VAYİŞLAH: Yabancı diyarda bir yabancı gibi... / Benden nefret etmene gerek yok

Raşi, yukarıdaki pasukları iki ayrı şekilde yorumlar. Birincisi, Yaakov ağabeyi Esav’a, Lavan ile geçirdiği uzun yıllar boyunca hiçbir asalet unvanı kazanmadığını bildirmektedir; aksine yabancı bir diyarda bir yabancı gibi yaşamıştır. Esav’ın ona kızması için hiçbir neden yoktur çünkü babasının berahasının gerçekleşmediği açıktır.
İkincisi, Yaakov dayısı Lavan ile yaşadığını söylemek suretiyle Esav’ı kötü niyetlerinden vazgeçmesi için uyarmaktadır çünkü Tanrı ona engel olacaktır. “Oturdum” (ikamet ettim) anlamına gelen garti sözcüğünün sayısal değeri (gematriya) 613 olup, 613 mitsvaya atıfta bulunur. Başka bir deyişle Yaakov, Lavan’ın yanında iken 613 mitsva’nın tamamını yerine getirdiğini ve bu yüzden korunacağını belirtmektedir. 
Ancak Yaakov’un başarılı olmadığı iddiası doğru değildir. Midraş’a göre (Bereşit Raba 73:11) Yaakov’un, sürüsünü koruyacak binlerce çoban köpeği vardı. Dolayısıyla ne kadar çok hayvana sahip olduğunu hayal etmek zor sayılmaz. Zamanın krallarından daha zengin olduğu açıktır.
Tora’ya uyduğunu söylemek suretiyle savurduğu gizli tehdide gelince, ağabeyini bu şekilde yatıştırmayı mı ummaktadır? Sözlerinin, Esav’ın kalbindeki nefreti körüklemesi doğal değil midir? Kötülerin dürüstlerden nefret ettiği -her ne kadar mantıksız olsa da- bilinen bir şeydir.
Yine Raşi’ye göre, Yaakov ağabeyini öküz ve eşek sahibi olduğunu bildirerek teskin etmektedir. “Bunlar ne göklerden, ne de yeryüzündendir. Göklerin çiyinden ve yeryüzünün yağlı kesimlerinden (bu sözcükler, Yitshak’ın Esav’a berahası’ndan alınmıştır) elde edilmediler. Bu yüzden benden nefret etmene gerek yok.”
Bu açıklama da tartışmaya açıktır. Söz konusu hayvanlar toprağın yeşilliği ile beslenir ve yeşillik, yukarıdan yağan yağmur sayesinde yetişir. Yitshak’ın hayır duasının ana unsurları bunlar değil midir?
Bütün bu ipuçlarını bir araya getirelim ve uzlaştıralım. Aşem’e hizmet etmenin en önemli yönü, bir tek Onu memnun etmek amacıyla Ondan korkmak ve Onu sevmektir. Kişi saygınlık elde etmek veya parasal çıkarlar gibi başka amaçlar uğruna Tora öğrenirse, Göksel Adalet o kişiyi kötü güçlerin eline, yani sitra ahra’ya teslim eder ve bunlar onun tinsel çöküşüne neden olur. Bu yüzden kişi, sadece Tanrı aşkına Tora öğrenmelidir.
Kral Şelomo’nun sözlerini tekrarlayacak olursak, “Sağında uzun bir ömür, solunda zenginlik ve saygınlık var” (Mişle 3:16). Şelomo’nun burada kastettiği, Tora öğrenenleri bekleyen ödüllerdir. Talmud ekler: Sağında, Tanrı aşkına öğrenenler uzun bir ömür hak edecektir. Kişisel amaçlarını tatmin etmek için öğrenenler de -sol taraf kavramıyla ifade edilenler- ödüllendirilecektir ama sadece zenginlik ve saygınlıkla (Şabat 63a).
Talmud sorar: “Ya Tora’yı, Tora öğrenme aşkına öğrenenlerde zenginlik ve saygınlık vaat edilmiyor mu?” Cevap şöyledir: “Hem de nasıl!” Rav Nahum ilave eder: “Bu yorumdan şöyle anlaşılıyor ki, gerçekten dürüst olan kişinin zenginlik ve saygınlık ödülü açıkça doğrulanmamakta, sadece ima edilmektedir çünkü Aşem gerçekten dürüst olanın günlük ihtiyaçlarını gün be gün sağlar.” Bu fikri, Yitshak’ın hayır duasında da görmek mümkündür: “Vayiten leha Elokim – Ve Tanrı sana versin...” Raşi, bu sözlerin ‘ve’ bağlacı ile başlamasını şöyle yorumlar: “Sana verecek ve yine verecek...”
Gerçekten dürüst olan kişinin dolgun bir banka hesabına ihtiyacı yoktur. Esas hedefi maddi değil, ruhanidir. Bu yüzden günlük ihtiyaçlarına göre parça parça parnasa alır. Aşem dürüst kişiye o günlük geçimini verir ve ertesi gün, ihtiyacına göre ilave eder.
Tanrı’ya bağlılığı daha az olanın ve Tora öğrendiği için küstahlaşan kişinin durumu aynı değildir. Onun hedefi maddiyat istiflemek ve ödülünü bu hayatta almaktır. Haran’da geçirdiği yirmi yıl boyunca Lavan, Yaakov’u sürekli kandırdı ve ona manevi işkence yaptı. Parasını alabilmesi için onu hep uğraştırdı ve tinsel arayışlarını unutturmaya çalıştı. Yaakov’un bu fikir kirliliğinden korunmak için çok mücadele etmesi gerekti. Tek amacı hep Tanrı’yı memnun etmek oldu. Bu yüzden toprağına geri döndüğünde Tora ondan şöyle söz eder: “Yaakov... selametle ulaştı” (Bereşit 33:18). Bilgelerimiz bu sözlerin, Yaakov’un ruhaniliğinin zarar görmediği anlamına geldiğini öğretir.
Yaakov işte bu yüzden ağabeyine şu mesajı verir: “Benden nefret etmene gerek yok. Babamın, Aşem’in bana her gün ihtiyaçlarıma göre yeniden vermesi berahası gerçekleşmedi. İşte kanıtı. Ne kadar zengin olduğumu görüyorsun. Öküz ve eşek sahibi oldum. Lavan’ın yanında iken 613 emri, Tanrı aşkına yerine getirmemiş olmalıyım.” Demek ki, Esav’ın endişelenmesi için hiçbir neden yoktur.
(Maor vaŞemeş) 

A BRIDGE TO HEAVEN

A Collection of Classic Kabbalistic

Commentaries on the Torah / Rabbi Yosef Gabay

Çeviren: Estreya Seval VALİ