Lia van Leer’e Berlinale Camera Ödülü

İsrail film endüstrisinin  ‘first lady’si, ‘İsrail Ödülü’ sahibi Lia van Leer, dünyanın en önemli üç film festivalinin biri olan Berlin Uluslararası Film Festivali’nde onurlandırılacak. Lia van Leer’e verilecek ‘Berlinale Camera Ödülü’ her yıl bu alanda emek vermiş sinema dünyasından bir kişiye veya kuruma sunuluyor.

Yaşamları boyunca sinemaya emek vermiş kişileri onurlandırmak için 1986 yılında oluşturulan bu ödül, geçtiğimiz yıl ünlü Fransız Yönetmen Claude Chabrol’e verildi.

Bugün 86 yaşında olan, İsrail’deki film programlama ve arşivlemesi alanında öncüsü Lia van Leer, Kudüs, Hayfa Sinematek’lerinin, İsrail Film Arşivi’nin ve Kudüs Film Festivali’nin kurucusu olup, İsrailli ve Araplar arasında uzlaşma ve anlaşma ortamlarını yaratacak çalışmalar yapan Kudüs Van Leer Enstitüsü’nü yaşama geçiren kişidir.

Tatile gitti ve kaldı

Lia, 8 Ağustos 1924’te Romanya’nın Balti kentinde doğdu. Babası Simon Greenberg, büyük bir buğday ihracatçısı, annesi Olga yardım kuruluşlarında gönüllü çalışan bir ev hanımıydı. Lia, devlet lisesinde eğitim görüyor, yaz tatillerini Karpat Dağları’nda geçiriyordu. 1940’da ailesi Lia’yı, 1936’da göç etmiş ablası Bruria’yı ziyaret etmesi için Filistin’e gönderdi. Bruria dişçiydi ve Tel Aviv’de yaşıyordu. Bu, Lia’nın ailesini son görüşü oldu. 1941’in Temmuz ayında bölgeyi işgal eden Almanlar, Yahudi toplumunun ileri gelenleri arasında Lia’nın babasını da öldürdüler. Transnistria’ya sevk edilen anne Olga ve anneanne oradaki bir toplama kampında yaşamlarını yitirdiler.

Lia 1943 yılında İbrani Üniversitesi’nde eğitim görmek üzere Kudüs’e gitti. 1952’de Wim van Leer ile evlendi. Hollandalı bir mühendis olan Wim van Leer, Bağımsızlık Savaşı’na gönüllü katılarak pilot olarak görev yapmıştı.

 İkisi de sinema tutkunu olan Van Leer çifti, önce Hayfa’daki evlerinde arkadaşlarına kaliteli filmler seyrettirmekle işe başladılar. Daha sonra ilki 1955’te olmak üzere Hayfa, Tel Aviv ve Kudüs’te ‘Kaliteli Filmler Kulüpleri’ni kurdular.

“O dönemde televizyon yoktu. Kayınpederimin hediye ettiği 16mm’lik projeksiyon makinemiz vardı. Her Cuma arkadaşlarımıza film gösterimleri yapıyorduk. Evimiz Hayfa’nın en ünlü evine dönüşmüştü” sözleri ile Lia o dönemi anlatıyor.

 Film kulübü daha ileride Hayfa Sinematek’ine dönüştü. Van Leer çiftinin özel film koleksiyonları, 1960’da kurulan İsrail Film Arşivi’nin temelini oluşturdu. Bu koleksiyon 26 bin filme ulaştı. Leer çifti zaman zaman jeep’leri ile dolaştıkları kibbutz’larda film gösterileri yapıyorlardı.

Brezilyalı işadamı George Ostrovsky, 1973’te büyük bir para bağışında bulununca Eski Kent’in eteklerinde, Kudüs’te Sinematek’in kurulması çalışmaları başladı. O dönemin Belediye Başkanı Teddy Kollek Sinematek’in gerçeğe dönüşmesi için Hollywood’daki ve dünyadaki dostlarını harekete geçirdi.

1973 yılında Lia van Leer başkente taşındı. Mishkenot Shaananim’deki evi, sinema endüstrisi ile ilgilenenlerin toplandığı bir merkeze dönüştü. Lia, 1981’de açılan Kudüs Sinematek’inin müdürlüğü görevine getirildi.

1991’de eşinin ölümünden sonra Lia, gençleri film yönetmenliği alanında cesaretlendirmeyi amaçlayan Wim van Leer Ödülü’nü tahsis etti.  İlk yılında 8 film bu ödül için yarışırken, 2008’de bu sayı 90 filme çıktı.

Kudüs Sinematek, İsrail Film Arşivi ve Kudüs Film Festivali’nin başkanlığını yürüten Lia, tam mesai vererek ancak bir gönüllü olarak çalıştı.

Lia van Leer, sinema alanındaki özverili çalışması ve kendi çabası ile kurduğu kuruluşların başarılı bir şekilde işlev görmeleri nedeniyle, ülkesinde ve uluslararası alanda birçok ödülle onurlandırıldı. Fransa’dan iki kez, ‘Ordre du Merite’ ve ‘Chevalier des Arts et des Lettres’ olmak üzere, Kudüs Kenti Madalyası, Tel Aviv Kenti Madalyası gibi ödüllerle, ayrıca 2004’te ülkenin en saygın ödülü olan İsrail Ödülü ile onurlandırıldı.

Berlinale Camera 2011

1986’da tahsis edilen Berlinale Camera Ödülü sinemanın gelişmesi alanında çaba harcamış kişi veya kurumlara bir teşekkür ve saygınlık ifadesi olarak veriliyor. 61. Berlin Uluslararası Film Festivali kapsamında, Şubat ayı ortasında düzenlenecek törenlerde, İsrail Sineması’nın öncüsü Lia van Leer, ARTE’nin kurucu başkanı Jérome Clément, Berlin Sinema Sanatevi sahipleri olan Franz ve Rosemarie Stadler, Berlinale Camera Ödülü ile onurlandırılacaklar.