Albert KRESPİN
Bu köşede Türkiye’nin yeni sermaye piyasası aracı varantlarla ilgili pek çok bilgilendiri yazı yazdık. Piyasa başlayalı yaklaşık altı ay oldu. Piyasa düzenli olarak gelişme gösteriyor. Şubat ayında piyasadaki ürün sayısı 42’ye çıktı ve dayanak varlık sayısı 7’ye yükseldi. İMKB-30 Endeksi, Garanti Bankası ve Koç Holding’in yanına Yapı Kredi Bankası, Turkcell ve Türk Hava Yolları da eklendi. Mart ayının sonuna doğru yeni varantlar piyasada yerini alacak. Bundan sonra Deutsche Bank’ın db-X markets platformunda her ay onlarca yeni varantın ihraç edildiğine tanık olacaksınız.
Bu yazıda varantlara yatırım yapmayı düşünen yatırımcılara dönük bir tavsiyeler silsilesi bulacaksınız. Varantın dinamiklerini mümkün olduğunca yalın dille anlatmaya calıştığımız bu yazıda çok önemli ayrıntılar bulacaksınız.
YENİ BAŞLAYANLAR İÇİN
Mümkün olan en uzun vadeli ve kullanım fiyatı spota yakın varanta yatırım yapın. Düşük fiyat ve yüksek kaldıraç cazip gözükse de, kısa vadeli varanılar, özellikle kullanım fiyatları spot fiyatlardan uzakta ise, yüksek zaman değeri kaybından dolayı yatırımcısını zarara uğratabilir.
Sermayenizin küçük bir kısmıyla varant yatırımı yapın. Ancak kaybetmeyi göze alabileceğiniz kadar bir sermayeyi varantlara yatırın.
Varantlar hisse senedi piyasasına risk kontrollü veya kaldıraçlı katılım için kullanılabilecek yatırım araçlarıdır.
Varantlar hisse senedi benzeri bir yatırım aracıdır ama varant hisse senedi değildir. Varantların dinamiklerini anlamadan varantlara yatırım yapmayın.
İYİ VARANT NEDİR?
Kullanım fiyatı spot fiyata yakın olan (başabaş civarında), vadesi üç aydan daha uzun ve deltası 0,5 civarında olan varantlardır. Bu koşullardan hepsini yerine getiremeyen varantlara da yatırım yapılabilir. Bu tür (iyi kötü arasında) varantlara yatırım yaparken, yatırımcının varantın dinamiklerini iyi anlıyor olması gerekir.
ALTIN ÖĞÜTLER
0. Sermayenizin makul bir kısmını varantlara yatırın. Sermayenizin tamamını varanta yatırırsanız tüm sermayenizi kaybetme riskini alıyorsunuz demektir.
1. Varantların bir vadesi vardır. Vade içinde beklenti gerçekleşmezse varantlar para kaybettirebilir. Hatta “zararda varantların” (içsel değeri sıfır olan varantlar) değeri vade sonundan önce sıfıra inebilir.
2. Varant kısa ve orta vadeli hisse senedi piyasasına katılım aracıdır. Varantlar hisse senedi değildir. Menkul kıymetleştirilmiş opsiyondurlar. Risk kontrollü yatırım için kullanıldıklarında hisse senetlerine göre daha az riskli yatırım araçlarıdır.
3. Hisse senedi piyasasında geliştirilen bazı davranışlar varantlar için geçerli değildir.
4. Bir varanta bağlanmayınız. Satın aldığınız varant kötü bir varant haline geldiğinde beklentiniz devam ediyorsa hemen daha uzak vadeli ve kullanım fiyatı spota yakın daha iyi varantla değiştiriniz. Kötü bir varantin zararını (özellikle kötü varantin vadesine az bir zaman kaldıysa) ancak iyi bir varantla çıkarabilirsiniz. Değiştirme sıklığı piyasadaki gelişmelere bağlıdır. Ne kadar uzak vadeli varanta yatırım yaparsanız değiştirme sıklığınız o kadar az olur.
4. Zarar eden bir varanta bağlanırsanız ve beklentiniz gerçekleşmezse mutsuz olabilirsiniz, zira varant sizi vade sonunda terk edecektir.
