Yeni ay ilanı duasının yapılmaması
Roş Aşana her zaman Roş Hodeş-ayın ilk gününe denk gelen tek bayramdır. Normalde her Roş Hodeş’ten önceki Şabat günü, sinagoglarda “Yeni Ay İlanı Duası - Birkat Ahodeş” yapılır. Sadece Roş Aşana’dan önceki Şabat’ta bu dua yapılmaz. Bunun bir yoruma göre sebebi, ‘şeytanı şaşırtmak’tır. Yargı günü gelirken, şeytan, büyük bir keyifle Tanrı’ya insanların işledikleri günahları iletecek ve cezalandırılmalarını isteyecektir. Onun bunu hangi gün yapacağını ‘şaşırması’ için, Roş Aşana’dan önceki Şabat (bu yıl 24 Eylül Cumartesi), Birkat Ahodeş yapılmaz.
Allel duasının söylenmemesi
Allel duası, Roş Aşana, Yom Kipur ve Purim harici, bütün Yahudi bayramlarında neşeyle söylenen bir methiyedir. Talmud’da bir efsaneye göre (Masehet Roş Aşana 32b), melekler Tanrı’ya, neden Tanrı’nın çocuklarının Roş Aşana ve Yom Kipur’da Allel söylemediklerini sorar. Tanrı da meleklerine şöyle cevap verir: “Önümde herkesin kaderini belirleyecek Yaşam Kitabı ve Ölüm Kitabı açık dururken, kimse kaderini bilmiyorken, bu denli korku verici bir zamanda, nasıl Allel söyleyebilirler ki?”
Roş Aşana’da sinagog
Roş Aşana’da günün büyük bir kısmı sinagogda dua ederek geçer. Sinagoglar bayrama özel beyazlara bürünür, hahamlar da beyaz giyinir. Duaların ana teması, Tanrı’nın Krallığı’nın vurgulanmasıdır. Bu günün duaları, günlük dualar, Şabat duaları, bayrama ait piyyutim-melodili ilahiler içerir. Bu duaları içeren bayrama özel dua kitabına Mahzor - döngü denilir. (Türkçe açıklamalı Roş Aşana Mahzoru-Gözlem Yayıncılık-Roş Aşana-2007)
Roş Aşana Seder’i ve simgesel yiyecekler
Roş Aşana’nın her iki akşamı (bu yıl 28 Eylül Çarşamba ve 29 Eylül Perşembe akşamları), yemekte özel bir seder - düzen takip edilir. Buna göre her iki gece de sinagogdan çıkıp eve gelince Kiduş yapılır ve Kiduş’ta her iki gece de “Şeeeheyanu” berahası söylenir. Netilat Yadayim ile eller yıkandıktan sonra iki bütün ekmekle Amotsi yapılır; ama ekmek tuza değil, şekere batırılır. Masaya konulan her simgesel yiyecek, onunla ilgili “Yei Ratson - Senin isteğin olsun ki” duası söylendikten sonra yenir. Masada bu yiyeceklerden herhangi biri (veya hiçbiri) yoksa bile, Yei Ratson’lar okunur.
Tatlı bir yeni sene için elma tatlısı; düşmanların ve Tanrı’dan nefret edenlerin ve kötülüğümüzü isteyen herkesin yokolması dileği için pırasa; uzaklaşmaları için pazı (veya ıspanak);bu kişilerin sonunun gelmesi için hurma; Tanrı bizi yargılarken sadece sevaplarımızı dikkate alması için kabak; bereket için balık; daima ‘baş’ olmamız için kuzu veya balık başı.
Yuvarlak halla ekmeği
Şabat akşamları örgü şeklinde yapılan halla ekmeği, bazı cemaatlerde, Roş Aşana’da yuvarlak olarak yapılır. Bunun sebebi, bir yoruma göre, kesintisiz hayat döngüsünü simgelemesi, başka bir yoruma göre de, gelecek yılın hiçbir üzücü kesintiye uğramadan, tam bir mutlulukla geçmesi dileğidir.
Bayram giysileri ve bayram yemeği
Yargılanmayı bekleyen herhangi bir kişi, normalde keyifsiz ve neşesiz olur. Giysileri de koyu renk ve kasvetlidir. Ama İsrailoğulları, Roş Aşana’da yargılandıklarını bildikleri halde, Tanrı’nın merhametinden ve bağışlayıcılığından emin olmanın verdiği güvenle mutlu hisseder, bayram giysilerini giyip, bayram yemekleri yerler. (Talmud Yeruşalmi, Roş Aşana 13)
Fındık, ceviz vb yenmemesi
Fındık, ceviz gibi sert kabuklu yemişlerin İbranice karşılığı egoz kelimesinin sayısal değeri Het-günah kelimesinin sayısal değerine eşit olduğu için, bazı geleneklere göre Roş Aşana’da bu tür yemişler yenmez.
Roş Aşana’da gündüz uyunmaması
Roş Aşana’da gündüz uyumama âdeti vardır. (Rama, Code of Jewish Law,Orach Hayim 589.6) Bunun bir yorumu, gündüz uyuyan kişinin koruyucu meleği ve kısmetinin de uyuyacağı inancıdır.
Fakat R’Yitzchak Luria, gündüz sinagogdaki şofar sesleri ve dualarla koruyucu meleklerin zaten uyanmış olduğunu belirtir ve gündüz kestirmelerine izin verir.
