Yılların başı Roş Aşana

Yahudi takvimine göre 1 ve 2 Tişri’de kutlanan Roş Aşana Bayramı, bu yıl 29 Eylül Perşembe ve 30 Eylül Cuma günleri kutlanıyor

Roş Aşana’nın İbranice anlamı  ‘yılın başı’dır ve Yahudi takviminde yeni bir yılın başladığını ifade eder.

Yahudi mistisizminin en önemli kitaplarından olan Zohar, ilk insan Adem’ın, Roş Aşana’da yaratıldığını yazar. Aynı gün Adem, Tanrı’nın yargısıyla yüzleşmiş ve bütün günahlarından ötürü pişmanlığını dile getirmişti. Tanrı Adem’i affetmiş ve bundan sonra Adem’in çocuklarının da Roş Aşana’da O’nun karşısında yargılanacaklarını ve samimi olarak pişmanlıklarını belirttikleri takdirde affedileceklerini belirtmişti. Roş Aşana, insanlara kendilerini yenilemeleri, yeni yılda; şimdi olduklarından daha iyi bir kişi olmaya niyet etmeleri için Tanrı tarafından verilen bir fırsat, ikinci bir şanstır.

ROŞ AŞANA DEYİNCE…

1. Yahudi yılbaşı

İbranice ‘Roş: baş’, ‘Şana: yıl’, Roş Aşana da ‘Yıl Başı’ anlamını taşır. Yahudi geleneğine göre dünyanın ve insanoğlunun yaratılışının yıl dönümüdür.

2.Tanrı’nın kral olarak ilan edilmesi

Roş Aşana dualarının ana teması, Tanrı’nın evrenin tek Hakim’i, tek Kral’ı olduğu, bunun hepimiz tarafından kabul edildiğinin ilan edilmesidir. Yaradılışın ve Tanrı’nın insanoğlunu yaratmasının amacı da budur. Özgür iradeye sahip tek canlı olan insanoğlunun, kendi hür iradesiyle, Tanrı’nın Krallığı’nı kabul etmesidir.

3. Yargı Günü Roş Aşana’da açılan kitaplar

Yahudi inanışına göre, Roş Aşana yargı günüdür. Herkesin gelecek yıl için kaderini, Tanrı Roş Aşana’da kararlaştırır. Roş Aşana’da, Tanrı’nın önünde üç kitap açılır. Bir tanesi dürüst ve erdemli kişiler için, bir tanesi günahkâr ve ahlaksızlar için, bir tanesi de bu ikisinin arasında kalan ortalar ‘benonim’ için. Dürüst ve erdemli kişiler hemen ‘Yaşam Kitabı’na yazılırlar. Günahkâr ve ahlaksızlar da hemen ‘Ölüm Kitabı’na yazılırlar. Arada kalan ‘ortalar’ hakkındaki karar ise, Yom Kipur’a kadar ertelenir. Roş Aşana ile başlayıp Yom Kipur ile sona eren Aseret Yeme Teşuva-On Pişmanlık gününün sonunda Tanrı, bu arada kalanlar hakkında kararını belirler. O yüzden; Yahudiler bu on gün boyunca geçmiş senenin muhakemesini yapar, işledikleri günahlar için Tanrı’dan samimiyetle af diler ve Tanrı’nın kendilerini Yaşam Kitabı’na yazmasını umut eder. (Talmud, Masehet Roş Aşana 16b)

Yaşam Kitabı, sadece yaşanılan günlerin uzunluğu değil, yaşanılan günlerin kalitesi anlamını da taşır: Hayatın nimetleri, mutluluk, sağlık, maddi güvence, rahatlık vb gibi… Ölüm Kitabı ise dert, acı, hastalık, yoksulluk, mücadele dolu bir yıl anlamını da taşır.

4. Teşuva-Tanrı’ya Dönüş

Yapılan hatalardan pişmanlık duyup, iyiye doğru dönüş ve değişme isteğine ‘Teşuva’ adı verilir. Bu kelime, Tanrı’ya/saf benliğe dönüş anlamını taşır. Teşuva, her zaman değerlidir. Fakat Roş Aşana ile Kipur arasındaki on günde yapılan Teşuva’nın kabulü daha kolaydır.

Teşuva yaparken; bilerek veya istemeden yaptığımız hatalardan dolayı samimiyetle pişmanlık duymak; gerek düşünce, gerekse davranış bakımından, farkında olduğumuz hatayı tamamen bırakmak; hatayı, sözlü olarak itiraf etmek ve son olarak, bu hatayı bir daha tekrarlamama konusunda kesin karar vermek gerekir.

