Vakıflar Yönetmeliği yayınlandı : “Yeni Vakıflar Kanunu”

Cemaat vakıfları ile ilgili mevzuatı toparlayan, bazı yeni haklar tanıyan, bazı konularda da verilmiş hakları geri alan “Yeni Vakıflar Kanunu” 27 Şubat 2008 tarihinde yayınlanıp yürürlüğe girmişti. Bu kanunun bazı maddelerinin iptali için Anayasa Mahkemesi’ne başvurulmuş, ancak açılan dava henüz sonuçlanmamıştır. Kanunun bazı maddelerinin iptali halinde bile meclisin ısrar hakkı mevcut olduğundan kanun bu haliyle yürürlüğe girmiş ve kanun gereği çıkartılması gereken yönetmelik, 27 Eylül 2008 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

Cemaat vakıflarıyla ilgili yeni uygulamaya yön verecek olan bu yönetmelik önemli düzenlemeler içermektedir.

Cemaat vakıflarının yönetim kurulu seçimleri

Yeni Vakıflar Kanunu’nun 6. maddesinin 3. fıkrasında: “Cemaat vakıflarının yöneticileri mensuplarınca kendi aralarından seçilir. Vakıf yöneticilerinin seçim usul ve esasları yönetmelikle düzenlenir” hükmü yer almaktadır. Bu hüküm demokratikleşme yönünde önemli bir adımdır.

Bu hükme dayanarak çıkartılan yönetmelikte seçim usul ve esasları belirlenmiştir. 4 senedir İçişleri Bakanlığına (Vilayete) bağlı olarak gerçekleştirilen, İçişleri Bakanlığı tarafından verilen mazbata ile göreve başlayan Cemaat Vakıfları Yönetim Kurulları artık seçimlerini Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne bağlı olarak gerçekleştirecekler ve mazbatalarını Vakıflar Genel Müdürlüğü’nden alacaklardır. Cemaat Vakıflarının Yönetim Kurulu seçimlerinin önce Emniyet Müdürlüğü’nün denetim ve gözetiminde yapılmakta iken, bu seçimler 2004 yılında İçişleri Bakanlığı (Vilayete) bağlanmış, en nihayetinde tamamen sivil bir kurum olan Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne geçmiştir.

Seçim usulü ile ilgili düzenlemeye baktığımızda, İçişleri Bakanlığı’nın 16 Eylül 2004 tarihinde yayımladığı yönetmelikle getirilen ve Cemaat Vakıflarının mazbutaya (Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün idaresine) alınmasını önleyen seçim çevresiyle ilgili düzenlemenin korunduğu görülmektedir. Buna göre “Cemaat vakfı hayratının (sinagog v.s.) bulunduğu ilçe o vakfın seçim çevresidir, bu ilçede yeterli cemaat yoksa bu vakfın bulunduğu il, seçim çevresi sayılır, bu ilde de yeterli cemaat yoksa, hangi ilde cemaat üyeleri yoğunsa o il seçim çevresi sayılacaktır.

Yönetmeliğin getirdiği başka bir yenilik 7 kişiden oluşması gereken yönetim kurulunun, yeterince üye olmaması halinde en az 3 üye ile oluşturulabileceği, ihtiyaç halinde de seçim tarihinden iki ay önce genel müdürlüğün olumlu görüşü ile üye sayısının artırılabileceği yönündedir. Böylelikle iş yükü fazla olan (Neve Şalom Musevi Sinagogu Vakfı, Or Ahayim Musevi Hastanesi Vakfı) büyük bütçeli vakıflar yönetim kurullarını 7’den fazla üye ile oluşturabileceklerdir. Yeterli adayı olmayan vakıf da yönetim kurulunu 3 üye ile oluşturabilecektir.

Bu çok özellikli 2 madde dışındaki düzenlemelere göre,

Yönetim kurulu seçimine, o vakıftan yararlanan 18 yaşını doldurmuş cemaat mensupları katılır, her vakıf için ayrı bir yönetim kurulu seçilir, seçimler 4 yılda bir yapılır, yönetim kuruluna seçilmek için T.C. vatandaşı olmak ve reşit olmak yanında en az ilkokul mezunu olmak ve hırsızlık, dolandırıcılık, zimmet, rüşvet, hileli iflas, kaçakçılık v.s. gibi suçların birinden mahkûm olmamak lazımdır,

Seçim usulünde: 15 gün önceden ilgili Vakıf Bölge Müdürlüğü’ne başvurulur, seçim bir günde bitirilir, seçmen listeleri 15 gün askıda kalır. Cemaat gazetesi veya mahalli gazete ile ilan edilir, vekâleten oy kullanılamaz,

Seçimler noter huzurunda gizli oyla açık tasnif usulüyle yapılır. Seçimden iki ay önce Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün görüşü alınarak noter huzurunda yapılmayabilir,

Seçimin bitimi on gün içinde bölge müdürlüğüne evrakı ile iletilir,

Seçilenlerin bu yönetmelik hükümlerine uygun olup olmadıkları hususunda bölge müdürlüğü araştırma yapar. Uygun olanlara Yetki Belgesi verir,

Yöneticiler vakfın yerleşim yeri Asliye Hukuk Mahkemesi’nce şartları varsa, görevden alınabilir.

