Tufan yeryüzünü ve üzerinde yaşayan her canlıyı yok ettikten sonra Tanrı, gelecekte hiçbir zaman yeryüzünü bir tufan tarafından tamamen yok etmeyeceğine söz verdi. Yağmurdan sonra görülen 'gökkuşağı', Tanrı ile yeryüzündeki tüm canlılar arasındaki bu antlaşmanın işaretidir.
Tanrı, Noah döneminde yaşanan yozlaşmışlık nedeniyle bir tufan yaratarak bütün dünyayı, üzerinde yaşayan insan, hayvan ve bitkilerle birlikte yok etmişti. Sadece Noah’ın Tanrı’nın talimatlarına uyarak inşa ettiği gemide bulunanlar tufandan sağ olarak kurtulmuşlardı. Kırk gün kırk gece süren yağmurlar ve tufan ile birlikte suların tamamen çekilip yeryüzünün kuruması bir yılı bulmuştu. Gemiden çıkar çıkmaz Noah’ın yaptığı ilk şey, bir mizbeah (sunak) inşa edip, gemideki temiz hayvanlardan korban yaparak Tanrı’ya minettarlığını ifade etmek olmuştu. Tanrı, Noah’ın korbanını kabul etmiş ve bir daha dünyayı aynı anda ve tamamen yok edecek bir tufan daha yaratmamaya karar vermişti.
Tanrı şöyle dedi, “Sonsuza kadar her nesil için, Benimle, sizin aranıza ve sizinle birlikte tüm canlı türleri arasına verdiğim işaret şudur: Gökkuşağım’ı bulut içine yerleştirdim ve o, Benimle yeryüzü arasındaki antlaşmanın işareti olacaktır. Yeryüzüne bulutlar getireceğim zaman, gökkuşağı bulutlar arasında görülecek. O zaman sizinle ve her vücuttaki canlı türüyle olan antlaşmamı hatırlayacağım. Ve su bir daha hiçbir zaman tüm vücutları yok etmek için tufana dönüşmeyecek. Gökkuşağı bulutların arasında olacak ve Ben onu görerek, Tanrı ile yeryüzünde bulunan her vücuttaki tüm canlı türleri arasındaki ebedi antlaşmayı hatırlayacağım.” (Bereşit 9:12-16)
Gökkuşağı ne zaman yaratıldı?
Tora yorumcularının, gökkuşağının tufandan önce mi, sonra mı yaratıldığı konusunda farklı görüşleri vardır. İbn Ezra’ya göre, şiddetli bir yağmurdan sonra gökkuşağının görülmesini sağlayan atmosfer şartları, tufandan sonra yaratılmıştır. Tora otoritelerinin diğer çoğunluğu ise, gökkuşağının dünyanın kuruluşundan beri varolduğunu, ama ancak tufandan sonra Tanrı ile tüm canlılar arasındaki antlaşmanın işareti olarak kabul edildiğini savunur. (Tanrı daha sonraki zamanlarda Avraam’ın soyunun ne kadar kalabalık olacağını ifade etmek için de daha önceden yaratmış olduğu yıldızları göstermişti - Bereşit 15:5). Bu şekilde, yaradılıştan beri varolan bir doğa olayına ek bir anlam yükleyip Tanrı’nın antlaşmasının işareti olarak belirlenmesi akla uygun gelmektedir.
Gökkuşağı neyi sembolize eder?
1. Ramban’ın yorumuna göre, gökkuşağının kavisi bir yayı andırır. Ama yayın açısı okları yeryüzüne doğru yöneltecek şekilde değildir. Tam tersine, gökyüzüne doğrudur. Aynı şekilde bir savaş zamanında karşı tarafa barış içinde yaklaştıklarını göstermek için savaşçılar yaylarını diğer tarafa doğru çevirirdi. Ayrıca, burada yayın ok atması için gereken ip de mevcut değildir. Bunlar gökkuşağının barışçı bir işaret olduğunu gösterir.
2. Z.Hillel’in yorumuna göre, gökkuşağı bir çok renk, nüans ve farklı tonlardan oluşur; bütün bunlar bir bütünü oluşturur. Aynı şey, insanlar, gruplar, milletler arasındaki farklılıklar için de geçerlidir. Dünyanın varolmaya devam etmesinin temeli, karşılıklı anlayış, hoşgörü ve uyuma bağlıdır. Tanrı’nın yeryüzü ile yaptığı antlaşmanın da temeli budur.
