Türk Varant Piyasası birinci yıldönümünü kutladı

Albert KRESPİN

Bu satırların yazarı bir yılın ne kadar hızlı akıp geçtiğine inanamıyor. Zaman sadece kuantum teorisi açısından değil psikolojik açıdan da farklı insanlar tarafından farklı hızlarda hissedilebiliyor. Sonuçta takvim yılı olarak varantlar birinci yılını doldurdu ve bu satırlar yazılırken varantlar bütün hızıyla ikinci yaşının ilk aylarını yaşamaya devam ediyor.

Türkiye’nin ilk varant ihraççısı Deutsche Bank db-X markets’ın Four Season Hotel’de ev sahipliği yaptığı Varant Piyasası Birinci Yıldönümü Resepsiyonu’nda Türk sermaye ve finans piyasalarının ileri gelen isimleri bir araya geldi. Resepsiyonda gerçekleştirdikleri konuşmalarda SPK Başkanı Vedat Akgiray ve İMKB Başkanı Hüseyin Erkan, varant piyasasındaki gelişmelerden memnun olduklarını dile getirirken ihraççıların yatırımcıları eğitmek amacıyla gösterdikleri çabaları övdüler. İstanbul’un bir finans merkezi haline gelmesi için yeni ürünlerin sermaye piyasasına kazandırılması çalışmalarının da destekleneceği, resepsiyonda verilen mesajlar arasındaydı.

Süpermarket yaklaşımı

Yazılarımı takip eden okuyucularım başarılı bir varant piyasası için gerekli olan üç sac ayağını hemen hatırlayacakladır. Deutsche Bank db-X markets’ın ‘süpermarket’ benzetmesiyle somutlaştırdığı bu üç sac ayağı; ürün çeşitliliği (rafların her zaman dolu olsun, değişik zevklere hitap eden farklı ürünler rafları doldursun), piyasa yapıcılığı (ürünlerinin her zaman bir fiyatı olsun) ve eğitim faaliyetleriydi (tüketici alıp sattığı ürünü yeterince tanıyabilsin).

Birinci yılın sonunda, gelin ilk yılın karnesine birlikte göz atalım.

Bir yılda 11 farklı dayanak, 160’ın üzerinde ihraç ve 300 varant semineri

Ağustos 2010’da iki dayanak varlıkta dört varantla başlayan piyasa bir yılda on bir farklı dayanak varlıkta 160’ın üzerinde ihracın gerçekleştirildiği bir piyasa haline geldi. Deutsche Bank db-X markets ilk yıl boyunca on farklı dayanakta 153 varant ihraç ederek bu konuda öncü oldu. Bu satırların kaleme alındığı sırada piyasada işlem gören 104 varantın 100 tanesi Deutsche Bank varantlarıydı.

Varant piyasasına yeni ilgi göstermeye başlayan yatırımcılarımız için var olan dayanak varlıkları hatırlatmakta fayda var: İMKB-30 endeksi, Garanti Bankası, İş Bankası, Yapı Kredi Bankası, Akbank, Koç Holding, Emlak GYO, Ereğli Demir Çelik, Türk Hava Yolları, Turkcell ve USDTRY (dolar Türk lirası varantları).

Piyasa yapıcılığı tarafında varant piyasası çok önemli sınavlar verdi. Bu yıl yaz aylarında başlayan ve etkileri bugün de devam eden hareketlilikte db-X markets varantlarında dar makaslı ve yeterli derinlikte piyasanın oluşması için ciddi çaba sarf edildi. 100 farklı varantta sürekli güncellenen fiyatların piyasaya sağlanması, ciddi bir altyapı yatırımı sonrasında kurulan teknolojiyle mümkün oldu. Bu teknolojiyi ortaya koymak için banka ciddi yatırımlar gerçekleştirdi. Deutsche Bank’ın varant piyasasındaki yüksek piyasa yapıcılığı standardını sağlamak için son iki yılda Türkiye’de gerçekleştirdiği teknoloji yatırımı miktarı, önceki 10 yıl boyunca gerçekleştirdiği toplam yatırım miktarından daha fazla oldu.

