İsrail’deki başarılı buluş bir bağışıklık sistemi rahatsızlığı olan multipl sklerozun (ms) önceden teşhis edilmesini, hastalığa daha etkin bir şekilde müdahale edilmesini ve hatta belki kesin tedavi edilmesini sağlayabilir
Sheba Sağlık Merkezi’nde Multipl Skleroz Merkezi Direktörü olan Prof. Anat Achiron “MS geliştirecek kişilerin kanında, geliştirmeyecek olanlara göre farklı bir ‘imza’ gözükecek,” diyor.
Multipl Skleroz (MS) dünyada iki milyon kişinin hayatını mahvetti. Hastalık daha soğuk iklimlerde daha sık görülüyor ve kadınları erkeklere göre iki kat daha fazla yakalıyor. Şimdilik tedavisi yok. Şu anda, İsrail’de yapılan araştırmalar semptomlar görülmeden önce teşhis koyulmasının yolunu açabilir. Hastalığın erken teşhisi erken medikal müdahaleye –ve belki de tedaviye izin verebilir.
Tel-Aviv Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde görev yapan ve Sheba Sağlık Merkezi Multipl Skleroz Merkezi Direktörü olan Prof. Anat Achiron, MS varlığına işaret eden kandaki biyolojik göstergeleri (biomarker) teşhis etmenin bir yolunu keşfetti. ‘Neurobiology of Disease’ adlı dergide yayınlanan çalışma sonuçlarının, MS semptomları görülmeden erken teşhis ve tedavinin yolunu açması bekleniyor.
MS merkezi sinir sistemine hücum eden ve sonunda bazı hastaların sakat kalmasına kadar sonuçları olabilen bir rahatsızlık. Ulusal MS Derneği ABD’de 400.000 MS vakası olduğunu tahmin ediyor. İsrail Multipl Skleroz Derneği’ne göre ise İsrail’de yaklaşık 5.000 vaka olduğu tahmin ediliyor.
Achiron, “Henüz MS’li insanları hastalığın görülmesini önleyecek bir biçimde tedavi etme kapasitemiz yok ancak bilgi güçtür,” şeklinde konuyu ifade ediyor. “MS semptomları gösteren her yeni hastayı gördüğümüzde, bunun ne kadar uzun zaman sürdüğünü kendimize sormamız gerekiyor. MS’i beyin MR’ı ile teşhis edebiliyoruz, ancak hiçbir zaman hastalığın ‘ne kadar taze’ olduğunu bilemedik,” diyor.
MS’i semptomlar görülmeden on yıl önce teşhis etmek
Eğer doktorlar MS’in başlangıcını yeterince erkenden tahmin edebilirse, İsrail’de TEVA İlaç tarafından üretilen Copaxone gibi bağışıklık sistemini düzenleyen ilaçlar veya beta-interferon gibi MS semptomlarını engelleyen ilaçlar tıbbi müdahale olarak kullanılabilir.
Achiron “Sağlıklı insanların kan hücrelerindeki gen ekspresyonuna bakarsak, daha sonra MS hastalığına yakalananlardaki özel biyolojik göstergeleri belirleyebileceğimiz teorisiyle yola çıktık,” dedi. Sağlıklı kişiler olarak askere alınan on dokuz yaşında yirmi İsrailli’nin kan örnekleri incelendi. Bu yirmi kişiden dokuzu daha sonra MS hastalığına yakalanmıştı. Achiron ve ekibi 12.000 genin ekspresyonunu inceleyerek, daha sonra MS olan ve olmayan kişilerin kanları arasındaki farkları belirlediler.
Achiron, “MS geliştirecek kişilerin kanında geliştirmeyecek olanlara göre farklı bir ‘imza’ gözükecek,” diyor. “Gen ekspresyonu imzalarını incelediğimizde, biyolojik süreçlerdeki kalıpların aynını gördük,” şeklinde ifade ediyor.
Şimdi bu biyolojik göstergeler sağlıklı genç yetişkinler semptomları göstermeden dokuz yıl önce MS testi yapmak için kullanılabilir. Ve MS’in genetik bir unsuru olduğu ve kardeşlerde görüşme eğilimi olduğu düşünüldüğü için, Achiron bu biyolojik göstergelerin hastaların kardeşleri için kullanılabileceğini öngörüyor.
Müdahale için İpuçları
“Tedaviden önce neden test yaptırılmalı?” sorusuna Achiron şöyle cevap veriyor: “Bu yeni keşif sayesinde MS’in genetiği hakkında daha fazla bilgi sahibi olacağız, tıbbi müdahalelerin daha etkin olacağını ümit ederek, tıbbı kesin tedaviye yaklaştıracağız.” İleride kimin MS’e yakalanacağına dair bilgiye sahip olmak hastalığa tedavi bulma yolundaki ilk adım.
Bir kişi semptomları fark etmeye başladığında, önemli ve geri dönüşü olmayan sinir harabı artık gerçekleşmiş oluyor. MS omurilik ve beyini tutan bir auto-immün yani bağışıklık sistemi rahatsızlığı.Semptomlar değişiyor, çünkü her atağın yeri ve şiddeti farklı olabiliyor ve şimdiye kadar kimin bu hastalığa yakalanacağını hiçbir şekilde bilmek mümkün değildi.
Hastalık bedenin bağışıklık sistemindeki T hücrelerinin vücuttaki sinirlerin etrafını saran myelin kılıfını yanlışlıkla yabancı olarak algılamasına ve bağışıklık sisteminin bu kılıfa saldırarak sinirler arasında kısa devre yaratılmasına neden oluyor.
Multipl skleroz ataklarını kısaltmayı sağlayan en önemli iki ilaç İsrail’de geliştirilmişti. Tel-Aviv Üniversitesi MS araştırmalarında mükemmel bir merkez olarak tanınıyor. Çalışmadaki diğer araştırmacılar arasında Tel-Aviv Üniversitesi’nden David Magalashvili ve Anna Feldman ile İsrail Savunma Güçleri’nden Dr. Itamar Grotto and Ran Balicer bulunuyor.
