Gazze’de ZEBRA aslında eşektir

Viktor KUZU

Zebra kelimesi eski Portekizce’deki ‘zevra’ kelimesinden geliyormuş. Zevra’nın kelime anlamı ise vahşi eşek. Görüntü itibari ile bir eşeği fazlası ile andıran bu komik görünüşlü Afrika hayvanı tarih boyunca hiç evcilleştirilemediğinden ona vahşi eşek demek çok da saçma değil. Zebranın Arapça’daki anlamı da Portekizce’de olduğu gibi vahşi eşekmiş. Konu Gazze olduğunda ise zebra hadisesi dil biliminin açıklayabileceğinden biraz daha karışık olabilir.
Dünyanın nüfus yoğunluğu en yüksek yerleşim bölgelerinden biri Gazze. Hamas’ın bölgede kontrolü ele alması ile başlayan kuşatma sürecinin sıkıntıları düşünüldüğünde kelimenin tam karşılığı sıkışmış bir hayat yaşıyor Bir buçuk milyon Gazzeli. Söz konusu olan çocuklar olduğunda sıkışıp kalma duygusu daha da can sıkıcı bir hal alıyor.
Gazze’yi bilenler çocukların aileleri ile birlikte vakit geçirip rahatlayabileceği sadece iki alternatif olduğunu söylüyor; plaja gitmek ve hayvanat bahçesine gitmek.
Bundan iki yıl önce kendi elleri ile Gazzeli gençlere sörf tahtası getirerek onların plajda iyi vakit geçirmesine çabalayan Dorian “Doc” Paskowitz’in hikâyesini kaleme almıştım. 50’li yıllarda İsrail’i sörf sporu ile tanıştıran efsanevi sörfçü Paskowitz, bir gazetede Gazze’de sörf tahtası bulamayan gençlerin haberini okumuş, Hawai’deki evinden kalkmış, ‘ikinci vatanım’ dediği İsrail’e gelmiş, Hamas işgali nedeniyle sıkı sıkıya kapatılmış Gazze sınır kapısına dayanmış ve üzerinde sörf şortu, elinde sörf tahtası kuşatmadan sonra sınırı geçmeyi başaran ilk insanlardan biri olmuştu.
Gazze plajlarından sonra, en az Paskowitz’inki kadar güçlü bir insanlık hikâyesi bu kez bir Gazze hayvanat bahçesinde karşımıza çıkıyor. Hayvanat bahçesinin adı Marah, yani “Mutlu Topraklar.” İçinde yer aldığı sınırlar düşünüldüğünde vurucu bir isim olduğunu kabul etmek lazım. Gazze’deki derme çatma hayvanat bahçesi Marah, bundan birkaç hafta önce tüm dünyanın en ünlü hayvanat bahçeleri arasında yerini aldı. Sebebi Marah’ın sahibinin oğlu 20 yaşındaki Muhammet Barguti.
Hikâye hayvanat bahçesindeki iki zebranın kötü şartlardan dolayı ölmesi ile başlıyor. İsrail’in Gazze’ye düzenlediği operasyon sırasında üç hafta boyunca hayvanat bahçelerine ulaşamadıklarını söylüyor Muhammet. Operasyon hayvanların büyük bölümünün telef olmasına neden oluyor, yetkililer Barguti ailesinin tüm başvurularına rağmen insan kayıplarına bile yetişemedikleri gerekçesi ile herhangi bir destekte bulunamıyor. Operasyon bitiyor ama bölgede yaşanan kıtlık hayvanat bahçesinin eski haline kavuşmasını ve kalan hayvanların sağlıklı bir şekilde bakımını neredeyse imkânsız hale getiriyor.
Bir deve, hasta bir aslan, iki zebra, vahşi olduğu iddia edilen bir kaç kedi ve birkaç kuş; operasyonun ardından Gazzeli çocukların iyi vakit geçirdiği az sayıda yerden biri olan Mutlu Topraklar Hayvanat Bahçesi’nde kalan hayvanlar topu topu bu kadar. İki zebra da Hakk’ın rahmetine kavuştuğunda bunun Marah için ne kadar büyük bir yıkım olduğunu tahmin edebiliyor insan. Ne yapıp edip ölen zebralar yerine yenilerini koymak lazım.
Gazze’de bir şeye ihtiyaç olduğunda ilk akla gelen yer Mısır sınırındaki kaçakçılık tünelleri. İsrail’e karşı terör saldırılarında kullanılan silahlar da dahil bölgeye giren hemen hemen her şey bu tünellerden sokuluyor. İsrail Ocak ayında gerçekleştirdiği operasyonda tünellerin büyük bir bölümünü ortadan kaldırıyor ama tünel kaçakçılığını bitiremiyor. Tünel sayısı azaldığında olan tek şey Gazze’ye bir şey sokmanın maliyetinin artmış olması.
Barguti ailesi de zebraları öldüğünde tünel kaçakçılarına başvuruyor. Kaçakçılar zebraların ebat olarak tünellerden geçirilebileceğini söylüyor (tünelden geçirilebilecek en büyük hayvan inek) ancak çıkan fatura Barguti ailesinin ödeyebileceğinden çok daha fazla, tam 30 bin dolar.
