Tesellisi her an beklenen kederli gün: TEŞA BEAV

Teşa  Beav’da Kudüs kaybedilmiş, Kutsal Tapınak  Bet Amikdaş yıkılmıştır. O gün, Yahudiler anavatanlarından sürülmüş ve Diaspora (Galut) başlamıştır. Bu, her Yahudi’nin, yaşadığı her gün yarasını içinde taşıdığı, benzersiz bir acıdır.

Her Yahudi, yaşadığı her an, III. Bet Amikdaş’ın kurulmasını umutla bekler. Çünkü o gün, Yahudi takvimindeki bütün yas günlerinin yerini, mutluluk ve neşe günleri alacaktır. “Yüce Tanrı diyor ki: Dördüncü, beşinci, yedinci ve onuncu ayların oruçları, Yahudi halkı için sevinç, coşku dolu mutlu bayramlar olacak” (Zeharya 8:19)

Bet Amikdaş’ların yıkılması ve 9 Av’da Yahudiler’i vuran diğer felaketlerin anısına, Teşa Beav orucu tutulur.

Bu yıl, Teşa Beav orucu, 8 Ağustos Pazartesi akşamı gün batımıyla başlayıp, 9 Ağustos Salı akşamı yıldızların çıkmasıyla sona erecek.

9 AV’DA NELER OLDU?

I. Bet Amikdaş’ın Yıkılışı: Kral Şlomo tarafından inşa edilen ve Şehina’nın (Tanrı’nın Nur’unun, Kutsal Varlığı’nın) ikamet ettiği I.Bet Amikdaş, MÖ 586 yılının 9 Av günü, Babil Kralı Nebukadnezar tarafından ateşe verilip yıktırıldı. (Rabiler’in yorumlarını ve tartışmalarını içeren Gemara’da- Masehet Roş Aşana 18b; Masehet Taanit 26b,29a)

II. Bet Amikdaş’ın Yıkılışı: II. Bet Amikdaş,(MS 68 ya da 70 yılında), İmparator Titus liderliğindeki Romalılar tarafından tahrip edildi.(Masehet Roş Aşana 18b; Masehet Taanit 26b, 29a)

Casusların Günahı: İsrailoğulları, Tanrı’nın kendilerine vaat etmiş olduğu Kenaan Ülkesi’ne gitmeden, bu toprakların verimliliğinden ve güvenliğinden emin olmak istediler. Halkın bu isteğine onay veren Tanrı da Moşe’ye, on iki kabilenin her birinden, lider konumunda bir temsilciyi, casus olarak ülkeyi keşfe yollamasını söyledi. (Bamidbar 13:2). Kırk gün sonra dönen casuslardan on tanesi, İsrail halkına gerçekler yerine kendi yorumlarını ilettiler. Moşe’ye anlatıp “Bizi gönderdiğin ülkeye geldik” dediler. “Gerçekten de süt ve balın aktığı bir yer… Ne var ki Ülke’de oturan halk azılı, şehirler de çok büyük ve güçlendirilmiş. Devin çocuklarını da gördük orada” (Bamidbar 13:27-28). Casuslar, bu şekilde sanki İsrailoğulları’na bu devler tarafından altedilecek ve kurtulamayacaklar mesajını vermiş oldular. Sadece diğer iki casus, Kalev ve Yeoşua, ısrarla ülkenin Tanrı’nın söz verdiği şekilde fethedilebileceğini savundu. Kalev ve Yeoşua yerine, diğer on casusun dediklerini dikkate alan halk, umutsuzluğa kapıldı. “Tüm cemaat sesini yükseltip sızlandı. Halk o gece ağladı” (Bamidbar :14:1).

Sebepsiz boş yere ağlayan halkına öfkelenen Tanrı, o günü, 9 Av gününü, tüm nesiller için, ağlama sebebi olan bir gün olarak sabitleyeceğini bildirdi. (Masehet Taanit  29a)

Betar Kalesi’nin Düşmesi: Bar Kohba İsyanı sırasında Yahudi direnişinin son kalesi olan Betar, Romalıların eline geçti (MS 135). (Masehet Roş Aşana 18b;  Masehet Taanit  26b, 29a)

Bet Amikdaş’ın yerine putperest bir tapınak inşa edilmesi: Betar düştükten tam bir yıl sonra (MS136), Yahudilerin en kutsal yerleri olan Bet Amikdaş ve Yeruşalayim, Romalılar tarafından bir tarla gibi dümdüz edildi ve Aelia Capitolina adını verdikleri putperest bir şehir haline getirildi. (Masehet Roş Aşana 18b; Masehet Taanit 26b, 29a)

TEŞA BEAV KURALLARI

Teşa BeAv Orucu,  8 Av akşamı güneşin batışıyla başlar (Bu yıl, 8 Ağustos Pazartesi saat 20.00 son yeme saati). Oruç 9 Av akşamı, yıldızların çıkmasıyla son bulur (Bu yıl 9 Ağustos Salı akşamı saat 20.43).

