“Bir arada olmak için ‘bir’ olmamız gerekmiyor”

Sinan Dirlik, Toplumsal Yakınlaşma Platformu’nun çıkış manifestosunu “Sıradan insanların barış içinde yaşama isteği, huzur isteği…” olarak açıklıyor ve ekliyor, “Huzurumuzu ancak hepimiz mutlu, eşit, tok ve geleceğe güvenle baktığımızda koruyabiliriz.”

Bu platformu oluştururken hedefiniz neyi başarmaktı? Bu hedefe ne kadar ulaşabildiniz?

Toplumsal Yakınlaşma Platformu bir ihtiyaçtan doğdu. Bu coğrafyada bir arada yaşama kültürü ile övünüyoruz hep. Kimisi mozaik diyor, kimisi “ne mozaiği ulan” diyor ama sonuçta sokakta kimi çevirirseniz çevirin, sorduğunuzda size şöyle diyeceklerdir: “Biz ayrımcılık nedir bilmeyiz, eskiden komşumuzun Alevi mi, Sünni mi, Kürt mü, Yahudi mi Hıristiyan mı olduğunu bilmez, ilgilenmezdik hiç. Herkes birbirine saygı duyardı. Şimdi çıktı bu adetler, bu ayrı gayrılar…” İşte bu, bu coğrafyanın görüp görebileceği en utanmazca yalan, en ağır iki yüzlülüktür…

“Hepimiz kardeşiz” ifadesi Türkiye’de yüz kızartıcı, tiksindirici bir ikiyüzlülüğün söylemidir. Hepimiz kardeşiz ama kardeşimizin adını koymuyoruz… Hepimiz kardeşiz ama kardeşimiz kendi dilinde konuşamıyor… Hepimiz kardeşiz ama bazı kardeşler ‘Devlet Baba’nın’ daha muteber çocuğu… Hepimiz kardeşiz ama eşit değiliz! Birbirimizi aslında hiç tanımadığımızı, birbirimizi tanımaya çalışmadığımızı, tanımadıkça da anlayamadığımızı, empati kuramadığımızı ve empati kuramadıkça da bu ülkede hiçbir sorunu gerçekten çözemeyeceğimizi düşünüyorum. Toplumsal Yakınlaşma bu ihtiyaçtan doğdu. Herkesin kendi adını, kendi rengini, kendi zenginliğini masaya koyduğu ve bütün bu çeşitliliğe ‘bir arada, yukarıdan bakabileceğimiz’ bir zemin. Bir arada olmak için ‘Bir’ olmamızın gerekmediği bir platform bu. Herkesin kendi farklılığını koruyarak ‘birlikte yaşama arzusunu’ güçlendireceği bir oluşum…

Bakın bir arada yaşama arzusu yetmiyor. Bunu güçlendirmek, beslemek gerekiyor. Bunun için güçlü nedenler yaratmak, bu nedenleri ortaya çıkartmak, parlatmak gerekiyor. Şimdi yapmaya çalıştığımız şey bu… Biraradalığımız ne yazık ki üzerinde düşünerek, emek vererek, üzerinde çalışarak elde ettiğimiz bir kazanım değil. Evet, birlikte bir Kurtuluş Savaşı verdik. Emperyalistleri coğrafyamızdan kovup, biz bize kaldık. Sonra ne oldu? Cumhuriyeti kurduk. Çok da güzel yaptık. Fakat birlikte kurduğumuz Cumhuriyeti zaman içerisinde tek renkli, tek sesli, tek ideolojili bir yapıya dönüştürdük. Varlık Vergisini çıkardık örneğin. Ticareti, zenginliği ‘Türkleştirdik’… 6-7 Eylül rezaletini yaşadık örneğin. Sokakları, kentleri ‘Türkleştirdik’…  Bence Anadolu bize öğretildiği gibi 1071’de Türkleştirilmedi. Anadolu’nun Türkleştirilmesi 1923’ten itibaren gerçekleşti. Oysa Cumhuriyetimiz bu coğrafyanın bütün renkleriyle bezenerek, o renklerin her birinin varlığını koruyup güçlendirerek daha da güzelleşebilir. Bir arada yaşamayı gerçekten tercih ettiğimiz, zenginleştiğimiz, keyif aldığımız ve geleceğe taşımak için el birliğiyle mücadele ettiğimiz bir ülküye dönüştürebilmemiz mümkün. Toplumsal Yakınlaşma, bu ülküyü savunuyor.

