Naziler tarafından bastırılan, 1943 Varşova Gettosu ayaklanmasında alev alev yanmakta olan gettodan kanalizasyon borularından kaçan Yahudi direnişçiler onuruna dikilen anıt 13 Mayıs’ta açıldı
19 Nisan 1943’te, Alman birlikleri ve polisi hayatta kalan Yahudileri ölüm kamplarına sürmek üzere gettoya girdikten sonra Varşova gettosu ayaklanması başladı. Yedi yüz elli savaşçı ağır silahlı ve iyi eğitimli Almanlara karşı savaştı. Getto savaşçıları yaklaşık bir ay kadar dayanabildi. 16 Mayıs 1943’te isyan sona erdi. Direnişçilerin bazısı çatışmalarda öldü, bazısı Naziler tarafından kurşuna dizildi. Kanalizasyon borularından kaçan bir grup genç kurtulup hayatta kalmayı başardı.
İşte Varşova’da geçen hafta açılışı yapılan bronz anıt, geniş bir kanalizasyon borusunun karanlığında özgürlüğe tırmanmaya çalışan elleri simgelemekte. Bu yeni anıt gettodan kaçmayı başaran direnişçiler onuruna tasarımlandı.
Anıt, 1943 yılının 10 Mayıs günü yaklaşık 50 kadar Yahudi savaşçının kanalizasyon çukurundan açık havaya çıktıkları Prosta Caddesi’ne yerleştirildi. O gün özgürlüğe kavuşup hayatta kalan genç grubunun bugün 86 yaşında olan lideri Simha Rotem Ratayzer, gerçekleşen törende hükümet yetkilileri tarafından onurlandırıldı.
O günlerde kod adı ‘Kazik’ olan Simha Rotem, getto ayaklanmasını ‘intihar’ olarak tanımlıyor. “Hiç şansımız olmadığını, bu ayaklanma sonrasında hiçbirimizin hayatta kalamayacağını biliyorduk. Fakat her şeye rağmen Almanlara karşı savaştığımız günlerin birinde direnişçi gençlerin çoğunluğunun halen hayatta olduğunun farkına vardık. Çarpışarak ölmeye kendimizi hazırlamıştık, oysa düşman bizi diri diri yakmakla tehdit ediyordu” sözleri ile o günlere ilişkin anılarını dile getiriyor.
Mücadeleyi kaybettikleri bu kötü şartlarda getto duvarlarından çıkıp bu cehennemi gerilerinde bırakmak gerekiyordu. Bazı grupların kaçma girişimleri başarısız olmuş Naziler tarafından yakalanmışlardı. Son kaçacak gruba Rotem liderlik etmekteydi. Tüm bu anılarını Simha Rotem kaleme aldığı “Memoirs of a Warsaw Ghetto Fighter” adlı kitapta anlattı. Anıtın açılış törenine katılan Polonya Dışişleri Bakanı Radek Sikorski, Simha Rotem’in gettonun dışındaki kişilerle ilişkilerinin sınırlı olduğunu, dışarıdaki Polonyalı kanalizasyon işçilerinin yardımı olmaksızın kaçış operasyonunda başarılı olamayacağını ifade etti.
Anıtın tasarımcılarından biri olan mimar Krzysztof Stefaniak, anıttaki ellerin kaçmakta olan direnişçilerin dramını temsil ettiği gibi genelde dehşeti ve vahşeti de yansıttığını belirtti.
