DUALARIN KABUL OLDUĞU ON PİŞMANLIK GÜNÜ: Aseret Yeme Teşuva

Dürüst ve erdemli kişiler hemen  ‘Yaşam Kitabı’na, günahkâr ve ahlaksızlar da hemen ‘Ölüm Kitabı’na yazılırlar. Arada kalan ‘benonim- ortalar’ hakkındaki karar ise, Yom Kipur’a kadar ertelenir. ‘Ortalar’, bu on gün içinde, ağırlıklı olarak Teşuva-pişmanlık, Tsedaka-bağış ve Tefila-dua ile Tanrı’nın onları Yaşam Kitabı’na yazmasını sağlamaya çalışırlar. 

Roş Aşana ve Yom Kipur’un da dahil olduğu bu on gün, hahamlar tarafından Yahudi takviminin en kutsal günleri - yamim noraim olarak belirlenmiştir. Bu günlerde kişi daha çok teşuva yaparak, daha çok dua ederek, hareketlerine daha çok dikkat edip daha çok mitzva yaparak, daha çok tsedaka vererek Tanrı’ya yakınlaşmaya çalışır.

Teşuva nedir-Nasıl Teşuva yaparız?

Yapılan hatalardan pişmanlık duyup, iyiye doğru dönüş ve değişme isteğine Teşuva adı verilir. Pişmanlık diye tercüme edilen Teşuva, aslında anlam olarakTanrı’ya/saf benliğe dönüşü simgeler.

 Kişi, Teşuva yaptığı zaman, Tanrı için, sanki o günahı hiç işlememiş, geçmişi tamamen silinmiş gibi kabul edilir. Dahası, bu kişinin ödülü, hiç günah işlememiş kişiden daha yüksektir, çünkü o, günah işlemenin tadını almış, ancak buna rağmen dürtülerini yenerek, özgür iradesiyle bunu bir daha tekrarlamamaya karar vermiştir.

Teşuva, dört bölümden oluşur:

Harata; olumsuz davranışlar için dürüstçe ve samimiyetle pişmanlık duymak. Aziva; olumsuz davranıştan tamamen vazgeçmek.

Viduy; sözlü olarak hataları itiraf etmek.

Kabala; gelecekte bu olumsuz davranışları tekrar etmemeye dürüstçe karar almak.

Tefila - Dua

Teşuva kurallarını ele aldığı İlhot Teşuva, (2:6) bölümünde Rambam; Teşuva ve dua ederek Tanrı’ya yakarışın belirli bir zamanı olmadığını, her gün ve her saatin pişmanlık ve dua için uygun olduğunu ifade eder. Fakat Roş Aşana ve Yom Kipur arasındaki on günün, Teşuva ve dua için fazlasıyla elverişli günler olduğunu, çünkü bu dönemdeki duaların anında kabul edildiğini vurgular. “Bulma fırsatı varken Tanrı’yı arayın, yakındayken O’na yakarın” (Yeşayau 55:6)

Rambam, bu on günde yapılan duaların hemen kabul edildiğini, Masehet Roş Aşana 18a bölümüne dayanarak açıklar: “Bulma fırsatı varken Tanrı’yı arayın -Bunlar Roş Aşana ile Yom Kipur arasındaki günlerdir”

Tsedaka - Bağış

Tsedaka - bağış yapmak, her zaman makbul olan, her zaman yapılması gereken bir mitzvadır. Özellikle insanların gelecek yıldaki kaderlerini belirleyecek On Teşuva Günü’nde cömertçe bağış yapma adeti vardır. Tsedaka vermek hem büyük bir mitzvadır, hem övgüye değer bir davranıştır, hem de hakkımızda verilebilecek sert hükümlere karşı koruma sağlar.

“Tsedaka, ölümden kurtarır.” (Kral Şlomo’nun Özdeyişleri 10:2).

“Tsedaka vermek, diğer bütün mitzvaların toplamına eşit sayılır.” (Bava Batra 9a)

 “Cömert davranışların etkisi, ölümden daha güçlüdür.” (Bava Batra 10a-Rabbi Judah bar İlai)

Sadece bu dönemde yapılan mitzvalar

Yahudi kuralları kitabı Şulhan Aruh; Roş Aşana ile Yom Kipur arasındaki on günde, kişinin, daha önce yerine getirmediği bazı mitzvaları, daha sonrasında devam ettiremeyecek bile olsa, ‘bu dönemde’ yapması gerektiğini yazar (Orah Hayim 603:1).

Buna örnek olarak da, eğer kişi, normal zamanda, ‘sadece bir Yahudi tarafından pişirilen ekmeği yeme’ mitzvasını yerine getirmiyorsa da, bu on gün içinde bunu yapmaya dikkat etmelidir. İlginç olan, Yom Kipur’dan sonra normal ekmek yemeğe dönmeye niyeti varsa da, yani bu mitzvayı, sadece ve sadece bu on gün için yapacaksa bile, yine de Aseret Yeme Teşuva boyunca yapması gerektiğidir.

