İtalya’da mucize yaratan kadın haham

İtalya’nin Kalibria şehrinde 500 yıllık geçmişe sahip Yahudi cemaatinin dini lideri ve aynı zamanda da Kalibria İtalyan Yahudi Kültür Merkezi’nin başı olan Haham Barbara Aiello, İtalya’da Yahudiliğe modern ve liberal bakış açısını yaymayı başardı. Yahudiliğe pluralist bir bakış açısıyla yaklaşan Rabi Aiello, İtalyan Yahudi halkına önemli bir farklılık ve değişim yaşattı.

Engizisyon kurbanı bir cemaat

ABD Pensilvanya’da dünyaya gelen Haham Barbara Aiello’nun ailesi günümüzden yıllarca önce yaşanmış engizisyonun kurbanı. Kendisinin böyle bir aileden geldiğini öğrenince geçmişini araştırarak çok önemli bir konuya parmak bastı.

Haham Aiello’nun köklerini arama ve Yahudiliği İtalya’da yeniden yaşama geçirme çalışmaları kendisine babasından miras kaldı. Antisemitizmle boğuşan İtalyan Yahudi halkını bu konuda bilgilendirmenin ne kadar zor bir iş olduğunu çok iyi biliyordu. On bir yıl önce haham ünvanını aldıktan sonra İtalya’daki acıklı durumu kendine görev seçti. Üç yıldır Kalibria’da kaybolmuş Yahudi soyunu yeniden canlandırma çalışmalarında bulunan Aiello ayrıca ilk İtalyan Yahudi kadın haham olma özelliğini taşıyor.

Haham Kalibria’ya gelmesinden sonra açılan sinagog ve Yahudi Kültür Merkezi Kalibria’nın değişim sürecine girdiğinin önemli bir göstergesi. Bu çalışmalar sırasında Kalibriya’nın fakir bir kasaba olduğunu fark eden Aiello buranın çok geniş bir Yahudi geçmişine sahip olduğunu ve Kalibria’da ilk sinagogun 500 yıl önce açıldığını keşfetti. Tarihi vergi belgeleri temel alınarak yapılan araştırmalara göre Kalibria halkının yüzde 15’i Yahudi nüfusundan oluşuyor. Ancak engizisyon zamanındaki din değiştirme zorunluluğu, o dönemden beri süre gelen korku ve ülkedeki antisemitizm halkın ibadetlerini gizli olarak devam ettirmesine sebep oldu. Yıllar boyunca yaşanan tüm olumsuzluklar günümüz Kalibria Yahudi insanının gerçek kimliklerinin farkında olmaması ile sonuçlandı. Tarihi vergi belgelerinden alınan bilgilere göre 1276 yılında Kalibriya’da yaşayan Yahudi sayısı iki bin ile üç bin arasındaydı. XV. yüzyılda bu sayının on iki bini geçtiği biliniyor. Bugün ise parmakla sayılacak kadar az.

Yahudi kimliğine dönüş

Haham Aiello’nun yaptığı çalışmalar bir devrimin başlangıcını simgeliyor. Çalışmalara başladığı günden itibaren etkinliklere katılanların sayısı seksen aileyi buldu. Kalibria halkı artık Şabat akşamlarını kutlamaya ve sinagoglarda dualara katılmaya başladı. Aiello’nun amacı Katolik nüfusu yoğun olan bu bölgede kaybolmuş kimlikleri ortaya çıkarmak ve halka çeşitliliği kabul ettirmek.

Yahudilikten Hıristiyanlığa zorla geçmeleri nedeniyle azalan Yahudi nüfusu bir de asimilasyon sebebi ile önemli ölçüde bir azalma gösterdi. Ortodoks Yahudi aileler karışık evlilikleri kabul etmedikleri gibi bu kişilerin sinagoglara gelmelerini de istemiyorlar. Bu konuya da el atan Haham Aiello asimilasyonu aza indirgemek ve Yahudi nüfusunu arttırmak için çeşitliliğe inanmakta ve bu insanların da Yahudi toplumuna kazandırılmasını desteklemekte.

Onun yaptığı yoğun çalışmalar sonucunda hem Yahudi hem de Katolik ailelerden gelen maddi destek sayesinde ortaya çıkan projeler daha da ilgi görmeye başladı. Amerika’da yaşanan karışık evliliklere dikkat çeken Haham, İtalyanların bu konuda duyarlı davranmalarını istiyor. İtalyan halkının da aynı Yahudi halkı gibi geleneklere ve aile bağlarına önem verdiğini belirterek çalışmalarının başarıya ulaşacağını düşünüyor. Haham Aiello’nun popülist yaklaşımı sayesinde Yahudi halkındaki yumuşama ve bilinç artışı gözle görülür seviyeye ulaştı.

Yahudilikten Hıristiyanlığa zorla geçen pek çok Yahudi, Haham Barbara Aiello’nun başlattığı akım sayesinde daha fazla Yahudi hayatını tanımaya ve Yahudi kültürünü yaşamaya başladı. Haham Aiello Güney İtalya’da Yahudiliğin yeniden canlanması için çalışan tek kişi değil. Onun gibi pek çok lider, Aiello’nun izini takip ediyor. Ancak Yahudilere karşı duyulan ön yargı ve antisemitizm bu konudaki faaliyetlerin en büyük düşmanı. Bu düşmanlık Haham Aiello gibi kişilerin çoğalması ve Yahudiliğin ne kadar önemli ve çeşitli bir yaşam biçimi olduğunu anlatmasına bağlı.

Haham AİELLO kimdir?

Pensilvanya’nın Pittsburgh kasabasında doğan Haham Barbara aynı zamanda Holokost’ta hayatta kalmayı başaran bir annenin kızı. İndiana ve George Washington Üniversiteleri’nden mezun olduktan sonra Uluslararası Hahamlık Semineri ve New York  Din Adamı Akademisi’nden ‘Hahamlık Yetki Diploması’ aldı. Ayrıca Uluslararası Hahamlar Federasyonu’nun kurucu üyesi. Kışları Amerika’da geçiren Haham Barbara Florida’da yaşıyor. Bir radyo programında yayına çıkıyor. Haham olmadan önce de kendini insanlığa adayarak çocuklara farklılık ve çeşitlilik kavramlarını anlatan kukla gösterileri ve eğitimleri düzenledi. Bu çalışması sonrasında ‘Blok Çocuk Karakterleri Ödülü’nü aldı. Washington Dergisi kendisini ‘En İyi Ebeveyn Ödülü’ne layık gördü. Çalışmaları Amerika ve Avrupa’da Yahudi gazetelerinde yayınlandı.

Günümüzde Haham Barbara’yı Ner Tamid De Sud (Güneyin sonsuzluk ışığı) Sinagogu’nda görmek mümkün. Bu sinagog engizisyon yıllarından beri ilk defa Kalibria’da faaliyete başladı. Sinagoga ek olarak İtalyan Yahudi Kültür Merkezi de Güney İtalya’nın kaybolmuş kimlikleri üzerine faaliyetler düzenliyor. Bu çalışmalar sayesinde karışık evlilik yapan çiftleri ve Yahudiliğini dile getirmeyen aileleri yeniden kimliklerine kazandırma görevini yerine getiriyor. Haham Barbara da bu konuda önemli çalışmalarda bulunuyor.