Yahudi dini ve kültürünün en temel, en anlamlı geleneklerinden biri olan Bar-Mitzva töreni bilindiği üzere çocuğun ergenliğe geçişinin kutsanmasıdır. Ancak son yıllarda bu geleneğimizi farklı nedenlerden ötürü daha az uygular olduk… Neden?
Toplumumuzda uzun yıllar Tefilin, Pazartesi veya Perşembe günleri ailenin çok yakın çevresinin katılımlarıyla sinagogda daha mütevazı bir kutlama ile Şabat günleri yapılan Bar-Mitzva ise daha büyük bir sinagogda tüm dostlarımızın davetli oldukları görkemli bir şekilde yapılırdı. Tören, sinagoglarımızda oluşturulan salonlarda verilen seuda ile sonlanırdı. Dileyen aynı gece keyfince sevdikleriyle bu anlamlı olayı kutlardı.
Ancak gerek yaşadığımız ekonomik kriz, gerekse artan güncel koşuşturmalar hayatımızda bazı değişikliklere neden oldu. Aile bireylerini ve sevdiklerini bir araya getiren Şabat sabahları gerçekleşen Bar-Mitzva kutlamasının artık yapılmaması yeni hayat uyarlamalarımız arasına girdi.
Bar-Mitzva törenlerinin azalmasında diğer bir etken de değişen trendler. Örneğin, birçok aile büyük bir kutlama yerine ailece yurt dışına yapılacak olan bir seyahati tercih ediyor.
Nedir Bar-Mitzva?
13 yaşını tamamlayan her erkek çocuğunun kendi sorumluklarının bilincine erdiği düşüncesiyle Tefilin törenini takip eden Şabat günlerinin birinde yapılan Bar-Mitzva töreni, dünyanın her neresinde olursa olsun Yahudi geleneğinde vardır. Bar-Mitzva yapılan genç günün damadı (Hatanı) olarak kabul edilir, Tora okumaya çağrılarak şereflendirilir. Sinagogda ibadet sırasında Tora okumaya çağrılması Yahudi gencinin olgunluğa eriştiğinin ve bunun cemaatçe onaylandığının kanıtıdır.
Yetkililere sorduk
Hahambaşı Rav İsak Haleva dinimiz gereğince şart olanın Tefilin olduğu, bunun akabinde Şabat duasında yapılan Bar-Mitzva’nın ise çocuğunun Tora okumaya çağrılmasıyla taçlandırılmış olduğunu söylüyor. Bar-Mitzva geleneğinin yaşatılmasının da büyük önem taşıdığını belirten Hahambaşı Haleva, aileler geniş olmasa da bütçeleri el verdiğince bunu yapmalarını öneriyor.
Cemaat Başkanı Silvyo Ovadya, son yıllarda Şabat günleri Bar-Mitzvaların yapılmaması neticesinde bir geleneğin kaybolduğunu, bunun arkasında yatan birkaç neden olduğunu belirtti. Fotoğraf ve video çekilememesi gibi değiştirilemeyecek bazı Şabat yasaklarının da önemli etken olduğunu hatırlatarak, “Pazartesi veya Perşembe gibi bir Sefer günü, çok daha geniş bir şekilde yapılan bir kutlamanın çok daha kalıcı anıları olduğu gözlemlenmekte. Bu da tercih bu yönde kullanılmasında önemli bir faktör.
Bunun dışında ayrıca Cumartesi sabahı yapılmasının da getirdiği bazı maddi külfetler var. Kişiler sabah duasından sonra 300-500 kişilik bir seuda vermek veya ayrı bir kıyafet yapmak zorunda kalabiliyor. Yoksa sinagoglara yapılacak bağış önemli bir miktar değil. Fakat duanın yanı sıra belirtmiş olduğum ek yükümlülükler çok daha ağır. Bunlar da toplum bireylerinin Şabat sabahları yapılan Bar-Mitzva geleneğinden uzaklaşması için bir neden teşkil ediyor” dedi.
Başkan Ovadya ayrıca Cumartesi sabahları yapılacak dualar için sinagogların bağış almasalar dahi büyük bir değişiklik olmayacağını vurguladı. Bar-Mitzva geleneğinin yeniden canlandırılması için çalışmalar yapılması gerektiğini de belirtti.