Böyle bir şeyin makbul değil, kabul edilebilir bile olması hayret vericidir. Kişinin sadece yargılandığı dönemde daha iyi davranışlar sergilemesi, yargı dönemi bittiğinde eski yaşam tarzına döneceğini bile bile geçici olarak bunları yapması, aslında Teşuva kurallarına uymaz. Bu alahayı ilk bakışta anlamak pek mümkün değildir. Bunu anlayabilmek için Mitzvat Ase (Pozitif Mitzva - Yap Mitzvası) ile Mitzvat lo Ta’Ase (Negatif Mitzva - Yapma Mitzvası) arasındaki farkı anlamamız gerekir.

‘Negatif - Yapma’ şeklindeki mitzvalarda, “on gün boyunca çalmayacağım, işimde usulsüzlük yapmayacağım, yalan söylemeyeceğim vb; ama On Pişmanlık gününden hemen sonra bunları yapmaya devam edeceğim” şeklinde bir tutum, hiçbir şekilde kabul edilemez! Negatif bir mitzvayı, bir gün, bir kere bile ihlal etmek söz konusu değildir ve bu tarz ‘geçici bir Teşuva’ kesinlikle ve kesinlikle pişmanlık ve Tanrı’ya dönüş olarak kabul edilemez!

‘Pozitif – Yap’ şeklindeki mitzvalarda ise durum farklıdır. ‘Yap’ şeklinde bir mitzvayı bir kez bile yerine getirmek, benliğimizi ve ruhumuzu, Neşama’mızı kalıcı olarak pozitif yönde etkiler.

Örneğin normal zamanda Tefilin takma mitzvasını yerine getirmeyen biri, Aseret Yeme Teşuva günlerinde, bir kez bile Tefilin takarsa, artık “Kofer Leaniah Tefilin - Tefilin takmayı reddeden kişi” olarak sayılmaz (Masehet Roş Aşana 17a).

Pozitif olan bir şeyi, bir kez bile yapmak, bizim geleceğimizi etkiler. Bu kısa dönemde, kısa süre için bile olsa yapılan bu mitzvalar, Neşama’mızda kalıcı olarak iz bırakır, Neşama bunları unutmaz ve gelecekteki doğru davranışlarımız için temel oluşturur.

Yine aynı sebeple, evliliğin ilk yılına ait özel alahalar vardır, çünkü bunlar gelecekteki müşterek hayat için bir temel teşkil eder.

Dolayısıyla, Aseret Yeme Teşuva boyunca, her zamanki davranışlarımızın dışına çıkmak, ‘Yap’ mitzvaları eklemek, eşimize karşı daha anlayışlı olmak, ailemize özellikle anne babalarımıza, büyüklerimize, bunlara ek olarak arkadaşlarımıza, komşularımıza karşı daha nazik ve düşünceli davranmak, hem kişiliğimizi geliştirmede, hem de bu kişilerle gelecekteki ilişkilerimizde sağlam bir temel teşkil edecektir.

Yom Kipur Adetleri

Aseret Yeme Teşuva’nın ve doruk noktası ve son günü Yom Kipur’a ait olan, yukarıdakilere ek bazı adetler vardır.

1.Kapara: Yom Kipur’dan önceki günlerde Kapara yapmak adeti vardır. Geleneksel olarak canlı bir tavuğun ya da günümüzde bir miktar paranın insanın başının üstünde döndürülüp, onun kefaret olarak ilan edilmesidir

2.Aramızda olmayan yakınları ziyaret etme: Yom Kipur’dan önce mezarlığa gidip artık aramızda olmayan yakınlarımızı ziyaret etme adeti vardır.

3. Beyaz: Yom Kipur’da beyaz ve mümkünse yeni temiz giysiler giyilir. Sinagogdaki Sefer Tora örtüleri, Ehal’i örtüsü, hahamların giysileri hep beyaz renktedir. Beyaz hem saflığın ve arınmanın rengidir, hem de Yom Kipur sonunda günahlarımızın kar gibi beyaz olacağına dair inancı simgeler. “Günahlarınız sizi kana boyamış bile olsa, kar gibi ak pak olacaksınız” (Yeşayau 1:18)

Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla; Gateway to Judaism, El Gid Para El Pratikante, Yom Kippur - It’s Significance, Laws and Prayers;Every Person’s Guide to High Holy Days, Rosh Hashanah- Yom Kippur Survival Kit, Kutsal Kitap,Yahudilikte İbadet, Kipur (Gözlem) kitaplarından ve www.chabad.org, www.jewfaq.org, www. judaism.about.com, www.torah.org, www.myjewishlearning.com, www.ou.org, www.mhcny.org sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır.Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için Özel Günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.