1) Her Yahudi, Teşa Beav’da oruç tutmakla yükümlüdür. Hamile ve süt veren kadınlar ancak doktor kontrolünde ve bebeğe zarar vermeyecek şekilde oruç tutabilirler.

2) Yemek yenilmez, hiçbir içecek içilmez.

3) Yıkanılmaz; sıcak veya soğuk suyla ferahlama amaçlı yıkanılmaz. Sadece vücudun kirlenen bir bölümü olursa, o kısım yıkanabilir.

4) Vücuda krem, losyon gibi ferahlatıcı şeyler sürülmez.

5) Deri ayakkabı giyilmez.

6) Güzel kokular, esans, kolonya koklanmaz.

7) Herkesin görebileceği şekilde sigara içilmez.

8) Eşler arası temasta bulunulmaz.

9) Yeni kıyafetler giyilmez. Yeni olmasa bile güzel kıyafetler giyilmez. Yeni yıkanıp ütülenmiş giysiler giyilmez.

10) Tora öğrenilmez. Sadece Bet Amikdaş’ın yıkılması ve Teşa BeAv ile ilgili olan bölümler okunabilir.

11) Müzik dinlenmez.

12) Öğlene kadar iş yapmama adeti vardır.

13) Öğlene kadar normal yükseklikte bir sandalyede oturmama, yerde veya alçak bir taburede oturma adeti vardır.

14) Oruç günlerinde fazladan tzedaka(bağış verme) adeti vardır.

ADIM ADIM TEŞA BEAV

5771-2011

8 Ağustos Pazartesi (8 Av): Gün ortasından itibaren, Teşa Beav ve Tapınakların yıkılması kısımları hariç, Tora okuma yasağı başlar.

Öğleden sonra duası Minha’ da, (ve diğer bütün Teşa Beav duaları sırasında) yakarış duaları Tahanunim yapılmaz.

Güneş batmadan öncesine kadar yenilen yemek, birçok çeşitten oluşan zengin bir yemek değildir ve et ile şarap içermez. Geleneksel olarak tek çeşit yemek, mercimek yenir. Bu yemeğe Seudat Amafseket-yemek yemeyi kesme öğünü adı verilir.

Yemek bittikten sonra, kafasında orucu kabul etmemiş bir işi, karnı hâlâ açsa güneş batana kadar yemek yiyebilir. Gün batımı ile bütün Teşa Beav kurallarının uygulanmasına başlanır.

8 Ağustos Pazartesi- Akşam Duası: Dua sırasında sinagoglar çok az aydınlatılır, Sefer Toralar’ın yerleştirildiği dolap Ehal Ha-Kodeş, siyah örtülere bürünür. Ehal Ha-Kodeş’in önündeki perde- Parohet ters çevrilir.

Hazan, kederli bir ses tonuyla, bir matem havasında Yeremya’nın Mersiyelerini okur. Bet Amikdaş’ın yıkılışından beri geçen süreyi söylerken sinagogdaki tüm ışıklar söndürülür. Sadece Hazan’ın yanında ufak bir ışık bırakılır.

9 Ağustos Salı- Sabah: Teşa BeAv sabahı, yataktan kalkınca eller her günkü gibi Netila ile ama su, ellerin sadece parmakların ilk eklem yerine gelecek şekilde yıkanır. Eller yıkandıktan sonra parmaklar ıslakken gözler temizlenir. Ağız, hiçbir şekilde çalkalanmaz.

Bu gün, deri ayakkabı giyilmediği için, Sabah berahalarının Eloay Neşama bölümünde “Baruh Ata Ad. Eloenu Meleh Aolam Şeasa Li Kol Storki- Kutsalsın Sen Tanrı’mız, Evrenin Kralı, bütün ihtiyaçlarımı karşılayan” kısmı söylenmez.

Sabah duası sırasında, gurur ve mutluluğumuzun sembolü, her hafta arası sabah duası sırasında takılan Tefillin ve Tallit kullanılmaz ve yas atmosferi hakimdir.

Oruç tutan Sefaradlar, Amida duasına Anenu kısmını ekler. “Cevap ver bize Baba’mız, bu oruç gününde bize cevap ver…” (Sidur Kol Yaakov s.132)

Duaların sonuna doğru söylenen En k’Eloenu şarkısı söylenmez.