Caddebostan Sinagogu Haham Akaali ve Bet-Din Üyesi Rav Yeuda Adoni ise bir dönemler sinagoglarında her şabat sabahı bir Bar-Mitzva kutlandığını vurguladı. Şahsi kanaatinin ekonomik durum neticesinde bu kutlamaların azaldığını belirttikten sonra şöyle devam etti, “Bilindiği gibi Şabat kutlamaları da oldukça masraflı olduğundan kişiler sadece bir Tefilin töreni ile yetinmeye başladı. Caddebostan Sinagogu’nda 08;30 veya 09;30’da özel bir Tefilla yapıyoruz. Çocuk Tefillim takıyor, duayı okuyor ve sonrasında seuda salonumuzda kutlamasını yapıyoruz. Ardından Şabat günü Bar-Mitzva yapmanın ihtiyacını duymuyorlar. Bir şabat duası yapmak, kıyafetler açısından olsun, kutlaması açısından olsun oldukça masraflı. Yapılmamasında en büyük etkenin bu olduğunu düşünüyorum.
Bar-Mitzva deyince iki etaptan oluşur: Tefilin günü ve Şabat Bar-Mitzvası. Şabat günü çok daha özeldir. Aile özel bir yerde oturtulur, aile büyüklerine sinagoglarda Petiha gibi anlamlı görevler verilir, çocuk konuşma yapar. Cumartesi kutlamalarının çok daha ulvi bir güzelliği var. Sinagogumuzda, yaklaşık son 6-7 yıldır, Bar-Mitzva kutlamalarında azalma yaşıyoruz. Bir güzellik kayboluyor” dedi.
Şabat günleri yapılan Bar-Mitzva geleneğini sürdürmemiz gerekliliği üzerinde duran Şişli Beth İsrael Sinagogu Haham Akaali ve Bet- Din Üyesi Rav İsak Alaluf, “Perşembe veya Pazartesi günü Tefilin töreni yapıldıktan sonra Şabat günü yapılan Bar-Mitzva çocuk ve ailesi için çok anlamlı ve özeldir. Bu güzel gelenek, bütün aile için bir bayram niteliği taşır. Bu bayram hem aileyi bir araya toplanması sağlar, hem de o sinagogun o günkü ibadetini çok daha güzel bir hale getiren bir hadisedir” dedi
Ortaköy Etz Ahayim Sinagogu Haham Akaali ve Bet Din Üyesi Rav Naftali Haleva ise, “Şabat günü yapılmamasını ekonomik krize bağlayabiliriz. Şabat günü Bar-Mitzva yapan kişi ailesini ve dostlarını mitzvalarla onurlandırabiliyor. Çocuğun, Şabat’ın kutsiyetini ve ruhunu yaşaması çok önemli. İnsanlarda biraz da manevi değerlerin azaldığını düşünüyorum. Eskiden annelerimiz, çocuğunu Teva’da ikinci kez görme arzusu taşırlardı. Manevi değerleri güçlü olan kişiler, maddi gücü az olsa dahi bunu yaşamak ve yaşatmak için her türlü özveride bulunurlar. Maalesef manevi değerler azaldığından bu geleneğimiz de azaldı. Aksi takdirde her ebeveyn Şabat Tefillasında bunu kutlamayı arzulardı. Bar-Mitzva çocuğu Şabat Tefillasında iki Peraşa okur, din bilgisi edinirdi. Yeniden yapılmaya özendirilmesini lazım. Şabat tefillasının vermiş olduğu enerji çok farklı, Musaf duası var… Şabat ile haftaarası duaların ruhu çok farklı… İnsanlar o Şabat Tefillasını yapmayı arzulamalı, bunun içinde toplum bireylerinin manevi duygularını güçlendirmek gerekir” dedi.
Yeni bir uygulama
Geçtiğimiz yaz mevsimi sonunda Hahambaşı Rav İsak Haleva önderliğinde Burgazada Sinagogu yönetimi sezon süresince Bar-Mitzvalarını kutlayan gençleri Şabat duasına davet etmiş, Tora okumalarına fırsat yaratmıştı.
