Andre Steiner, Holokost döneminde Yahudilerin yaşamını kurtarmak üzere çok zorlu mücadele veren kişilerden biriydi
Gençliğinde, - çok ünlü bir mimar olmasının öncesinde- Slovakya Yahudilerinin kamplara götürülmelerini engelleyici planlar yapıyor, bazen rüşvet vermek yoluyla yüzlerce Yahudi’nin yaşamını kurtarıyordu.
Bu yeraltı faaliyetinin henüz hayatta olan son üyesi Andre Steiner, geçtiğimiz cuma günü Atlanta’nın kuzeyinde bir kentte yer alan huzurevinde 100. yaşını kutladı.
Duyma yeteneğini büyük ölçüde yitirmesine karşın, hafızası halen çok güçlü olduğu için çok eskide kalmış deneyimlerini anlatabiliyor.
Duraksıya, duraksıya konuşurken; “Düşünebiliyor musunuz 100 yıl? Bu çok uzun bir süre” demekte.
Çekoslovakya’nın Naziler tarafından işgali beraberinde Yahudi karşıtı uygulamaları ve kanunları getirdi. Andre Steiner o dönemde yirmili yaşlarının sonlarındaydı. Kayınpederi 1938’de İngiltere’ye kaçtı, fakat Steiner eşi ve oğlu ile Bratislava’da kaldı.
Naziler tarafından tutuklandıysa da, kentte başlamış olduğu bir inşaat projesini tamamlaması için serbest bırakıldı. İşbirliğinde bulunursa Yahudi cemaatinin yaşam koşullarının daha iyi olacağı düşüncesi ile Naziler için çalışma kampları ve binalar inşa etti.
Kısa zamanda çalışma kamplarında 4000 işçi sahibi oldu. Andre Steiner, yemek aralarında genç Yahudi işçilerle bir araya geliyor, Yahudilerin yaşam koşullarını düzeltmek için neler yapabileceğini tartışıyordu. Bu cesur grup kısa zamanda Bratislava Çalışma Grubu adı altında tanınmaya başladı.
Fakat 1942 yılında Slovakya çalışma kamplarındaki Yahudiler, Polonya’daki ölüm kamplarına transfer edilmeye başladığında Bratislava Çalışma Grubu’nun misyonu tamamen değişti. Slovakya’da Yahudi yaşamlarını kurtarmak için yollar arandı.
Andre Steiner; “Elimizden gelen her yolu denemeye kararlıydık. Tek bir amaç etrafında birbirimize kenetlenmiş bir gruptuk. Yahudilere yardım etmeliydik” demekte.
Grubun gençlerinden biri olan Rav Michael Dov Weissmandl, Nazi subaylarından birinin nakit para karşılığında ölüm kamplarına transfer listelerinden Yahudi isimlerini çıkarmaya hazır olduğu duyumunu almıştı. Grup bu yönde çalışmak üzere planlar yaptı. Görüşmeleri yürütmek üzere Ferdinand Roth isminde hayali bir Yahudi lider yarattılar. Ferdinand Roth kimliği altında Nazi subayı ile karşılıklı görüşecek kişi Andre Steiner’di. Steiner bu görüşmeden endişe ediyor, çok korkuyordu. Hahamın tavsiyesini isteyince; “Naziyi tuvalette çıplak otururken tahayyül et. Karşına dikildiğinde bunu hayal et, korkmayacaksın” diye salık verdi.
Andre Steiner, Nazi ile görüşmesini şöyle anlatıyor: “Nazi öfkeliydi. Ona öfkelenirse bir anlaşmaya varamayacağımızı söyledim. İkna oldu ve bana oturmamı işaret etti. Ben hahamın tavsiyesine uyduğum için sakindim.”
O görüşmeden sonra Steiner, Avrupa ve Amerika ile iletişimi sağlayan yerel liderler aracılığında Nazi subaylarla görüşmeleri yürüten kişi oldu.
Bu grubun çalışmalarını inceleyen İsrailli yazar Jacob Fuchs; “Steiner grubun en cesur üyesiydi. Nazilerle yaptığı görüşmelerde hayatını tehlikeye atıyordu” demekte. Bratislava Çalışma Grubu sayesinde birçok Yahudi ölümden kurtuldu. Grubun faaliyeti, sonuçta Alman ordusu tarafından bastırılan Slovak partizanların başkaldırısının gerçekleştiği 1944 yılının Eylül ayına dek sürdü.
Dağlara kaçan Steiner ve ailesi, savaşın bittiğine dair duyumlar ulaşana dek aylarca gizlendi. Ailesi ile 1948’de önce Küba’ya, 1950’de de ABD’ye göç etti.
Yerleştiği Atlanta’da Andre Steiner mimar olarak ünlendi. Bölgede Stone Mountain Park ve Emory University, Steiner’in eserleri arasından örnekler.
Andre Steiner’in uzun ve hüzünlü bir yaşamı oldu. Birinci eşinden boşandığı için hala pişmanlık duyuyor. Uzun zaman barsak kanserine, iki yıl önce inmeye karşı mücadele verdi. İki oğlunu geçmiş yıllarda peş peşe yitirdi.
Geçmişte Nazi subayıyla ilişkide olmaktan hiç pişmanlık duymayan Andre Steiner; “O bir düşmandı ama Yahudi işçilerin geleceği onun elindeydi ” demekte.
