Eli Acıman’ın ardından...

91 yıllık ömrüne birçok başarı ve ilkleri katmayı başaran Merhum Eli Y. Acıman, reklamcılık denildiğinde akla gelen ilk isimdi. Türkiye’deki ilk reklam ajansını açmaktan Kristal Elma Yarışması’nı başlatmaya Türkiye Reklamcılar Derneğini ve Uluslararası Reklamcılar Birliği Türkiye Kolu’nu kurmaya kadar bir dizi ilk’i gerçekleştiren bir ‘reklamcılık duayeniydi’. Bugün reklam sektöründe bulunan birçok başarılı kişiyi yetiştirdi; Manajans’ı bir reklam ekolü yaptı.

Altı yıl önce yayınladığımız bu röportajı yeniden paylaşıyorum.

Türkiye reklamcılık sektörünün gelişimini kısaca anlatabilir misiniz?

Türkiye’de ilk basılı reklam örneklerine 1860 yılında yayınlanmaya başlayan Tercuman- ı Ahval gazetesinde rastlıyoruz. 1904’te İstanbul’da ‘İlan Acentesi ve Komisyon İdaresi’ görev yapmaktaydı. Tercuman-ı Hakikat gazetesinde de İlanat-ı Umumiye Acentası’ndan bahsediliyor. 1912’de bu gazete açıkça tek bağlantı kurumu olarak İlanat-ı Umumiye’yi kaydetmiştir. Bu sistem bir gazetenin ilan yerlerinin belli bir toptan ücret karşılığı bir acenteye kiralanması şeklinde işliyordu.

1. Dünya Savaşı’nın getirdiği yıkımlar, toplumun maddi ve manevi çöküşü basınla birlikte reklamcılığı da kötü bir noktaya götürmüş ve bu durum Cumhuriyet’in ilanına kadar sürmüştü. ‘İlancılık Kolektif Şirketi’ Cumhuriyet’in ilk yıllarında gelişen reklam pazarında tek reklam şirketi olma ayrıcalığından yararlanmış, hızla büyüyerek çok kârlı bir şirket haline gelmişti. Bu tekelci yapının rekabete açılması 20 yıl sürdü, 1944 yılına gelindi. Bundan sonrası kitabımızda da anlattığımız gibi ‘Faal Reklam Ajansı’nı kurmamla birlikte reklamcılık, ülkemizde farklı bir boyut kazanmaya başladı.

Sizin bu gelişimdeki rolünüz ne oldu?

Şunu söyleyeyim; sanırım bu gelişimde mesleğime aşkla bağlanmam en önemli rolü oynadı. Dürüstlükten uzaklaşmadan, ilkelerden taviz vermeden, uzun yıllar boyunca çok severek çalıştım.

Manajans’ın Türkiye pazarındaki payı ve konumu nedir?

Manajans / Thompson 60 yıllık geçmişi ve sürekli kendini yenileme ilkesiyle, bugün Türkiye’nin önde gelen iletişim kurumlarından biri olmaya devam ediyor. Sektörde pek çok ilke imza atmış olmamız, bugün neredeyse tüm muteber ajansların yönetimindeki değerli kişilerin Manajans okulundan mezun olması bizi özel kılıyor.

Şirketlerin kendilerini ve ürünlerini tanıtmalarının en uygun yolu reklam mıdır sizce?

Reklam, Türkiye’de en etkin iletişim aracıdır. Markanın hangi kategoriye dâhil olduğu ve hedef kitlesi, reklamla birlikte pek çok başka iletişim aracının da bir bütünlük içinde kullanılmasını gerektirmektedir.

Tanıtım amacıyla kullanılan ‘sponsorluk’ ülkemizde gittikçe önem kazanıyor. Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz?

Sponsorluk markanın ihtiyaçları ile örtüştüğünde çok etkili bir iletişim aracıdır. Ancak sadece markanın isminin görünmesi olarak algılanmamalıdır. İşin ele alınış biçimi de uzmanlık gerektirir.

Günümüzde yapılan reklamların kalitesini nasıl buluyorsunuz?