9 Ağustos Salı- Minha: Öğleden sonra duası sırasında,  Tallit giyilir ve Tefillin takılır. Sefer Toralar’ın yerleştirildiği dolap Ehal Ha-Kodeş’in siyah örtüsü çıkarılır. Sinagog, normal şekilde aydınlatılır.

Gün ortasından itibaren Teşa Beav’la ilgili kısıtlamalar hafiflemeye başlar.

9 Ağustos Salı akşamı gökte üç yıldız görülünce oruç son bulur. Yemek yemeden önce netilat yadayim yapılır. Sabahkinden farklı olarak bu sefer su, bütün eli kaplayacak şekilde, ama beraha söylenmeden yapılır.

Bet Amikdaş 9 Av günü öğleden sonra ateşe verilmişti, ama yanması 10 Av günü boyunca devam etmişti. Bu yüzden, et yeme ve şarap içme, traş olma konusundaki yasaklar, 10 Av öğlene kadar (bu yıl 10 Ağustos Çarşamba öğlene kadar) devam eder.

TEŞA BEAV

Teşa Beav, Yahudi halkının geçmişte kalan mutluluk, huzur ve barış günlerini hatırlatır. Kudüs’teki Tapınağın tüm görkemiyle dimdik ayakta durduğu, Yahudi halkı ile Tanrı’nın bir bütün olduğu eşsiz günleri hatırlatır.

Teşa Beav bizlere hepimizin aynı ailenin bireyleri olduğumuzu, kardeşlerimizle ilişkilerimizi düzene sokmamızı ve ebedi yurdumuzu hatırlatır.

Talmud’a göre, I.Bet Amikdaş’ın yıkılış sebebi puta tapma, adam öldürme, cinsel ahlaksızlık ve mitzvalara gereken önemin gösterilmemesi idi. I.Bet Amikdaş’ın yıkılışından 70 yıl sonra kurulan II.Bet Amikdaş’ın yıkılış sebebi ise kibir ve sebepsiz nefret-sinat hinam idi.

‘Nedensiz nefret’, cemaatin çökmesine ve III.Bet Amikdaş’ın günümüzde bile halen kurulamamasına neden oldu.

II. Bet Amikdaş döneminde, sebepsiz nefret yüzünden halkının dağılmasına, birliğinin bozulmasına asla müsamaha göstermeyen Şehina, Bet Amikdaş’ı terk etti. Tanrı’nın yüce varlığını 420 yıl boyunca barındıran Tapınak, Şehina gidince boş bir binadan farksız hale geldi. Spiritüel anlamda yıkılan Tapınağın, fiziksel olarak da yıkılması uzun sürmedi.

Yahudiler arasındaki nefret yüzünden Ev’ini terk eden Şehina’nın, bu nefret varoldukça Kudüs’e geri dönmeyeceği gerçeğini göz önüne alarak, bu nefretin kökünden söküp atılması için herkes kendi payına düşeni yapmakla yükümlüdür.

Amacımız sadece nefreti söküp atmak değil, onun yerine ‘sevgi’yi yerleştirmektir. Sevgi, birlik, kimlik gibi kavramlardan bahsetmek çok kolay, ama bunların ‘gerçek’ olduğunu nasıl anlarız?

Kardeşlerimizin sevinçlerini paylaşabiliyor muyuz? Onların acılarını hissedebiliyor muyuz? Milletimizin yaşadıklarına, bir bütün olarak gönlümüzü koyabiliyor muyuz?

Bu tarz duygular, kendi kendilerine oluşmazlar. Bunları ekmek, işlemek, geliştirmek gerekir. Teşa Beav’ın amacı da budur. Teşa Beav’da, ‘ben için’cilikten, ‘başkaları için’ciliğe doğru harekete geçeriz.

Kardeşlerimizle ilişkilerimizi geliştirerek derinleştirip, ruhumuzun içinde bastırılmış duran sevgi ve yakınlık hislerini, dışa vurmaya çalışırız.

Teşa Beav’da Tanrı’dan uzak olmamızın yasını tutar, kalbimizden nefret kalıntılarını temizlemeye çalışır ve halkımızla, toprağımızla ve Tanrı’mızla daha anlamlı bir ilişkinin tohumlarını atarız.

Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amaçıyla The Jewish Book of Why, El Gid Para El Pratikante,Kutsal Kitap,Bamidbar,Devarim  kitapları ve www.chabad.com; www.jsn.info.com; ,judaism.about.com; ,www.jewfaq.org; ,www.jewishvirtuallibrary.org; sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için, yas dönemi ve oruç ile ilgili yasaklar ve kısıtlamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.