Bunların da bir kısmı samimi “Yeni Hıristiyanlar” olmayı seçerken, bir kısmı da bir “yeraltı” Yahudi teşkilatı olmayı seçtiler. Olayın üzerinden beş yıl geçmeden Portekiz’e göç eden Yahudiler şiddet kullanılarak, Hıristiyanlığı seçmeye zorlandı ve bu kez ülke dışına göç etmelerine de hemen izin verilmedi. Bu durumda da önemli sayıda “anusim” türedi. Bunlar gerçek inançları konusunda ipucu vermemekle beraber, 1540’ta başlayan Portekiz Engizisyonu, gizlice Yahudiliği sürdürenleri ayıklamaya başladı.. Bazı dini bayramlara ait uygulamaların, İbranice bilgisinin ve dua kitabının içeriğinin zamanla unutulmasına mukabil; Maranolar’ın Yahudilik uygulamaları birtakım temel ritüellerin çerçevesinde sürdü. Örneğin trefa yememek, Hıristiyan ibadetlerini göstermelik olarak uygulamakla beraber Şabat mumları yakmak, Pesah ve Yom Kipur’u tutmak gibi uygulamaları gizlice sürdürdüler. Hatta yeraltındaki sinagoglarda ve evlerde gizli toplantılar düzenlendi. Bu ikili hayatın kuşkusuz tehlikeleri vardı. Hizmetçilerin veya kin besleyen yakınların ihbarı söz konusuydu. Ayrıca muhbirleri Engizisyon ödüllendiriyordu. Yakalananlar işkence görüyor ve başka “kâfirlerin” adlarını vermeye zorlanıyorlardı. İlk kez yakalananlar, cezalara çarptırılıyorlar fakat Yahudiliği’ni sürdürmekte inat eden aynı kişiler sonunda bir “auto- da-fé” de yakılarak idam ediliyordu. Kaçmak mümkün olduğu zaman Maranolar, daha misafirperver ve hoşgörülü ülkelere yerleştiler; örneğin Selanik, Venedik, Amsterdam, Londra ve ABD’de yerleşerek yeni Yahudi cemaatleri oluşturdular. Özellikle Amsterdam bir “Hollanda Yeruşalayimi” görünümü aldı; Maranolar burada kitleler halinde tekrar Yahudiliğe döndüler. 1700’den evvel İspanya’da “kripto-Yahudilik” önemli ölçüde ortadan kaldırılmıştı. İspanyol Engizisyonu ancak 1834’te yürürlükten kaldırıldı. Güvenilir tahminlere göre; 1480 ile 1808 yılları arasında cereyan eden Engizisyon nedeni ile, yaklaşık olarak 350.000 İspanya Yahudisi canını yitirdi. Bunların 32.000 kadarı yakılarak ve 18.000 kadarı da işkence sırasında öldürüldü. 1540 ve 1771 yılları arasında Portekiz’de ve sömürgelerinde 37.000’den fazla Marano mahkum edildi. Bunların 1400 kadarı yakılarak, bu sayının yarısı kadarı da işkenceyle öldürüldü. 1917’ye kadar İber Yarımadası’nda “kripto Yahudilik” diye birşey kalmadığı sanılıyordu. Ancak bu tarihten itibaren Portekiz ve Meksika’da yarı Yahudi tarikatlar gün ışığına çıkmış, İspanya’da gizli Marano ibadethaneleri keşfedilmiştir; ayrıca Marano kökenli kişiler arasında İsrail’e göçedenler de olmuştur.
MARİT A’yİn:“Gözün gördüğü” (yanıltıcı izlenim vermeme ilkesi). Bu ilke, bazı örneklerle anlatılabilir. Örneğin acil bir telefon görüşmesi yapmak isteyen dindar bir Yahudi kaşer et satmayan bir dükkana bu amaçla girerse; görenler, onun kaşer olmayan et yediği izlenimine kapılabilirler. Yahudi dini yasalarına göre, Yahudi olmayan bir kişiye Şabat günü birşey inşa veya tamir ettirilebilir. Bu, işin sonuçlanma tarihini belirtmeyen “kablanut” adlı bir kontratla olabilir. Fakat özellikle bir sinagogun onarım veya inşaatında durumdan haberdar olmayan iş vereni ?abat çalışmakla suçlayabilirler. Onun için bu tip bir çalışma Marit A’yin çerçevesinde önerilmez.
Kaynakça: “Yahudilik Ansiklopedisi”,
Cilt I, II, III Yusuf Besalel