Son yıllarda Tefilinin yaptıktan sonraki ilk Şabat sabahı Aliya laTora (Sefer Tora’ya kalkmak) Mitzvasını yapmak geleneğinin azaldığını gözlemleyen Hegkom (Hahambaşılık Eğitim Komisyonu), sinagoglarla yapmış oldukları görüşmelerden sonra Tefilin yapmış olan genci ailesiyle birlikte bu mitzvayı yapmak amacıyla sinagoglar tarafından davet edilmelerine ön ayak oluyor.
Bu yolla sanırız ki kaybolmaya yüz tutmuş bu güzel geleneğimizi farklı bir şekilde de olsa devam ettirmiş oluruz.
Bizi biz yapan geleneklerimizi yaşatalım!
ANNE-BABALAR NE DÜŞÜNÜYOR?
Cina- Aslan Haravon: 2006 yılında büyük oğlumuzun 13 yaşını kutladık. O dönemde hem Tefilin, hem Bar-Mitzva hem de gecesi yapılıyordu. Biz de o şekilde yaptık. Ancak çalışan bir insan olarak, hepsine yetişmek gerçekten çok zordu. Fakat son dönemlerde herkesin cumartesi kutlamalarından vazgeçtiğini gözlemledik. Olay daha da sadeleştirildi. Biz de bunu tercih ettik… Ayrıca cumartesi Bar-Mitzva yapıldığı zaman bunun bir de gece kutlaması yapılıyor. Sabah duaya yetişmek için sabahın erken saatlerinden uyanmak ve hazırlanmak gerekiyor. Neredeyse tüm gün bir koşuşturmaca yaşandığından akşama yorgun düşüyor insan. Bar-Mitzva yapılmadığı zaman daha ucuza çıkıyorsunuz, ikramlar olsun kıyafetler olsun her şey daha az maliyetli oluyor.
Elda-Nedim Fresko: Sadece Tefilin yapmayı düşünüyoruz. İki kez aynı protokol zorluğu yaşamamak adına diyebiliriz. Kahvaltı faslı vs.. Hem de tek bir kerede yapmanın daha uygun olduğunu düşünüyorum. Çünkü hiçbir şey eskisi gibi değil, cumartesi sinagogdaki kutlamada çok hazırlık gerektiriyor. Neredeyse birbirinin tekrarı olan bir kutlamayı iki kere yapmak günümüz şartlarında gereksiz olduğunu düşünüyorum.
Sibel-Selim Penso: Tefilin yaptıktan bir hafta sonra davetimizi verdik. Günümüz koşuşturması içinde insanların çok kısa aralıklarla - mesela Perşembe tefilin, cumartesi Bar-Mitzvası, akşamına kutlaması- zamanlarını almak doğru gelmedi. Cumartesi duasının ekonomik portresini gerçekten bilmiyorum. Etrafımızda da herkes bu şekilde hareket ettiği için bir bilgim yok. Eskiden Tefilin sadece yakın aile bireylerinin katılımlarıyla kutlanırdı. Şimdi ise olayın boyutu değişti. Cumartesi günü kutlaması çok sembolik bir miktar dahi olsa birçok zahmeti var.
Doret-Cozi Habib: Dini olarak Tefilin’in yapılması gerekli olduğunu bildiğimizden sadece Tefilin yapmayı tercih ettik.
Esin-Semi Natan: Hem Tefilin hem de Bar-Mitzva yaptık. Tefilin zaten dinen yapılması gereken bir dua. Cumartesi kutlamalarının özelliğine inanıyorum. Resim gibi bir kalıcı bir anı olmasa dahi. Oğlumuz, ne Bar-Mitzva ne de gece kutlamasını istemiyordu. Sonradan “iyi ki yapmışız” dedi. Tek çocuğumuz var, hayatta bir kere yaşayabileceğimiz bir kutlama.
Bar-Mitzva’larda gözle görülen düşüş
İstanbul’un en büyük sinagoglarından olan ve birçok Bar-Mitzva’ya ev sahipliği yapan Neve Şalom Sinagogu’nun kayıtlarına göz atıldığında bunu daha iyi görebiliyoruz:
Şabat Bar-Mitzva törenlerinde özellikle 2008’den itibaren büyük bir düşüş yaşandığı gözleniyor. Son yılın rakamı, o yılın toplam Bar-Mitzva sayısının yüzde 10’nunu bile oluşturmuyor.
