89 yaşındaki SS gardiyanının davası Almanya’da başladı. Bu dava ile Almanya ilk kez kendi vatandaşı olmayan birisini yargılıyor. Bu davanın ABD’de benzer durumda olan fakat yargılanamayan eski savaş suçluların mahkeme önüne getirilmesi için örnek teşkil edebileceği belirtiliyor
Holokost sırasında Sobibor Kampı’nda “Wachman” (Alman olmayan SS gardiyan) olduğu düşünülen John (Ivan) Demjanjuk hakkında açılan dava 30 Kasım günü Münih’te başladı. Demjanjuk kampta öldürülen Yahudiler için 27.900 kez cinayete yardımcı olma suçundan yargılanıyor.
Ukrayna doğumlu, 89 yaşındaki Demjanjuk İkinci Dünya Savaşı sırasında önce Kızıl Ordu saflarında savaştı. Almanlara esir düştükten sonra Sobibor gibi toplama kamplarında gardiyan olarak görevlendirildi. 1951’de ABD’ye iltica eden Demjanjuk 1958 yılında Ohio’da otomobil endüstrisinde çalışmaya başladı ve emekli olana kadar bu sektörde devam etti.
Demjanjuk daha önce de Treblinka Kampı’nda gaz odalarının pompalarını işleten “Korkunç İvan” lakaplı gardiyan olduğu suçlaması ile 1986’da İsrail’e sınır dışı edildi. Demjanjuk 1988’de suçlu bulunarak idam cezasına çarptırıldı. Fakat 1993’de İsrail yargıtayı Demjanjuk ve “Korkunç İvan” olarak anılan kişinin aynı şahıs olduğuna dair yeterli kanıt olmadığına hükmetti. Dava konusu Demjanjuk’un diğer kamplardaki olası suçlarını kapsamadığından Demjanjuk serbest bırakıldı ve ABD vatandaşlığına geri döndü. 2001’de hakkında diğer kamplarda gardiyan olmaktan açılan dava sonucunda 2005’de Demjanjuk hakkında sınır dışı edilme kararı verildi. 2008’de Almanya bir süre Münih’te yaşadığı gerekçesi ile Demjanjuk’u dava etmeye karar verdi.
Demjanjuk’un davasını asıl özel kılan işte bu karar oldu. Almanya ilk defa Alman vatandaşı olmayan birisini savaş ve insanlık suçlarından yargılamayı kabul etti.
Şu an ABD’de Demjanjuk gibi savaş sonrasında Amerika’ya göç edip vatandaşlığa geçmiş çok sayıda eski savaş suçlusu bulunduğu belirtiliyor. Daha önce ABD bu gibi kişileri yakaladığında dava edebiliyor, fakat suçlar ABD dışında işlendiği için mahkûm edemiyor, sadece vatandaşlıklarını iptal ederek sınırdaşı kararı çıkarabiliyordu.
Asıl sorun ise bu noktada başlıyordu, çünkü başta Almanya olmak üzere, Avrupa ülkeleri bu kişileri kabul ederek haklarında dava açmaktan çekiniyordu. Bugüne kadar 107 eski savaş suçlususun bu şekilde ABD vatandaşlıkları iptal edilirken bu kişileri yargılayacak ülke bulunamıyordu.
Almanya, Ukrayna doğumlu-ABD vatandaşı Demjanjuk’u dava ederek bir ilki başlatmış oldu. Bu davada Demjanjuk’un mahkûm edilmesi durumunda benzer durumdaki diğer suçluların da Avrupa’da yargılanmasının önü açılmış olacak.