Bu, sadece Tanrı’ya karşı yapılan hatalar için geçerlidir. İnsana karşı yapılan hatalar için, o kişinin kendisinden özür dilemek gerekir.

5. Şofar Mitzvası

Roş Aşana’ya ait en temel mitzva, şofar sesini dinlemek mitzvasıdır.

“Yedinci ayın birinci günü sizin için dinlenme günüdür; Şofar çalınarak anılacak, kutsal bir bayramdır.” (Vayikra 23:24)

 “Yedinci ayın birinci günü sizin için kutsal bir bayram olacaktır, hiçbir gündelik iş yapmayın. Bu, sizin için Şofar sesi (çalma) günü olacaktır.” (Bamidbar 29:1)

6. Atarat Nedarim-Yeminlerin iptali

Kişi, yıl boyunca Tanrı’ya karşı birçok Neder- vaade bulunmuş olabilir. Bunların bazılarını yerine getrmiş, bazılarını ise getirememiş olabilir. Roş Aşana’ya girmeden, kişileri tutamadıkları vaatlerin ağırlığından kurtarmak için, Roş Aşana’dan önceki gün yapılan Selihot duasının sonunda, Atarat Nedarim töreni yapılır.

7. Taşlih-atmak

Roş Aşana’nın birinci günü, (bu yıl 29 Eylül Perşembe) öğleden sonra, Yahudiler, akan bir su kenarına gidip geçen sene içinde işlemiş oldukları günahlarını üzerlerinden atmak için, sembolik olarak ceplerini silkeleyip bir dua ederler. Suyun, cebin içinde kalan kırıntıları sürükleyip götürdüğü gibi, günahları da alıp götürmesi ümit edilir.

Bu geleneğin çıkış yeri, yoruma göre Kutsal Kitap’taki şu bölümdür: “(Tanrı’m) Bütün günahlarımızı denizin dibine atacaksın.” (Mika 7:19)

Başka bir yoruma göre de, Avraam, oğlu Yitshak’ı Tanrı’nın isteği ile kurban etmeye götürürken, onu engellemek isteyen şeytan, bir nehir kılığına girerek onların önüne çıkar. Avraam ve Yitshak bir an bile durmaz, nehre doğru yürümeye devam eder. Su, boyunlarına kadar geldiği zaman, Tanrı’nın yardımını isterler ve sular bir anda çekilir. Su kenarına giderek, onların cesaretini ve azmini hatırlayıp, Tanrı’dan, onların hatırına, bizim de günahlarımızı affetmesini dileriz.

Taşlih için, içinde balık bulunan akarsuların tercih edilmesinin sebebi, bir yoruma göre, ceplerimizdeki kırıntıların sudaki balıklar tarafından yiyip yok oldukları gibi, Tanrı’nın da günahlarımızı yok etmesini dilemektir.

Bir başka yoruma göre de, balıkların gözleri sürekli açık olduğu gibi, Tanrı’nın da gözlerinin devamlı üstümüzde olmasını, O’nun varlığını, korumasını sürekli üstümüzde hissetmeyi dilemektir.

Roş Aşana’nın birinci günü Şabat’a rastlarsa, Taşlih, ikinci gün öğleden sonra yapılır.

NEDEN ROŞ AŞANA’YI YAHUDİ TAKVİMİNİN BİRİNCİ DEĞİL, ‘YEDİNCİ’ AYINDA KUTLUYORUZ?

Yılın başı anlamına gelen Roş Aşana’nın, yedinci ay olan Tişri’de kutlanmasının sebebi, Yahudi takviminde dört farklı yılbaşı olmasıdır:

1 NİSSAN: Kralların saltanat döneminin başlangıcını ve Yahudi aylarının başlangıcını belirtir.1 Nissan, birinci ayın başlangıcı sayılır ve diğer aylar Nissan’a göre sıralanır.1. ay Nissan, ikinci ay İyar, üçüncü ay Sivan vb gibi.

1 ELUL: Hayvanlarla ilgili “onda bir” vergisinin başlama yılbaşı.

15 ŞEVAT: Ağaçların meyveleri ve bitkiler için yılbaşı

1 TİŞRİ: Roş Aşana, tarım için yılbaşı, hasat biçme döneminin başlangıcı ve Yaradılışın başı. Yılların yılbaşı. 1 Tişri’de; bulunduğumuz yıl, rakam olarak bir artırılır. Bu yıl, 1 Tişri’de 5771’den 5772’ye geçiyoruz