Polonya Devlet Başkanı Bronislaw Komorowski, İkinci Dünya Savaşı’nda Polonyalı köylüler tarafından öldürülen Yahudi komşuları adına geçen pazar yapılan anma töreni sırasında tekrar özür diledi. Polonya’da 2000 yılında ortaya çıkan bu vahşet Polonya halkının ruhunda büyük acılar ortaya çıkardı. Savaş döneminde yaşanan bir tartışmadan sonra Polonyalılar komünist rejim inanışlarını değiştirerek Naziler döneminde yaşanan vahşetin işbirlikçisi olmayacaklarını belirtmişlerdi.
Varşova’nın 190 km kuzeydoğusunda kalan Jedwabne köyünde yaşanan vahşet Polonya’nın anma günleri takvimine girdi. Devlet ve kilise liderleri özür diledi.
Komorowski’nin anma töreni sırasında okunan mektubunda; yaşanan soykırımda ülkenin aktif rol oynadığını, ölen insanların hiç durmayan ağlama seslerini duyduğunu ve tekrar affedilmek için yalvardığını belirtti. 2001 yılında anma törenlerinde özür dileyen Polonya Devlet eski Başkanı Alexander Kwasniewski, bu seneki anma törenine de sivil olarak katıldı.
Piskopos Mieczyslaw Cislo anma törenine katılan Roma Katolik Kilisesi’nin ilk üst düzey üyesiydi. Yahudi toplumu ile ilişkileri yürüten Cislo yaptığı konuşmada; “Polonyalılar ve Yahudiler kardeşlik ve yakın ilişki dualarımızda bir araya gelelim bizi sadece Jedwabne’nin mezarları ayırsın” dedi. 2001 yılında Polonya’nın piskoposları Varşova’da yapılan özel bir ayinde Jedwabne’de katliamında ölenler için özür dilemişti. Törene katılan Polonya Hahambaşısı Michael Schudrich katliam kurbanları için yapılan anıtın önünde dua etti.
Polonya lehçesinde, İbranice ve Yidiş dillerinde yazılan anıtta, “10 Temmuz 1941 yılında öldürülen ve canlı olarak yakılan Jedwabne ve civarında yaşayan, erkek, kadın ve çocuklar, bu toprağın sakinleri anısına” ibaresi yer alıyor. Anma töreninin sonunda katılımcılar anıtın etrafına yasta olmanın ifadesi olarak çakıl taşları yerleştirdi.
ABD’deki Soykırımdan Kurtulanlar Organizasyonu (American Gathering of Holocaust Survivors and their Descendants) yaptığı açıklamada Jedwabne Katliamı'nın yerel halkın, Nazilerle işbirliğini gösteren çok iyi bir örnek olduğunu belirtti. 2002 yılında tamamlanan devlet soruşturmasında 40 Polonyalının Jedwabne’de yaşayan 400 civarında Yahudiyi döverek ölüme terk ettiği ve diğerlerini de canlı olarak bir ahırda yaktıkları ortaya çıktı. Araştırmacılar kurbanların gerçek sayısının kaç olduğunun bilinmesinin imkansız olduğunu söyledi. Soruşturma 2000 yılında Polonya göçmeni tarihçi Jan Tomasz Gross tarafından yayınlanan Komşular (Neighbors) adlı kitapta yazan katliam tanımından sonra başlatıldı. Gross’a göre Jedwabne’de 1600 civarında Yahudi öldürüldü.
1949 yılında komünist mahkeme,12 Polonyalıyı Jedwabne katliamında Nazi birliklerine Yahudileri öldürmelerine yardım ettikleri gerekçesiyle suçlu buldu. Holokost sırasında Polonya’daki 3,5 milyonluk Yahudi nüfusunun 3 milyonu öldürüldü.
