Çocuğunuza oyuncak seçerken...

Suzi LEVİ MİZRAHİ / Uzm. Psikolog

Oyun, kuşkusuz çocukların gelişimi için en önemli araçlardan birisidir. Genel yanılgılardan biri oyunun çocuk için keyifli vakit geçirmesi için kullanılan bir araç olduğudur. Oyun, çocuğun eğlenirken öğrenmesini sağlayan, dış dünyayı ve iletişim biçimlerini keşfettiği bir araçtır. Bunun yanında oyun, çocuğun fiziksel, zihinsel, sosyal ve dil gelişimini de destekler. Özellikle erken çocukluk döneminde çocuk için en önemli çevresel uyaranlar oyuncaklardır.  Bu nedenle çocuğunuzla oynadığınız oyunlar ve onun için aldığınız oyuncaklar gelişimi için büyük önem taşımaktadır. Çocuğunuza oyuncak seçerken dikkat etmeniz gereken bazı önemli unsurlar vardır.

Çocuğunuzu iyi tanımak

Ebeveynlerin yaptığı genel bir hata çocuklarına anne-babanın ilgisini çeken oyuncakları almaktır. Bunun yerine, çocukların ilgisini çeken oyuncaklar bulunmalı ve alınmalıdır. Çocuğunuzun ilgisini neler çeker, nelerle oynamaktan zevk alır? Bunları öncelikli olarak düşünmeniz oldukça önemlidir. Bunun için çocuğunuzla birlikte zaman geçirmeniz oyun ve oyuncak tercihlerini gözlemlemeniz işe yarayacaktır ancak oyuncak seçimi için çocuğunuzu iyi tanımanın yanı sıra önemli olan başka etkenler de bulunmaktadır.

Çocuğunuzun gelişimine göre oyuncaklar

Oyuncak seçerken çocuğunuzun fiziksel, zihinsel ve sosyal gelişimine dikkat etmelisiniz. Çocuğunuzun gelişim düzeyinden çok daha üst düzeyde olan bir oyuncağı aldığınız zaman çocuğunuz bu oyuncakla oynarken yetersizlik duygusu yaşayabilir. Örneğin onun yaşına uygun olmayan karmaşık bir yap-boz aldığınızda çocuğunuz yaşayacağı yetersizlik duygusuyla bir daha bu oyuncak ile oynamayacaktır. Bunun yanısıra yaşadığı bu duygu nedeniyle kendine güveni de zedelenecektir. Öte yandan, çocuğunuzun yaşından daha küçük yaşlara hitap eden bir oyuncak aldığınızda ise çocuğunuz bu oyuncaktan çok çabuk sıkılacaktır, belki de oyuncak onun ilgisini hiç çekmeyecektir. Oyuncaklar çocuğun yeni beceriler öğrenmesi, öğrendiği becerileri geliştirmesi için fırsatlar sunacak şekilde seçilmelidir. Ayrıca farklı uyaranları bir arada sunan oyuncaklar ile birden fazla şekilde kullanımı mümkün olan oyuncaklar yaratıcılık ve beceri gelişiminde oldukça önemli rol oynar

Güvenlik

Çok küçük yaşta çocuklar her nesneyi ağızlarına götürerek dünyayı keşfetmeye çalışırlar. Bu yüzden 3 yaşından küçük çocuklara çok küçük parçaları olan oyuncaklar almak sakıncalıdır. 3 yaşında ve daha büyük çocuklarınıza da küçük parçalara dikkat etmeleri gerektiğini ve oyuncakları ağızlarına koymamaları gerektiğini hatırlatmanız faydalı olacaktır. Çocuğunuza bir oyuncak aldığınızda, oyuncağı çocuğunuza vermeden önce oyuncağın ambalajını üstünden çıkarmanız gerektiğini de unutmamanız güvenlik açısından önemlidir.

Tüm bu etkenlerin yanı sıra aldığınız oyuncağın eğitsel olması da çocuğunuzun gelişimini desteklemeniz için faydalıdır. Şunu unutmamalısınız ki; aldığınız her oyuncağın eğitsel olması gerekmez. Oyuncaklar ve oyun zamanı eğlenmek anlamına gelir, bir oyuncağı sadece eğlenceli olduğu için de alabilirsiniz.