Kaliteden prodüksiyon kalitesini anlıyorsak, bugünkü reklamlarımızın kalitesi gayet iyi. Ancak reklamda esas olan fikirdir. Her ülkede olduğu gibi, bizde de hem iyi fikirli reklamları, hem fikirsiz reklamları aynı kuşak içinde izlemek mümkün.

Reklamlar ve etik arasında nasıl bir ilişki görüyorsunuz?

Heyecan verici bir soru bu! Reklam ve etik... Birbirinin parçası olan iki sözcük. Doğru reklam, etiği hak etmiş reklamdır. Başka bir deyişle, etik reklamın bazıdır.

Reklamlar ile psikoloji arasında nasıl bir bağ vardır?

Konular ve olaylar doğrudan insanları ilgilendirdiği için öncelikle insan psikolojisini temel almak gerekir. Herşey bu noktada başlar. Bir ürünün reklamını hazırlamaya başlamadan araştırma yapılmasının nedeni de bu değil midir?

Yaratıcılık öğrenilebilir mi?

Çevremizde gördüğümüz milyonlarca beyin yaratıcılık dediğimiz yeteneğe sahip değil. Etkin fikirlerin verimliliği daha çok araştırma yaparak, daha çok okuyarak ve çevreyi gözlemleyerek arttırılabilir. Okuduğunuz satırlar arasında yaratmaya çalıştığınız bir fikre rastlamak mümkün, çünkü onların içinde uyanık bir beyne ulaşacak sinyaller mevcuttur. Bana göre, verimli yaratıcılığın kökünde yüzde doksan ter ve yüzde on ilham yer alır; saf yaratıcılıkla üretilen neredeyse hiçbir fikir yoktur. Dünyanın her yanında reklam alanında üretilen fikirler mevcut fikirlerin bir nevi adaptasyonudur.

Reklamcılıkta kariyer yapmak isteyen gençlere…

Mümkün olduğunca erken yaşlarda reklamcılığa başlamaları faydalı olacaktır, çünkü tecrübe her sektörde olduğu gibi reklamcılıkta da çok önemlidir.

İngilizce bir bakıma reklamcılığın resmi dilidir diyebiliriz.

Çalışkan olmak, iyi bir gözlemci olmak, sinema, tiyatro, müzik alanlarına ilgi duymak ve takip etmek, bol kitap okumak bir reklamcıda aranan özelliklerdir.

Ayrıca bu işe girmek isteyen gençler bilmeliler ki; reklamcılık fedakârlık isteyen, çalışma saatleri ile sınırlı olmayan bir meslektir.

Ve nihayet reklamcılıkta başarılı olmak isteyen bir kimsenin, önce vermek, sonra almak gibi bir imana sahip olması gerekir.

Eli Y. Acıman’ın yaşamından kesitler…

• Eli Y. Acıman 1919 yılında İstanbul’da doğdu.

• St. Joseph Lisesi’nin ardından 1939 yılında Paris’te gazetecilik diploması aldı.

• 1944 yılında reklamcılığı meslek olarak seçti ve Türkiye’de modern reklamcılığın temelini attı.

• 1957-1960 yılları arasında New York’ta, J. Walter Thompson Reklam Ajansı’nın merkez ofisinde çalıştı.

• 1972’de Uluslararası Reklamcılık Birliği’nin (IAA-International Advertising Association) Türkiye Kolu’nu kurdu ve on beş yıl boyunca başkanlık rolünü üstlendi.

• 1984 yılında IAA Yararlılık Madalyasını (Medal of Merit) aldı ve 1992 yılında IAA’nın Ömür Boyu Onursal Üyesi oldu.

• 1984 yılında Türkiye Reklamcılar Derneği’ni kurdu.

• J. Walter Thompson ile ilk resmi ortaklık antlaşmasını yaptı ve 1985’te Manajans / Thompson kuruldu.

• 1986’da Chicago’da Altın Lale (Golden Tulip) Ödülü’nü aldı.

• 1988’de Kristal Elma Yarışması’nı başlattı.

• 1990 yılında Avrupa Reklam Ajansları Birliği tarafından

Altın Madalya (Gold Medal) Ödülü’nü aldı.