Kardeşler arasında anne ve babayı paylaşamamaktan doğan kavgalar, iki kardeş arasında olağan sayılabilecek bir ilişkidir. Oysa ‘özel çocukların kardeşleri’nin ilişkileri, bugüne kadar fazla yer bulmamıştır
Kardeşler arasındaki bağ oldukça karmaşıktır. Birbirine aile bağı ile bağlı olan, birbirini çok seven ancak gelişim dönemleri yakın olduğundan özellikle de anne ve babayı paylaşamamaktan doğan kavgaların daha sık olduğu bir ilişkidir kardeş ilişkisi. Zaman geçtikçe ve çocuklar büyüyüp yetişkinliğe ulaştıkça çoğu zaman yaşananlar aile içinde bir tebessüm ile anılır. Kardeşler arasında olan ilişki ve yaşanan kavgalar için yapılabilecekler hakkında sıklıkla yazılara yer verilmektedir, ancak ‘özel çocukların kardeşleri ’ hakkında daha az bilgiye ulaşabiliyoruz. Bu nedenle, bu hafta ‘özel çocukların’ kardeşleri hakkında bir yazıya yer verdik.
Özel ilgiye ihtiyacı olan (otizm, asperger sendromu, gelişimsel geriliği, genetik bozukluğu, zihinsel engeli olan ya da travmatik bir deneyim yaşamış olan), çocuklara sahip aileler genellikle deneyimledikleri bu özel durum hakkında farklı profesyonel yardımlar alırlar. Başta zorlansalar bile birçok aile, bu duruma adapte olabilmekte ve yaşantılarını oldukça fonksiyonel bir biçimde sürdürebilmektedirler. Ancak genellikle atlanan nokta özel çocukların kardeşleri olmaktadır. ‘Özel çocukların kardeşleri’, bu duruma dayalı olarak psiko-sosyal açıdan bir takım zorluklar yaşayabilmektedirler.
Ailede ‘özel bir çocuğun’ olmasının kardeşler üzerinde bir takım önemli olumlu etkileri de vardır. ‘Özel çocukların’ kardeşleri yaşıtlarına göre daha olgun ve farklılıklara karşı daha toleranslı olmaktadırlar. Yardıma ihtiyacı olan kişileri ayırt etme, empati kurma gibi ileri sosyal yeteneklere sahiptirler. Hayat ile büyük mücadele veren kişileri kendilerinden ayırt edebilirler ve bu nedenle hayata karşı daha olumlu bir tutum içerisinde olabilirler.
Özel çocukların kardeşlerinin yaşadığı zorluklar
Kızgınlık, suçluluk, utanç, korku ve yalnızlık gibi farklı ve karmaşık duyguları bir arada yaşalar. Yaşadıkları kızgınlık zaman zaman az ilgi gördüklerini hissettikleri ailelerine karşı olabilir. Özel ilgiye ihtiyaç duyan kardeşlerine yetersizliklerinden ya da aldıkları özel ilgiden dolayı kızgın olabilirler. Çevredeki diğer çocuk ve gençler bu durumla ilgili uygun olmayan söylemlerde bulunuyor ya da davranıyorlarsa, onlara karşı da kızgınlık yaşayabilirler.
Özel ilgiye ihtiyaç duyan kardeşlerinin yaşadığı ve kendilerinin yaşamadığı özel durum ile ilgili kardeşlerine karşı suçluluk duygusu hissedebilirler. Bir başka açıdan ise kardeşlerine karşı kızgınlık hissettikleri için suçluluk duyabilirler.
Kendilerinde de bu özel durum oluşacak mı endişesi olabilir. Arkadaşlarının bu duruma nasıl tepki vereceklerini bilmemeleri de endişe yaratan bir başka etken olabilir.
Özel ilgiye ihtiyaç duyan kardeşinden zaman zaman utanabilir, arkadaşlarına kardeşinden bahsetmek istemeyebilir. Kardeşinin durumunu arkadaşlarının anlamayacağını hissedip, kendisini yalnız hissedebilirler.
Tüm bu farklı ama iç içe, karmaşık duygular, çocuğun hayatını zorlaştırmaktadır.
• Kardeşinin özel durumu hakkında, çocuğunuzun yaş dönemine uygun olarak bilgi verin. Ona karşı dürüst olun. Kardeşinin neleri yapabileceğini ve neleri yapamayacağını bilsin.
• Evde her çocuğa karşı olabildiğinde eşit davranın. Evdeki diğer çocuklara olduğu gibi özel ilgiye ihtiyacı ya da kronik hastalığı olan çocuğa da yapabildiği kadar sorumluluk verin.
• Duygularını dinleyin. Siz de onunla kendi duygularınızı paylaşın. Yaşadığı farklı duyguların (kızgınlık, suçluluk, utanma vb.) doğal olduğunu belirtin.
• Özel çocuğun ya da kronik hastalığa sahip çocuğun kardeşine de özel zamanlar (yatma saati, sinema zamanı vb.) ayırın. Onun için önemli olayları (mezuniyet, okul maçı vb.) kaçırmamaya özen gösterin. Ona da ihtiyacı olan özel ilgiyi gösterin.
• Arkadaşlarını eve getireceği zamanlar çocuğunuz endişeli olabilir. Bu konu hakkında konuşmak ve onun duygularını anlamak gerekir. Ayrıca arkadaşları varken, kardeşini aralarına almaları için zorlamamak önemlidir. Zaman zaman özel ilgiye ihtiyacı ya da kronik hastalığa sahip olan çocuğunuz evde olmadığında, arkadaşlarını evine çağırmasına olanak tanıyın.
• Ailede her üyenin eğlenebileceği farklı aktiviteler ayarlamaya çalışın. Bu aktiviteler sırasında size destek olabilecek ve sizinle keyifli vakit geçirebilecek diğer aile üyelerini ve arkadaşlarınızı da çağırın. Özel ilgiye ihtiyacı olan çocuğunuzun kabul edildiği çevreleri bulun ve ailece bu ortamları ziyaret edin.
• Özel ilgiye ihtiyaç duyan ya da kronik hastalığı olan diğer çocukların kardeşleriyle bir araya gelip, deneyimlerini paylaşması oldukça önemlidir.
• Kardeşlere, özel ilgiye ihtiyacı olan çocuğunuzla ilgili yaşına uygun bir sorumluluk verebilirsiniz. Mesela kardeşine her gün kitap okusun. Bu kardeşler arasındaki ilişkileri de geliştirecektir.
• Özel ilgiye ihtiyaç duymayan kardeşi bakıcı gibi kullanmamanız ve ondan yetişkin gibi davranmasını istememeniz oldukça önemlidir. Unutmayın ki, o daha bir çocuk.
• Kardeşinin geleceğini planlarken, ona da danışın ve ona da söz hakkı tanıyın. Böylece aile olarak hep birlikte bu süreç ile ilgili bir adım atmış olursunuz.