5. Her ucuz varant iyi varant değildir.
6. Her kaldıracı yüksek varant iyi varant değildir.
7. Varantlarda yatırım dayanak varlıkta bir beklentiyle baslar. Varant yatırımcısının dayanak beklentisinin yanında bu beklentinin hangi zaman diliminde gerçekleşebileceğini de tahmin etmesi gerekmektedir. Bir varantin vadesi, beklentilerin vadesinden kısaysa o varant doğru varant değildir.
8. Dayanak varlıktaki beklentiniz yanlış çıkarsa varantlar para kaybettirebilir.
9. Yatay piyasada varantlar zaman değeri kaybından dolayı para kaybettirebilir. Varantlar durduk yerde değer kaybedebilir.
10. Varantlarda paçallama yapılmaz. Varant önceki fiyatına geri dönmeyebilir.
11. Varantin ucuz olmasının bir gerekçesi vardır. Bu gerekçeyi araştırınız.
12. Bir varantta zarardaysanız, bu varant kötü bir varantsa ve beklentiniz devam ediyorsa, zararınızı muadil olan daha iyi varantlarla çıkarmayı deneyin.
13. Varantları kıyaslarken zaman değeri kaybı düşük olanları tercih edin. Zaman değeri kaybı yüksek varantlar daha deneyimli yatırımcılar içindir.
14. Açık pozisyonun yüksek olması bir varantın iyi olduğu anlamına gelmez.
15. Varantlarda işlem hacminin azlığı ya da çokluğu (ya da açık pozisyonun büyüklüğü) özellikle küçük yatırımcılar için bir kriter olmamalıdır. Piyasa yapıcılığı sayesinde yatırımcı likidite riski almadan her varanta yatırım yapabilir.
16. İhraççının ve piyasa yapıcının bültenlerini takip edin.
17. Her türlü sorunuzda varant destek hattını aramayı ihmal etmeyin (0212 319 03 50).
18. Varantlarla ilgili müşteri temsilcinizden sizi bilgilendirmesini isteyin.
19. Varanta yatırım yapmadan önce kendinizi bilgilendirin. www.varant.db.com veya www.imkb.gov.tr internet adreslerinden varantlar hakkında detaylı bilgi edinebilirsiniz. İhraççılar yatırımcıları bilgilendirmek amacıyla web sitelerinde varant sayfaları oluşturmuş durumdadırlar.
20. Alım satım makası yüzdesel olarak yüksek olan varantlardan uzak durun.
21. Piyasa yapıcı, piyasaya karşı her zaman nötr durmaktadır. Yatırımcı karşısında pozisyon almaz, riskini sürekli kontrol eder. Varantlar dayanak varlıktaki hareketlere bağlı hareket ederler.
22. MKK ve Takasbank'ın yayınladığı dayanak varlık saklama hesabi bakiyeleriyle varantların bir ilişkisi yoktur. Bu bakiyelere dayalı varant analizi yapmak yatırımcıyı yanıltabilir.
23. db-X markets varantları otomatik bir piyasa yapıcı sistemiyle fiyatlanmaktadır. Bu fiyatlamaya keyfi müdahaleler yapılmamaktadır. Piyasa yapıcı kotasyonu tek bir fiyattan değil bir alış ve satış fiyatından oluşmaktadır. Varantlarda fiyat değişimini takip ederken son fiyata değil kotasyonlardaki değişime bakılmalıdır. Benzer şekilde dayanak varlıktaki en iyi alış ve satış fiyatları da izlenmelidir.
24. Piyasa yapıcılığı sorumluluğu gereği veya ihraççının SPK’dan aldığı varant ihraç izninin tavan değerine yaklaşıldığında, piyasa yapıcı varantlarda satış tarafında sadece fiyat kotasyonu gösterebilir. Bu durumda yatırımcılar muadil olan iyi varantlarda yeni pozisyon açabilirler.
25. Deutsche Bank kendi varantlarında güncel fiyatlardan, her zaman, miktarlı alış kotasyonu vermektedir. Yatırımcı elindeki varantı her zaman güncel fiyatlardan satabilir. Varantın gerçekçi değeri sıfıra inerse piyasa yapıcı alış tarafında sadece fiyat kotasyonu (1 kuruş) gösterebilir.
26. Varantlar vade içinde sıfır değer alabilir. Sıfır değerli varantlar, eğer vade sonu gelmeden dayanak varlıkta beklenen yönde bir hareket olursa, tekrar bir değere kavuşabilirler.