Bu aşamada Yahudi toplumu ile nasıl bir diyalog kurmayı arzu ediyorsunuz?

Yahudi toplumu çok ilginç bir toplum. Zannediyorum 15-20 bin civarında bir Yahudi nüfus kaldı Türkiye’de. Oldukça kendi içine kapalı, çok az tanınan bir topluluk.

Tuhaf olan şu ki, hakkında en fazla ön yargı üretilen ama aynı zamanda en az sorun yaşanılan topluluklardan biri Yahudiler. Bunda Türkiye’deki Yahudi toplumunun laik görüntüsünün de etkisi var kuşkusuz. Yahudiler Türkiye’nin geneline benzediği oranda sorun da yaşamıyor. Ama ‘benzemek’ iyi bir şey değil. Benziyor olmanın yarattığı göreli rahatlık ve sorunsuzluk görüntüsü gerçekçi de değil… Önemli olan gerçek farklılıklar ve gerçek farklılıklarla yaşayabilme yeteneği. Birileriyle size benzedikleri ölçüde sorun yaşamıyor olmanız, sorunu ortadan kaldırmaz. Önemli olan size benzemeyenlerle, size benzemek zorunda kalmayanlarla, size benzemeyi dayatmadıklarınızla bir arada yaşayıp yaşayamadığınızdır.

Türkiyeliler Hasidik Yahudilerle yaşamıyorlar örneğin. Acaba siyah fötr şapkaları, zülüfleri, siyah elbiseleriyle sokaklarda, okullarda, otobüslerde ya da çarşı pazarda Yahudi kimliğinin ayırt edilebileceği bir kılık ve kıyafetle görseydi Yahudileri, bu ‘sorunsuzluk’ devam eder miydi? Başörtülü ya da çarşaflı bir kadını da kabul edemediğini gösteren bir ülkede, düşünebiliyor musunuz farklı bir dinin kılık kıyafetini giyen insanların sokaklarda dolaştığını? Aynı anlayış bir travestiye ya da efemine bir erkeğe de tepkiyle yaklaşıyor. Ya da mini etekli bir kadına da, poşulu bir gence de reaksiyon gösteriyor kimi zaman. Hangi simgenin, hangi davranışın ne zaman bir nefret öznesine dönüşeceğini kestiremiyorsunuz. Ama her an herhangi bir davranışınız, giyim kuşamınız, sözünüz, hatta bazen isminiz veya soyadınız sizi bir anda nefret oklarının hedefi haline getirebilir. Gizlemediğiniz, gizlenmediğiniz sürece…

Türkiye’de böyle bir durum var biliyorsunuz, kimliğinizin kodlarını gizlediğiniz veya bu kodlar genel olanla çelişmediği sürece sorun yaşamazsınız. Sorun ne zaman ortaya çıkıyor? Görüntüler üzerinden konuşamadığımız için diplomatik alanda ortaya çıkan krizlerde sorun yaşamaya başlıyoruz. İsrail Devleti ile Türkiye Devleti arasında bir kriz yaşandığında ‘hatırlanıyor’ olmak hoşunuza gidiyor mu bilmiyorum. Bu iyi bir ‘hatırlanış’ değil çünkü. Sizi bir anda ötekilerin bölgesine atıveren, size ‘yabancı’ olduğunuzu, en azından ‘bizden’ olmadığınızı hatırlatıyor bu. Başbakan İsrail Devleti ile bir sorun yaşandığında, “Ülkemizde yaşayan Musevi toplumla bir sorunumuz yok, onlar güvencemiz altındadır” dediğinde aslında ‘iyi bir şey’ söylemiş olmuyor. Yüzyıllardır bu coğrafyanın ayrılmaz parçası, rengi olan bir topluluğu İsrail ile ilişkilendirmiş ve ‘onlara bir zarar gelmeyeceği güvencesini’ vermiş oluyor. Laik olduğu söylenen Türkiye’de yaşayan Yahudiler bu ülkenin özgür ve eşit yurttaşlarıdır. Başka bir devletle yaşanan sorundan onlar neden etkilensinler ki? Neden etkilenme ihtimalleri olsun ki? İsrail Devleti ile Türkiye arasında yaşanan bir krizden Yahudi toplumunun etkilenmesini gerektirecek nasıl bir ilişki kurulabilir ki? Ama ne yazık ki böyle olmuyor. İsrail Devleti ile yaşanan bir kriz, Türkiye’deki Yahudi toplumunun gerilmesine, gözlerin Yahudi toplumuna dikilmesine yol açıyor.