3. Daily Dose of Torah’daki bir yoruma göre, tufan döneminde yaşayanların arasında bölünmüşlük vardı. Bu bölünmüşlük yüzünden sadakatsizlik, ahlaksızlık, bencillik ve hırsızlık çok yaygın hale gelmişti. İnsanlık bencilce davrandığı zaman, tufan zamanındaki özelliklere dönüş yapmış oluyor. Böyle zamanlarda Tanrı gökkuşağını çıkararak hem yeryüzünü bir daha tufan ile yok etmeyeceğini hatırlıyor, hem de insanlara bölünmüşlüğün ve bunun sonuçlarının ne kadar yıkıcı olabileceğini hatırlatıyor. Gökkuşağını görünce toparlanılması gerektiği, hemen bir araya gelip, bir bütün, birleşmiş bir millet olunması için uyarıda bulunuyor.
4. Yine Daily Dose of Torah’da başka bir yoruma göre, gökkuşağına bakıldığı zaman bir rengin nerede başlayıp nerede bittiğini tam olarak seçmek imkânsızdır. Aynı şekilde Tanrı’nın yüce varlığını net bir şekilde ve tam olarak algılayabilmek de imkânsızdır. Tanrı’nın yüce varlığını, Tora’yı, Tanrı’nın emirlerini, yaptıklarını anlamaya çalışarak ve yine de ancak kısmen algılamak mümkün olabilir.
5. Kabala, gökkuşağını oluşturan yedi rengin, Sefirot kademelerini gösterdiğini ifade eder. Bu şekilde gökkuşağı, Tanrı’nın haşmetinin evrene görünmesini sembolize eder.
6. Tufan, her şeyi yok etmiş, ama aynı zamanda da temizleyip arındırmıştı. Bunun sonucunda gökkuşağı, antlaşmayı hatırlatan bir simge olarak belirlenmiştir. Gökkuşağı, başka bir yoruma göre, büyük kurtuluşu, Maşiah’ın geleceği zamanı simgeler. Daha önce tufanla gerçekleşen temizlik ve arınma, bu sefer, insanların Tanrı’ya dönmeleri, teşuva ile gerçekleşecektir.
Gökkuşağı ne zaman çıkar?
Tora yorumcularına göre, insanların yozlaşmaya, günah işlemeye, Tanrı’dan uzaklaşmaya başladıkları dönemlerde gökkuşağının görünmesi, onların silkinip Tanrı’ya dönmeleri konusunda bir uyarı niteliği taşır. Bazı nesiller, Tanrı’ya mükemmel derecede bağlı olduklarından, o dönemlerde hiç gökkuşağı görülmediğine inanılır. Buna göre, Yeuda Kralı Hizkiyau’nun krallığı döneminde ve Rabi Şimon Bar Yohay’ın döneminde ne gökkuşağına, ne de onun ifade ettiği uyarı mesajına gerek olmamıştır.
Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amaçlıdır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.
Gökkuşağı görünce
1. Talmud, gökkuşağına ‘uzun süreli’ bakan kişinin görme duyusunda bir azalma olacağına dikkat çeker ve bunu yasaklar. Uzun süre bakmama şartıyla, gökkuşağı görüldüğünde söylenmesi gereken bir beraha vardır:”BARUH ATA AD.ELOENU MELEH AOLAM,ZOHER ABERİT,NEEMAN BİVRİTO,VEKAYAM BEMAAMARO - Kutsalsın Sen,Tanrı’mız, evrenin kralı, antlaşmayı hatırlayan, antlaşmasına bağlı kalan ve sözünü tutan”.
2. Bu dua, aynı gün içinde birden fazla gökkuşağı görülürse, her seferinde yeniden söylenir.
3. Dua, sadece yağmurdan sonra bulutların arkasında oluşan gökkuşağı için söylenir. Şelalelerin üstünde veya diğer su kaynaklarının üstünde oluşan gökkuşağı görüldüğünde beraha söylenmez.
4. Gökkuşağı’nın görülmesi, ‘iyi’ bir işaret olmadığı için, yanındakilere gökkuşağını göstermek doğru değildir. ‘İyi’ bir işaret değildir, çünkü insanların tufanı hatırlayıp kendilerini toparlaması, günahlarından pişmanlık duyup Tanrı’ya dönmeleri için bir uyarı niteliği taşır. İnsanlığın böyle bir işarete ihtiyaç duyduğunu gösterir.
