Problem çözen çocuklar

Çocuklarımızın soruları hiç bitmez. “Anne kutunun içinde ne var? Kapağını nasıl açabilirim? Sence bu topu ne kadar uzağa fırlatabilirim? Eğer bu boyaların hepsini yere dökersem ne olur? Bu oyuncak ayıya banyo yaptırırsam yüzer mi?...”

Hatta bazen o kadar çok soru sorarlar ki “Yeter! Sus artık” diye bağırmak gelir içimizden. Susturmayın onları; çünkü çocuklar bu sorularla düşünmeyi öğrenmeye başlıyorlar. Sorular sorarak; anlama, düşünme becerilerini geliştirme, yeni fikirler üretme egzersizi yapıyorlar. Bu soruları size sorarak, sosyal hayatta arkadaşlarıyla birlikteyken karşılaşacağı sorunlarda nasıl konuşması, nasıl davranması gerektiğini öğreniyorlar.

Problem çözme sürecine baktığımız zaman yaratıcı düşünme ve eleştirel düşünme olarak iki farkı düşünme türü görüyoruz.

Yaratıcı düşünme: Yaratıcı düşünme; problem çözme becerilerinin can damarıdır. Bir işin farklı yollarla çözümlenebileceğini, değişik malzemeler kullanılabileceğini görebilmek ve yeni fikirler üretebilmektir. Yaratıcı düşünme, risk alma, deneyler yapmaktan keyif alma ve hata yapabilmeyi de beraberinde getirir. Yaratıcı düşünen çocukların bir özelliği  ‘akıcı’ düşünmeleridir. Yani fikirler akıllarına çok hızlı gelir. Beyin fırtınası yapar gibi mantıklı, mantıksız yüzlerce şey düşünürler.  Çocuğunuzun yaratıcı düşünme sürecini geliştirmek için ona açık uçlu sorular sorarak destekleyebilirsiniz.

-Okula bugün hangi farklı yolu kullanarak gidebiliriz?

-Aklına gelen bütün kırmızı şeyleri sayar mısın?

-Bu arabada yuvarlak olan şeyleri sayar mısın?

-Evimizdeki boş kağıt torbaları kullanarak neler yapabilirsin?

Bu soruların tek bir doğru cevabı olmadığı için çocuğunuzun pek çok cevabı düşünmesine fırsat verecektir. Bu tür düşünmeye alışan çocukların ileride okul başarılarının da daha yüksek olduğu araştırmalarla kanıtlanmıştır. Yaratıcı düşünen çocukların bir diğer özelliği de ‘esnek’ düşünme biçimine sahip olmalarıdır. Olayları farklı yönleriyle görebilir, bir olayın çözümü için standardın dışında farklı çözümler üretebilir. Alışılmış, herkesin aklına gelen çözümlerden farklı sıra dışı fikirler üretebilirler.

Eleştirel düşünme: Eleştirel düşünme; bir fikri parçalarını ayırarak analiz edebilme becerisidir.  Ayırt etme, analiz etme, benzerlik ve farklılıkları karşılaştırma gibi matematik beceriler; eleştirel düşünmenin alt başlıklarıdır. Çocuğunuza saçma gibi görünen soruları sormak da onun eleştirel düşünmesini sağlamanın bir yoldur. 

-Bu Legolarla kaç tane değişik kule yapabilirsin?

-Bir meyve suyu kutusu ile yemek saklama kabı arasında nasıl benzerlikler vardır?

-Bizim ailedeki bireylerin hangilerinin ayakkabıları benziyor hangilerinin farklı?

SOSYAL BECERİ GELİŞTİRME VE SOSYAL PROBLEMLERİ ÇÖZME

Çocuklar problem çözme becerilerini sosyal hayatlarında da kullanırlar. Okulda arkadaşlarının onunla oynamaması, teneffüste tek başına kalmak, ya da basketbolda arkadaşından daha başarısız olduğunu düşünmek çocuklar için büyük hayal kırıklığı yaratan sosyal problemlerdir. Çocuklarınıza yapıcı oyun oynama, arkadaşlık kurma, yaşıtlarıyla paylaşma vb. becerileri öğretirseniz; sosyal alanlarda daha rahat, güvenli olurlar.

EBEVEYN OLARAK ÇOCUĞUNUZUN SOSYAL BECERİLERİNİ GELİŞTİRMEK İÇİN;

-Yaşıtlarıyla oyun oynayacağı ortamlar yaratın.

-Çocuğunuzla oyun oynayın. Nasıl kavga etmeden oynanır? Bazı oyuncaklar nasıl paylaşılır? Oyunda nasıl sorumluluk alınır? gibi kavramları sizinle oynarken öğrenebilir.

-Çocuğunuzla sosyal ilişkiler ve aile hayatınızda önemli olan değerleriniz hakkında konuşun. Kendi hayatınız ve arkadaşlarınızla yaşadıklarınızdan örnekler verin.

-Çocuğunuzun problem çözerken bulduğu olumlu ve işe yarayan yaklaşımları tebrik edin ki onu daha sık kullansın.

-Arkadaşlarıyla beraberken eğer bir kriz durumu oluşmamışsa, bir süre bırakın kendi sorunlarını kendileri çözmeye çalışsınlar.

-Çocuklarınıza model olun. Kendi problemlerinizi nasıl çözdüğünüzü paylaşın.

-Çocuğunuzla birlikte kuklalarla karakterleri konuşturarak, bebeklerle oynayarak oyunlarda ya da hayali hikâyeler üzerinden gerçek hayat sorunlarını canlandırın. Bu; hem sizinle paylaşmasını hem de sizden ipuçları almasını sağlayacak bir yoldur.

-Sizinle paylaştığı bir olayı dinledikten sonra ona yaptıkları hakkında geribildirim verin ki çocuk hangi yaptıklarıyla doğru yolda olduğunu anlasın. Doğru yaptıklarını kutlamak çocuğun özgüvenini geliştirir.

-Uyguladığı becerinin başka hangi durumlarda kullanmaya uygun olabileceğini, bunu nerelere transfer edebileceğini birlikte bulabilirsiniz. Böylece farklı durumlara da hazırlıklı olur.

Cella BENCUYA / Psikolojik Danışman