Ben, Yahudilerin Anadolu coğrafyasının, Türkiye Cumhuriyeti’nin eşit, özgür ve vazgeçilmez parçası olduğunu düşünüyorum. Yüzlerce yıl bu ülkenin gelişmesine ter dökmüş, emek vermiş bir topluluktur Yahudiler. Sadece Yahudiler değil, haklarında önyargı biriktirilmiş, hakarete ve aşağılanmaya maruz bırakılmış tüm insanların artık geleceğe güven ve umutla bakabilmeleri gerekir. Herhangi bir olayda ‘yabancıymış’ gibi kuşkulu gözlerin dikilmesi, en azından devletin yetkili ağızlarınca güvence verilmek zorunda bırakılması ne büyük bir haksızlıktır!

Dolayısıyla Toplumsal Yakınlaşma Platformu, Yahudileri ‘azınlık’ olarak görmüyor. Bu coğrafyanın, bu ülkenin eşit haklı paydaşları olarak görüyor. Sadece Yahudilerin bu ülkeye ihtiyacı yok, bu ülkenin de Yahudilere ihtiyacı var. Tıpkı Ermeniler, Rumlar, Kürtler, Aleviler, Türkler gibi… Kaybettiğimiz, yok saydığımız ya da yok ettiğimiz her rengimiz bizi yoksullaştırıyor çünkü. Şu ya da bu nedenle bu toprakları terk eden her insan, her topluluk bizim kaybımız. Bu çağda kim yoksullaşmak ister, daha fazla zenginleşmek varken?

Gazetemizi takip ediyorsunuz. ŞALOM hakkındaki görüşleriniz nelerdir?

Şalom çok önemli bir yayın organı. Daha fazla insana ulaşmalı. Biz Yahudi toplumunun olaylar ve gelişmelere ilişkin ne düşündüğünü, nasıl tepki verdiğini Şalom sayesinde takip edebiliyoruz. Yahudi toplumunun renkli yaşantısının detaylarını, Yahudi geleneklerini Şalom’dan öğreniyoruz. Bu açıdan Şalom’u çok önemsiyoruz. Toplumsal Yakınlaşma web sitemizde her hafta daha fazla sayıda Şalom Gazetesi haberlerine yer veriyoruz. Elbette kaynak göstererek. Şalom yazarlarını sitemizde okutmak istiyoruz. Şalom Gazetesi’nde yayınlanan yazıları okuyucularımızla paylaşmamıza izin verdiği için. Bu yazarların sayısı artmalı. Eğer Şalom yöneticileri izin verirse, gazetenin linkini sitemizde paylaşmayı da istiyoruz, okuyucularımızın Şalom’a doğrudan erişebilmeleri için.

Okurlarımıza son mesajınız ne olur?

Yahudi toplumu Türkiye’nin ayrılmaz bir parçası ve zenginliğidir. Bu zenginliğin Türkiye insanında güçlü bir farkındalık ve sorumluluk yaratması gerekir. Yahudi toplumu elbette güç koşullar altında kültürünü, geleneklerini korumaya çalışıyor ve bunu yaparken pek çok sorunla baş etmek zorunda kalıyor. Sorunlar hangi boyutta olursa olsun içe kapanmak veya düşük yoğunluklu iletişim sürdürmek çözüm değil. Yılda bir iki kez yürütülen küçük etkinlikler de doğru bir iletişim yaklaşımı değil. Yahudi toplumunun planlı, uzun vadeli bir iletişim stratejisi ile Türkiye’de her kesime, ama özellikle de ön yargıları beslenen geniş kitlelere ulaşması gerekiyor. Bunun için sabırlı ve uzun soluklu çalışmalara ihtiyaç var. Biz Yahudi toplumuyla bu alanda en geniş iş birliğine açığız. Daha fazla sorumluluk almak istiyoruz. Ama kimse adına da konuşmaya yeltenmiyoruz. Bunu yapamayız. Ancak herkese bir tür serbest kürsü, bir konuşma zemini yaratabiliriz. Evet, herkes tek tek kendi başına, kendi imkânlarıyla konuşuyor. Ama tek tek değil, birlikte konuşmalıyız. Yahudi toplumu bizi cesaretlendirebilir.