Dünyanın en büyük bankasının başındaki dahi Ben Bernanke

Time Dergisi’nin düzenlediği yılın adamı anketinin kazananı, bu günlerde ABD için yeni bir para politikası üzerine çalışan ve yatırımcıların sabırsızlıkla faizler konusunda son kararı vermesini beklediği ABD Merkez Bankası (Fed) Başkanı Ben Bernanke oldu.

Dergi, Bernanke’yi tanımlarken şu ifadelere yer verdi: “Çok etkileyici bir görünümü yok. Etkileyici bir konuşmacı değil. Washington ofislerini denetleyen adamlar arasındaki görülmeye alışılan ‘bana bakın’ ya da ‘beni dinleyin’ karizmasına da sahip değil. Bugüne kadar taraflı ya da ideolojik bir tartışmaya girdiği görülmedi. Ancak bir şey bilmediği konularda, biliyormuş havasına da girmedi. Kariyerinin büyük bir kısmını profesör olarak geçirdiğinden, profesyonelden ziyade bir profesör gibi hareket ediyor.”

Bernanke bütün bu özelliklerine rağmen, bir anda dünyanın en güçlü insanına dönüştü. Her yıl düzenlediği ‘Yılın Adamı’ anketinde 2009’un adamı olarak Bernanke’yi seçen Time, Fed’in 56 yaşındaki başkanını, “Amerika ve dünya ekonomisini şekillendiren en önemli, ancak en az anlaşılan güç olarak” tanımladı. Dergi adına açıklama yapan Richard Stengel, yılın olayının zayıf ekonomi ve resesyon olduğunu, Ben Bernanke olmasaydı durumun daha da kötü olacağını belirtti. Tarihten ders almayanların hataları tekrarlayacaklarının ifade edildiği açıklamada, Bernanke’nin yalnızca tarihten ders çıkarmadığı, aynı zamanda tarih yazdığı belirtildi.

ORTA HALLİ DİNDAR AİLEDEN ZİRVEYE

Ben Shalom Bernanke, 13 Aralık 1953’te üç çocuğun en büyüğü olarak ABD Georgia’da doğdu. Bernanke ailesi bölgedeki birkaç Yahudi ailesinden biri olup, Ohav Shalom adındaki bir yerel sinagoga katılmaktaydı. Çocukken Bernanke hazan, şohet ve İbranice hocası olan dedesi Harold Friedman’dan İbranice öğrendi. Okul yıllarında para kazanabilmek için yazları çalıştı. Ailesi Harvard’a girerse Bernanke’nin Yahudi kimliğini kaybetmesinden korkuyordu fakat daha sonra MIT’de profesör olacak bir zenci arkadaşı, Boston’da Yahudilerin de bulunduğunu bildirerek Bernanke ailesini ikna etti. Lisede kalkülüs dersi verilmediği için Bernanke kendi kendine çalışarak öğrendi. Üniversite kabul sınavı olan SAT’de 1600 üzerinden 1590 puan aldı. Doktorasını 1979 yılında MIT’de tamamladı.

Bernanke, 1979 ile 1985 yılları arasında Stanford İşletme Okulu’nda eğitmenlik yaptıktan sonra, New York Üniversitesi’nin misafir eğitmenlerinden biri oldu. Sonrasında Princeton Üniversitesi öğretim üyesi profesörlerinden biri olan Bernanke, 1996 ile 2002 yılları arasında üniversitenin iktisat fakültesinin dekanlığını yaptı. 1 Temmuz 2005’te Princeton Üniversitesi’ndeki görevinden istifa etti.

