahudi’nin yarısı Polonyalıydı.
Nazilere karşı direnmeyi seçen yirmili yaşlarında gençler, kendi yaptıkları ilkel patlayıcılar ve Yahudi olmayan Polonyalı direnişçilerden sağladıkları silahlarla Alman ordusuna karşı mücadele verdiler. 63 gün süren direniş sonrasında 7 bin Yahudi öldü, 50 bin Yahudi kamplara gönderildi. Alman ordusunun bombaları ile getto tamamen yıkıldı.