27. Kaldıraç iki yönde de çalışır. Beklenti ters çıkarsa kaldıracı yüksek varant daha hızlı para kaybettirir.
28. Zararda ısrarcı, kârda sabırsız olmayın.
29. Varantta teknik analiz yapılmaz, geçmiş fiyatlar referans alınmaz, varantlar geçmişte gördüğü fiyatları, dayanak varlık istenen değere geri dönse bile, tekrar görmeyebilir. Kaldıracın bedeli zaman değeri kaybıdır. Vade yaklaştıkça, ama az ama çok, tüm varantlar zaman değeri kaybeder.
30. Varanta yatırım yaparken varantın fiyatından bağımsız olarak dayanak varlıkta hedeflerinizi (zararı kabullenme veya karı alma seviyelerini) belirleyin. Dayanak varlığın hareketinin yönünün yanında bu hareketin hangi zaman diliminde gerçekleşeceği de önemlidir. Böylece karlı bir pozisyonu erken kapatmazsınız. Zararda bir pozisyonda da ısrarcı olmazsınız.
31. Endeks varantlarindaki değişimleri takip etmek için VOB’un yakın vadeli kontratına bakın. Endeks varantları VOB yakın vadeli kontratın fiyat değişimlerine daha duyarlıdır.
32. Varantların dayanak varlığa duyarlılıkları çok farklı olabilir. Bir varantın dayanak varlığa tepki hızı da zaman içinde değişir.
33. Yükseliş beklentisine ALIM varantlarıyla, düşüş beklentisine SATIM varantlarıyla yatırım yapın.
34. Varant davranışlarını daha iyi anlamak için delta, etkin kaldıraç, teta gibi parametreleri inceleyin. Bunlar varant duyarlılık göstergeleridir. Bu göstergeler sabit değildir, zaman içinde değişirler. Dayanak varlık seviyesi değişince de değişirler.
35. Varant fiyat değişimlerini son fiyatlardan değil, piyasa yapıcısı kotasyonundaki değişimlere bakarak takip edin.
36. Kötü bir ALIM varantı piyasa yükselirken dahi değer kaybedebilir. Zira zaman değeri kaybı kimi zaman o kadar büyük olabilir ki dayanak varlıktaki hareket bu kaybı telafi edemeyebilir.
37. Kötü bir SATIM varantı, benzer şekilde, parametrelerine bağlı olarak piyasa düşse dahi değer kaybedebilir.
38. Dayanak varlıktaki değişim beklentiniz, bu beklentinin gerçekleşeceği zaman diliminde, varantın zaman değeri kaybını yenecek kadar yüksek olmalıdır. Aksi takdirde beklenti gerçekleşse bile varantta zarar edebilirsiniz. Zaman değeri kaybı küçük olan varantları tercih etmek bu riski azaltır.
39. Kontrollü kullanıldığı takdirde varantlar vadesi içinde, hisseye doğrudan yatırıma göre daha az riskli yatırım araçlarıdır. Çarpanı 1 olan bir ALIM varantına yatırım yapmak, vadesi içinde, 1 hisse satın almaktan daha az risklidir. Varantta riske atılan sermaye çok daha küçüktür, maliyet daha azdır ve en önemlisi hissedeki düşüş (ALIM varantı için) ya da yükseliş (SATIM varantı için) çok yüksek olsa bile zarar, varanta yatırılan parayla sınırlıdır.
40. Bunun tam tersi olarak paranızın tümünü varanta yatırdığınız durumda kaldıraçlı ve riskli bir pozisyona sahip olursunuz. Sermayenizin tümü varantlarda ise paranızın tümünü kaybetme riski taşıdığınızı unutmayın.
41. Özellikle vadesi yakın varantlarda, kullanım fiyatının ne olduğuna dikkat edin. ALIM varantlarında kullanım fiyatı çok yukarıdaysa (SATIM varantlarında çok aşağıdaysa) varant tehlikelidir.
41. Son olarak bu öğütler sizin için bir anlam ifade etmiyorsa lütfen varant destek hattıyla (0212 319 03 50) veya müşteri temsilcinizle konuşmadan varantlara yatırım yapmayın.
Bir sonraki yazıya kadar sağlıcakla kalın.