FED BAŞKANLIĞI

Bernanke, 2002 ile 2005 yılları arasında Fed Başkanlar Kurulu’nun üyesi oldu. 2005 yılı Haziran ayından 2006 Ocak ayına kadar ABD Başkanı Ekonomi Danışmanları Konseyi’nin başkanlığını yaptı. 1 Şubat 2006’da ise Fed başkanlığına getirildi. 2007-2008 yıllarında ülke ekonomisini ve dolayısıyla dünya ekonomisini sarsan son 75 yılın en büyük krizlerinden birinde Fed’in başkanlığını yaptı. Barack Obama’nın yönetimi devralmasından sonra Fed başkanlığını, Obama’nın günümüzdeki ekonomi danışmanlarından Larry Summers’a bırakacağı konuşuldu ancak görevine ikinci döneminde de devam etmesi kararı alındı. Bernanke’ye görev yaptığı ilk dönemde yöneltilen eleştirilerin sebeplerinden birkaçı kriz sonrası artan işsizlik ve FED’in ekonomik kriz öncesi bankaları düzene sokamaması. Bernanke’nin yaptıkları özellikle Demokratlar tarafından eleştiriliyor. Demokratlar’ın önemli üyelerinden Robert Kuttner; Bernanke’yi 2006 ve 2007’deki kriz sinyallerini ıskalamakla suçladı. Aurora Advisors adlı Amerikan şirketinin başkanı Yves Smith’e göre Büyük Buhran’dan beri en büyük krizin oluşmasına katkı sağlamanın yanı sıra Bernanke’nin savunması, faaliyetleri oluşan krizin daha kötü olmasını engellediği şeklinde. Smith’e göre başarısız CEO’lar görevlerinden atılırken çok daha önemli bir mevkide daha düşük performanslı birini tutmak bir hata.

Marketwatch hisse senedi sitesinin haberinde Fed Başkanlığı’na devam kararı alınan Bernanke ile ilgili “Büyük Buhran’ı çok iyi biçimde analiz etmiş olan Bernanke, tekrar aynı hataların yapılmasını önledi ve hem ABD’yi hem de dünyayı büyük bir felaketten korudu. 9 Mart’taki dip seviyelerinden bu yana yatırımlarının değerini katlayan milyonlarca yatırımcının da Bernanke’ye teşekkür etmesi gerekiyor,” ifadesi geçiyor.

BÜYÜK BUHRAN UZMANI

Princeton Profesörü Bernanke, Büyük Buhran’ın önde gelen uzmanlarındandı. 1930’ların pasif Fed’inin felaketi yaratmaya, para arzını artırmayı inatçı bir şekilde reddederek ve hayalgücü, tecrübe eksiği ile

nasıl yardım ettiğini biliyordu. Bernanke ikinci depresyona fırsat vermeyecekti. Bu yüzden ABD emlak piyasalarındaki çalkantı dünyanın 75 yıldan beri en büyük finansal krizine dönüşünce trilyonlarca dolar istedi ve ekonomiye püskürttü.

Kötü durumda olan özel şirketlerin kamusal kurtuluşuna liderlik etti, faizleri sıfıra yaklaştırdı, müşterek fonlara, hedge fonlarına, yabancı bankalara, yatırım bankacılarına, üreticilere, sigortacılara ve Fed’den nakit para almayı hayal edemeyen diğer kurumlara borç verdi, Fed’in bilançosunu üç katına çıkardı, sadece ABD mali politikasını yeniden şekillendirmedi, dünya ekonomisini kurtardı.

Bernanke, Fed’in bu aşırı paniği durdurmak için önlemler almasa ekonominin çok daha kötüye gideceğini biliyordu. Şu an ABD’de işsizlik oranı olan yüzde on; yüksek bir rakam fakat yüzde 10 ile 25 arasındaki fark çok büyük. Anemik ve negatif büyüme arasında da büyük bir fark mevcut.

Bernanke, Wall Street’teki sorumsuz devleri kurtarmaya yardım etmesinin ‘Main Street’teki halkı kurtarmak için olduğunu düşünüyor ve Amerikalıların anlayacağını umuyor. Finansal krizlerin nasıl global krizlere dönüşebileceğini herkesten iyi biliyor ve depresyona çok yaklaştıklarını, piyasaların bir şokta olduğunu belirtiyor. Bulundukları yerden memnun değil fakat çok daha kötüsünün olabileceğini dile getiriyor.

Time Dergisi, Ben Bernanke’yi yılın adamı seçmesinin arkasındaki asıl nedenin, Bernanke’nin dünyanın en önemli ekonomisi olan ABD ekonomisine rehberlik eden en önemli oyuncu olması olduğunu belirtti. Bernanke’nin yaratıcı liderliği 2009’un felâket bir buhran olmaktansa zayıf bir iyileşme dönemi olmasını sağladı. Bernanke hâlâ ABD’lilerin parası, işleri, birikimleri ve ulusal gelecekleri üzerinde rakipsiz bir güce sahip. Kararlar alındı ve onun ileride vereceği kararlar ABD halkının refah yolunu çizecek, politikanın yönünü ve dünya ile ilişkilerini biçimlendirecek.