Vakıflarda beyanname verme ve bildirim yükümlülüğü

1) Vakıflar, her yıl haziran ayı sonuna kadar beyanname vermek ve elektronik ortamda göndermek zorundadır. Beyanname verme yükümlülüğü Yeni Vakıflar Kanunu ile getirilmiş yeni bir uygulamadır.

2) Vakıflar yurtdışındaki kişi kurum ve kuruluşlardan aldıkları nakdi yardımları ve yurt dışındaki benzer amaçlı vakıf ve derneklere yaptıkları nakdi bağış ve yardımları banka aracılığı ile yaparlar ve bir ay içinde bölge müdürlüğüne bildirirler. Bu konuda bildirim formları doldurulur.

3) Vakıflar tescil ettirdikleri veya değiştirdikleri gayrimenkullerini bir ay içinde bölge müdürlüğüne bildirirler.

4) Vakıflar kurdukları iktisadi işletme ve şirketleri, bir ay içinde bölge müdürlüğüne bildirir.

Vakıflar, şirketteki hissesini satar ve ortaklıktan ayrılırsa veya şirketini tasfiye ederse bunu da bildirmek zorundadır.

5) Vakıf yöneticileri, yapılan tebligata rağmen beyanname ve bilgileri vermez veya eksik verirse, her bir eylem için 500 YTL idari para cezası verilir.

Vakıflarda denetim

Vakıflarda her yıl haziran ayı sonuna kadar (iç denetim) yapılır ve buna ait rapor iki ay içinde bölge müdürlüğüne gönderilir. İç denetim, vakıf faaliyetlerinin mevzuata ve vakfın stratejik planına uygun olarak yürütülmesini; kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasını, bilgilerin güvenirliğini, bütünlüğünü ve zamanında edilebilirliğini sağlamayı amaçlar.

Ayrıca, genel müdürlük iktisadi işletme ve iştiraklerinin faaliyetini ve mevzuata uygunluğunu denetler.

Vakıfların muhasebesi

Vakıfların muhasebe kayıtlarına ait esaslar Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün resmi internet sitesinde yayınlanacak (Vakıflar Tek Düzen Hesap Planı) na uygun olarak tutulur. Vakıflar prensip olarak bilanço esasına göre defter tutarlar (VUK madde 177). İstisnai olarak da işletme defteri tutarlar.

Bilanço esasına göre tutulacak defterler: Karar, Yevmiye, Büyük Defter, Envanter, Bağış Makbuzu, Kayıt defteridir.

İşletme esasına göre de karar, işletme hesabı defteri, bağış makbuzu kayıt defteri tutulur.

Bağış makbuzları genel müdürlükten temin edilir.

Tüm evrak, belge ve defterler 10 yıl süre ile saklanır.

Vakıflar Meclisi

Genel müdürlüğün en üst karar organıdır, 15 üyeden oluşur.

Genel Müdür- 3 Genel Müdür Yardımcısı- 1 Hukuk Müşaviri –ortak kararname ile atanacak 5 kişi (vakıf konusunda bilgili, yüksek öğretim mezunu). Yeni vakıflarca seçilecek 3 üye – cemaat vakıflarınca seçilecek 1 üye - mülhak vakıflardan da 1 üyeden oluşur.

Ayrıca yeni vakıflar 3, mülhak vakıf 1, cemaat vakfı 1 yedek üye seçer.

Meclis ayda en az iki defa üye tam sayısının 3/2 si ile toplanır, üye tam sayısının salt çoğunluğu ile karar alır.

Vakıflar, kendilerini ilgilendiren toplantılarda, oy hakkı olmadan 1 yetkili ile temsil edilebilir.

Yeni Vakıflar Kanunu ile Vakıflar Meclisi’nde ilk defa bir cemaat temsilcisine yer verilmektedir. Yönetmelik bu cemaat temsilcisinin seçim usulünü düzenlemektedir. Seçim delege usulü ile gizli oy açık tasnif esasına göre yapılmaktadır. Tüm gayrimüslimlere ait cemaat vakıfları birer temsilci seçmekte, bu temsilci de aday olan kişiler arasından Vakıflar Meclisi’ne girecek olan kişiyi seçmektedirler. Bu seçimin en büyük sakıncası en çok vakfa sahip olan cemaatin adayının Vakıflar Meclisi’ne girecek olması ve diğer adayların böyle bir şanslarının olmamasıdır.

Çekimser oy kullanılamaz.

Vakıflar Meclisi’ne cemaat vakıflarından bir üyenin kabul edilmesi, cemaat vakıflarının sorunlarının dile getirilebilmesi açısından çok önemli bir olaydır. Her ne kadar en çok vakfı olan cemaatin adayının meclise girmesi kaçınılmazsa da cemaat vakıflarının sorunlarının genelde müşterek olduğu düşünüldüğünde bu durumun demokratikleşme yolunda çok olumlu bir gelişme olduğu şüphesizdir.

Vakıfların teftişi

Vakıflar Genel Müdürlüğü Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı bu işlemle görevlidir.

Bu kurum vakıfların:

- Vakfiye ve vakıf senedine ve mevzuata göre yönetilip yönetilmediğini,

- Mal ve gelirlerini uygun kullanıp kullanmadığını,

- Vakfın iktisadi işletmesini denetler,

- Vakfın iç denetim raporlarını değerlendirir.