ROŞ AŞANA 2011-5771 TAKVİMİ
28 Eylül (29 Elul) Çarşamba:
*Sabah duasından önce Selihot duası yapılır.
*Sabah duasından sonra, sene içinde Tanrı’ya karşı söz verilip de yerine getirilmemiş olan vaatlerin geçersiz kılındığı “Atarat Nedarim -Yeminlerin İptali” töreni gerçekleştirilir.
*Perşembe ve Cuma günleri Yom Tov’dur. Şabat günü için yemek pişirmeyi dinen uygun hale getiren Eruv Tavşilin, (pişmiş yiyeceklerin birleştirilmesi) bayram şerefine mumların yakılmasından önce yapılır.
*Güneş batmadanönce, Roş Aşana Bayramı şerefine kandiller, evin kadınları ve kızları tarafından yakılır. (Baruh Ata Ad.Eloenu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav vetsivanu leadlik ner şel Yom Tov - Bizleri mitsvaları ile kutsayan ve bizlere Yom Tov mumlarını yakma mitsvasını veren Evren’in Efendisi Sen Tanrı’mız mübareksin)
*Akşam duası sonrasında, herkes birbirine “İyi bir yıl için yazılasın ve mühürlensin - Leshana tova tikatev vethatem”; Tizku Leşanim Rabot (Allah çok senelere nasip etsin) dileklerinde bulunur
*Bayram Kiduş’u söylendikten sonra ekmek, her zamankinden farklı olarak şekere veya bala batırılarak Hamotzi yapılır. Sefaradlar, Kiduş’ta Şeeheyanu berahasını söyler.
29 Eylül (1 Tişri) Perşembe-Roş Aşana’nın ilk günü:
Bütün Yahudilerin, sabah duasında Şofar sesini dinlemek üzere sinagoga gitmesi gerekir. RoşAşana’da tamamı 100 ses olarak çalınan Şofar’ı dinlemek, Tora’nın bir emridir.
*Öğleden sonra, Taşlih duası yapılır. Deniz ya da bir su kenarında yapılan bu dua sırasında cepler boşaltılır, bu şekilde sembolik olarak günahlar denizlerin derinliklerine atılır.
*Bu gece masada yeni, turfanda bir meyve bulunmalıdır.
*Bayram Kiduşu’nda, o ‘yeni meyve’ düşünülerek, yine Şeeheyanu berahası söylenir. Ekmek yine şekere veya bala batırılır.
30 Eylül (2 Tişri) Cuma-Roş Aşana’nın ikinci günü:
Bütün Yahudi kadın, erkek ve çocukların, sabah duasında, tamamı 100 ses olarak çalınan Şofar sesini dinlemek üzere sinagoga gitmesi gerekir.
*Şabat mumları güneş batmadan önce, yanan bir ateşten faydalanılarak yakılır.( Baruh Ata Ad.Eloenu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav vetsivanu leadlik ner şel Şabat)
*Akşamnormal Şabat Kiduş’u yapılır.
1 Ekim (3 Tişri) Cumartesi-Şabat Teşuva(Şuva):
Roş Aşana ile Kipur arasındaki Şabat’ta okunan aftara Vayeleh, “Şuva Yisrael Ad Aşem Elokeha – Tanrı’n Aşem’e Dön Ey Yisrael!” cümlesiyle başlar. Bu aftara, İsrailoğulları’nı Teşuva’ya-Tanrı’ya dönmeye davet ettiği için, bu özel Şabat da, ‘Şabat Şuva’ olarak adlandırılır. Başka bir yorum da, bu özel Şabat’ın, Roş Aşana ile başlayan ‘On Teşuva Günü’nün içinde olmasıdır.
2 Ekim (4 Tişri) Pazar– Tsom Gedayla orucu:
Bar/Bat-mizva yaşını geçmiş her Yahudi erkek ve kadın, bu orucu tutmakla yükümlüdür.
İsrail topraklarının valisi Gedalya BenAhikam’ın öldürülmesi sonucu, Yahudilerin toplu olarak bu bölgeden kaçması ve bu şekilde İsrail topraklarında hiçbir Yahudi kalmamasının anısına tutulan bu oruç, Pazar sabahı gün ağarmadan başlar. Pazar akşamı yıldızlar çıkana kadar devam eder. Cumartesi akşamı yatana kadar yemek içmek serbesttir.
Pazar günü dualarında, oruç tutan Sefaradlar, Amida duasına Anenu kısmını ekler. “Cevap ver bize Baba’mız, bu oruç gününde bize cevap ver…” (Sidur Kol Yaakov s.266)
Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla El Gid Para El Pratikante; Rosh Hasahanah-It’s Significance,Laws and Prayers;Every Person’s Guide to High Holy Days; Rosh Hashanah-Yom Kippur Survival Kit,Kutsal Kitap; Yahudilikte İbadet kitaplarından ve www.chabad.org; www.jewfaq.org;www. judaism.about.com sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır.Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için Özel Günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.
ROŞ AŞANA
DUA SAATLERİ
28 Eylül 2011
(Çarşamba akşamı -
Erev Roşaşana)
Minha: 18:15
Arvit: 18:30
Birinci Gün
(29 Eylül 2011 Perşembe)
Tefila: 08:00
Teilim: 15:00
Minha: 17:30
Taşlih: 18:00
Arvit: 18:30
İkinci Gün (30 Eylül 2011 Cuma)
Tefila: 08:00
Teilim: 16:15
Minha: 18:15