Yatırımcıların eğitimi konusundaki kararlılığın görülmesi için son 18 ayda (piyasa açılmadan 6 ay önce başlayan süreçte) yapılan seminerlerin ve toplantıların sayısına bakmak yeterli. 18 ayda gerçekleştirilen 300 seminerin yaklaşık 60 tanesi halka açık seminerler olarak organize edildi.

Varant Anadolu Turnesi – 10 farklı şehir

Deutsche Bank’in gerçekleştirdiği Anadolu turnesinde, banka İstanbul dışındaki yatırımcılara doğrudan ulaşmayı ve yatırımcıları varantlar konusunda bilgilendirmeyi hedefledi. Bu amaçla İstanbul dışında İzmir, Ankara, Denizli, Bursa, Adana, Gaziantep, Antalya şehirlerinde varant seminerleri organize etti. Yaz arasının ardından bu Ekim ayından itibaren İstanbul’da ve İstanbul dışındaki şehirlerde de varant seminerleri devam edecek.

İşlem hacmi ve piyasanın gelişimi

Türkiye’de varantların gelişimi diğer pek çok ülkenin başlangıç dönemine kıyasla çok daha hızlı oldu. İlk yılın sonunda, günlük adet cinsinden işlem hacmi açısından Avrupa’daki ilk üç ülke arasında yer alıyor Türkiye. Piyasanın, yeni ihraççıların gelmesiyle ve varolan ihraççıların ürün gamını genişletmesiyle büyümeye devam etmesini beklemekteyiz.

2011 yılı istatistiklerine bakınca ortalama günlük işlem hacminin 35-40 milyon varanta, bunun notional (pozisyon büyüklüğü) değerinin de yaklaşık 450 milyon TL civarına geldiğini görüyoruz. Eylül ayında tatil sezonunun bitmesi ve piyasalarda hareketliliğin artmasıyla işlem hacimleri 50 milyon adedin üstüne çıktı. Bunun notional değer karşılığı ise 600 – 700 milyon TL civarında.

Diğer önemli bir istatistik de varantlarda yatırımcıların ellerinde tuttukları pozisyonun, diğer bir deyişle açık pozisyonun büyüklüğü. Açık pozisyon, haziran ayındaki itfadan önce 950 milyon TL notional büyüklüğe ulaşmıştı. Bu satırların yazıldığı sıralarda yaklaşık 800 milyon TL civarında geziniyordu. Bu rakamı perspektife koymak açısından VOB’da İMKB-30 kontratlarındaki açık pozisyon büyüklüğünün 200 bin kontrat (1,4 milyar TL) civarında olduğunu hatırlatmakta fayda var.

Peki hangi varantlara daha çok ilgi var? Yurtdışındaki örneklerine paralel olarak Türkiye’de endeks varantları en çok ilgiyi görüyor. Hisse senetlerine dayalı varantlarda Garanti Bankası, İş Bankası ve Koç Holding’e dayalı varantlar en çok ilgi görenler arasında. Yatırımcılar, muhtemelen psikolojik etkilerden dolayı, daha çok ALIM varantlarına ilgi gösteriyorlar. Son dönemlerde piyasanın çalkantılı olduğu anlarda SATIM varantlarına ilginin arttığını gözlemledik. Yatırımcılar artık düşen piyasada kendilerine para kazandırabilen ürünlerin olduğunun farkındalar.

Bu başarının sırrı nedir?

Bunun en önemli nedeni kuşkusuz yatırımcıların bu yeni ürüne karşı gösterdikleri ilgi. Aslında bir opsiyon özelliğinde olan varantlar piyasa için bir ihtiyaç. Risk kontrollü yatırım, küçük bir sermaye ile pozisyon alma imkânı, sınırlı riskle istenilen yatırımı yapma kolaylığı, teminat gereksinimi olmaksızın kaldıraç kullanabilme, portföylere koruma sağlama imkânı varantlarla beraber yatırım dünyamıza girdi.