Farklı yaş grupları için oyuncaklar

0–12 aylık: Bu yaş döneminde bebeğinizin farklı duyularına yönelik oyuncaklar onun gelişimini destekleyecektir.

Seçtiğiniz oyuncaklar parlak renkli, hafif ve sesli olabilir. Ancak oyuncağın sesinin çok yüksek olmamasına özellikle dikkat etmelisiniz. Çıngıraklar bebeğinizin ince motor kaslarını geliştirmesi açısından faydalıdır. Bunun yanında büyük bloklar ve iç içe geçen oyuncaklar da çocuğunuzun ince motor kaslarının gelişmesinde yardımcı olacaktır. İç içe gecen oyuncaklar bebeğinizin sıralama becerilerinin de gelişmesinde önemli bir rol oynar. Renkli, üstünde şekiller olan yere serebileceğiniz örtüler de bu dönemde çocuğunuzun ilgisini çekecektir. Emekleme ve yürümesini desteklemek için çekme ve itme ile ilgili oyuncakları seçebilirsiniz.

1–3 yaş: Bu dönemde çocuğunuz özellikle fiziksel oyunları oynamaktan çok keyif alacaktır. Dış mekanlarda üç tekerlekli bisiklete binebilir, kum ile oynayabilir. Çocuğunuz bu dönemde top ile oynamaktan da keyif alacaktır. Yaşına uygun yapbozlar alarak çocuğunuzun zihinsel gelişimi destekleyebilirsiniz. Bloklardan kuleler, evler yapmak, ev eşyası setleri ve mutfak setleri ile oynamak, müzik aletlerini kullanarak farklı ritimler oluşturmak çocuğunuzun yaratıcılığını ve hayal gücünü geliştirmesi açısından büyük önem taşır.

3–5 yaş: Bu dönemde de bloklar ve legolar ile oynamak çocukların ilgisini çekmeye devam eder. Bunun yanında bu yaş dönemindeki çocuklar hamur ile oynamaktan ve boya kalemlerini kullanarak resimler çizmekten de keyif alırlar. Kutu oyunları, bebek evleri ile oynamak onlar için oldukça keyiflidir. Bu yaş döneminde daha fazla çizgi film seyrettiklerinden ünlü karakterlerin bebeklerini ile de oynamak isteyebilirler. Onlara çizgi film karakterlerine ait oyuncakları alırken bu bebeklerin rollerinin ne olduğuna dikkat ederek almanız oldukça önemlidir. Çocuğunuzun kişiliğinin oluştuğu bu dönemde bu karakterlerden etkilendiği bilinmektedir. Bu yaş grubu çocuklarına farklı kitaplar ve kavramları öğrenmelerini destekleyen oyuncaklar almanız onların zihinsel gelişimini desteklemek açısından önemlidir.

5–9 yaş: Bu dönemde çocuklar hobi setleri, spor oyunları, yaşına uygun bilgisayar oyunları, matematik ile ilgili oyunlarla oynamaktan keyif alırlar. Çocuğunuza sonunda bir hayat dersi veren hikaye kitapları almanız ve bu kitapları beraber okumanız da faydalı olacaktır. Ayrıca, neden sonuç ilişkisi ve problem çözme becerileri ile ilgili oyuncaklar da bu yaş dönemindeki çocuklar için alınması gereken oyuncaklardandır.

9–12 yaş: 9–12 yaşlarındaki çocuklar için özgüven gelişimi ve akranlar tarafından kabul edilmek çok önemlidir.

Bu nedenle çocuğunuzun sosyal becerilerini geliştirecek kutu oyunları önemini sürdürmektedir. Bu yaş grubunda çocuklar daha karmaşık yapbozları yapmaktan, zihinsel becerileri sınayan bulmacaları çözmekten ve bilim ile ilgili oyuncaklar ile oynamaktan keyif alırlar. Spor aktiviteleri de bu yaş grubu için önemlidir.