Bu çaresizlik ortamında ailenin küçük oğlu Muhammet’in aklına dâhiyane bir fikir geliyor. İki tane beyaz eşek alıyor ve ressam bir arkadaşından eşekleri zebra deseninde boyamasını istiyor. Ağaç boyası ile yapılan ilk deneme başarısız, ikinci deneme de fos çıkıyor. Bu kez akıllarına saç boyası kullanma fikri geliyor. Gidip siyah renk Fransız marka saç boyası alıyorlar, eşeklerin tüylerini kısacık kestirip üstüne zebra desenleri çiziyorlar. Sonuç muhteşem. Muhammet ortaya çıkan eşekten bozma hayvanlara “Gazze işi Zebra” adını takıyor.
Gazzeli çocuklar Mutlu Topraklar Hayvanat Bahçesi’ne gittiklerinde Gazze işi zebralara bayılıyor. Gazze işi eşekten bozma zebra, gerçek zebraya göre çok daha evcil olduğundan çocuklar hayvanat bahçesinin yeni konukları ile gönüllerince oynayıp, üstlerinde gezebiliyor.
Boyama işlemi her ay tekrarlanmak zorunda, aksi takdirde çirkin gözükmeye başlıyor. Muhammet yine de boyanmış eşeklerin gerçek zebraya göre çok daha maliyetsiz olduğunu belirtiyor.
Muhammet yaşadığı yerde bir hayvan hakları örgütü olsa yaptığı şeye karşı büyük bir öfke duyabileceğini biliyor. Yaptığı şeyin hayvan hakları açısından doğru olmadığını bilse de, ortaya çıkan sonuçların, boyanan eşeklerin sağlık durumunun yapılan işlemin zararsız olduğunu kanıtladığını düşünüyor.
Bu aşamada hikâyeye daha önce varlığını hiç bilmediğimiz bir organizasyon katılıyor: Eşekler İçin Güvenli Bir Cennet Örgütü (www.safehaven4donkeys.org). İsrail ve Filistin’de zor işlere koşulan ve kötü şartlarda yaşayan eşeklerin haklarını korumayı amaçlayan derneğin kurucusu Lucy Fensom, Muhammet ile temasa geçiyor. Lucy ilginç biri. Kendini bölgenin eşeklerine adamış, onların daha iyi şartlarda yaşaması için dünya çapında faaliyet gösteren bir gönüllü. Muhammet’in eşeklere zararı olmayan saç boyası kullandığını ve gördüğü kadarı ile Mutlu Topraklara Hayvanat Bahçesi’nde zebra olarak yaşayan eşeklerin hallerinden şikâyetçi olmadığını düşünüyor Lucy. Gazze’ye gitmesi mümkün olmadığından hayvanları yerinde göremiyor ama yaptıkları görüşmelerde Muhammet’e eşeklerin bakımı konusunda neler yapması gerektiğini anlatıyor.
Hikâyeden etkilenen tek kişi Lucy değil. Konu İsrail basınında yer aldıktan sonra Ramat Gan Valisi Tzivi Bar harekete geçiyor. Sorumluluk alanı içinde yer alan Ramat Gan Safari Hayvanat Bahçesi’nin yetkilileri ile görüşüyor Vali Bar. Amacı bu hayvanat bahçesinden iki zebranın Gazzeli çocuklar için Mutlu Topraklara Hayvanat Bahçesi’ne yollanması.
Muhammet, Vali’nin kendisi ile doğrudan temas kurmadığını ancak gelişmelerden haberdar olduğunu belirtiyor. Eğer zebralar gelirse daha geniş bir alan ayıracağını ve hatta küçük bir yeri daha hayvanat bahçesine katabileceğini söylüyor.
İki komşu arasında iki zebranın lafı mı olur diyebilirsiniz, ama yer Ortadoğu olduğunda bu hediye girişimi hayal bile edilemeyecek kadar detaylı bir süreci başlatıyor. Ramat Gan Hayvanat Bahçesi’nden iki zebranın Gazze’ye gönderimi için Vali Bar’ın devreye girmesi ile 11 Ekim tarihinde başlayan süreç bugün hâlâ devam ediyor. Aşılması gereken prosedürler kolay değil. Ramat Gan Safari Hayvanat Bahçesi’nin veterinerlerinden İsrail Doğal Parklar Müdürlüğü’ne, oradan dışişlerine ve İsrail Ordusu’na, oradan da Filistin Yönetimi’ne çok sayıda birimin onayının alınması şart ve sürecin ne zaman tamamlanacağını ise şimdilik kimse kestiremiyor.
Zebra kılığında Mutlu Topraklar Hayvanat Bahçesi’nde Gazzeli çocukları eğlendiren eşekler, belki de hiç farkında olmadan kanlı bıçaklı iki taraf arasında bir yakınlaşmanın nedeni olabilir. Ve eşekleri boyayarak zebra kılığına sokan Muhammet bu zeki buluşuyla İsrail-Filistin barışına birçok siyasinin ömrü hayatında yaptığından çok daha büyük bir katkı sağlamış olabilir. Bunu zaman gösterecek.
Şu an için bildiğimiz Gazzeli çocukların yeni zebraları ile son derece mutlu oldukları. Muhammet öyle olmadığını söylese de CNN kameralarına konuşan çocuklar zebra görünümlü bu hayvanların aslında bir eşek olduğunu biliyorlar ama büyüklerin onlar için şekillendirdiği bu zorlu çocuklukta, bu gerçeğin keyiflerini kaçırmasına izin vermeye hiç niyetler yok.