Burada, başta db-X markets Deutsche Bank olmak üzere, varant ihraççılarının yatırımcıları eğitmek için harcadıkları çabayı göz ardı etmemek gerekiyor. Yatırımcıların işlem yaptıkları ürünleri tanıması, beklentileriyle ekranlarda gördükleri performansın uyuşması büyük önem taşıyor. Ürünler hakkında yanlış varsayımlarla yola çıkmak uzun vadede yatırımcıların ürünlerden uzaklaşması sonucunu doğuruyor. Varantlardaki sağlıklı piyasa yapıcılığının da piyasanın gelişmesine olan katkısı göz ardı edilemez. Yatırımcılar, ancak rahatlıkla ve gerçekçi fiyatlardan alıp satabilecekleri bir ortam olduğunda yeni yatırım araçlarına ilgi gösteriyorlar.

Yatırımcı eğitimi çok boyutlu. Db-X markets’ın web sitesi (www.varant.db.com), uzmanlarla birebir görüşme imkânı sağlayan varant destek hattı (0212 319 03 50), günlük bültenler, teknik analiz raporları ve diğer sayısız bilgilendirme notu, hep bu piyasayla ilgili bilincin gelişmesini amaçlayan çabalar.

Sırada ne var?

Varant birinci yıldönümü resepsiyonunda Deutsche Bank yetkililerini dile getirdiği bir plan var. Bu planın hayata geçmesi elbette SPK ve İMKB gibi kurumların yeni ürünleri onaylamasına bağlı. Henüz daha başlangıç aşamasında olan çalışmalarda db-X markets, yabancı enkdesler ve altın üzerine varantlarla beraber bazı uzun vadeli yatırıma uygun araçları da İMKB’ye getirmeyi planlıyor. Yabancı endeksler içinde S&P500 ve DAX gibi uluslararası ölçekte kabul gören hisse senedi endeksleri var. Yatırım araçlarında ise ıskontolu sertifikalar, sermaye garantili senetler ve hisselere dayalı olan ve aynı zamanda faiz ödeyen enstrümanlar var.

Bu yeni enstrümanlarla ilgili detaylı bilgileri sırası geldiğinde okuyucularımızla paylaşacağız.

Elbette var olan dayanak varlık ailesi de genişleyecek. db-X markets’ın İMKB-30 hisse senetleri içinden yeni hisseler üzerine varant ihraç etme çalışmaları devam ediyor.

Son söz

Varant piyasasının ilk bir yılı oldukça başarılı geçti. Varantlar, çok çetin piyasa koşulları altında bir nevi ciddi testlerden de başarıyla geçti. Önümüzdeki dönemde bu piyasanın yeni ihraççılarla ve yeni ürün gamıyla zenginleşerek büyümesini bekliyoruz. Varant piyasası ve yapılandırılmış araçlarla ilgili bilgilenmek istiyorsanız bizi takip etmeye devam edin. İhraççıların web sitelerinden (www.varant.db.com) varantlarla ilgili gelişmeleri takip edebilirsiniz.

Varant nedir?

Varant, hisse senedi piyasasındaki getirilere risk kontrollü ya da kaldıraçlı olarak katılım imkânı veren menkul kıymetlerdir. Türk piyasasındaki haliyle varantlar opsiyonların menkul kıymetleştirilmiş halidir.

İMKB’de tıpkı hisse senetleri işlem görürler. Aracı kurumlar ve bankalar üzerinden alınıp satılabilir.

Hisse senetleri dışındaki dayanak varlıklar üzerine yazılabilir.

Piyasa yapıcılığı sayesinde yatırımcıların maruz kaldığı likidite riski minimumdur.

Varantlar kendinden kaldıraçlıdır. Teminat gereksinimi olmadan hisse senetlerine kaldıraçlı yatırım imkânı sağlarlar.

Varantların bir vadesi vardır ve vade yaklaştıkça zaman değeri kaybederler.

Bu yüzden varantlar kısa ve orta vadeli yatırıma uygun araçlardır.