Yahudilerin en kutsal bayramı: Affediliş Günü YOM KİPUR

Yom Kipur orucu, yıl boyunca tutulan oruçlar içinde, Tora’nın özellikle tutmamızı emrettiği tek oruç günüdür. “...yedinci ayın onunda - o gün, günahlarınız için Onarım Günü’dür - sizin için kutsal bir bayram olacaktır. Oruç tutun ve Tanrı adına yakılan-korbanlar getirin…” (Vayikra 23:27)

Yahudi geleneğine göre, Tişri ayının 10. günü, Moşe Peygamber Sina Dağı’ndan ikinci On Emir tabletleri ile indi ve yine 10 Tişri’de İsrail halkına, Tanrı’nın, altın buzağı günahını tamamen affettiğinin müjdesini verdi. Tabletler 10 Tişri’de verildi ve ilahi affediliş ve onarım, bu günün spritüel yapısına damgasını vurdu.

Tanrı bu günün, her yıl Tora’nın ikinci kez veriliş günü olarak sayılmasına, insanların Tanrı ile ilişkilerindeki açıkları kapama fırsatı bulacakları eşsiz bir gün olmasına karar verdi.

Yom Kipur’un esas amacı, insanların kendilerini ruhsal olarak geliştirmeleri, Tanrı’ya yakınlaşmaları ve bu şekilde tüm dünyanın gelişip Tanrı’ya yaklaşmasına, cennetin dünyaya inmesine katkıda bulunmaktır.

YOM KİPUR SEVİNCİ

Yom Kipur, kederli ve hüzünlü bir gün olarak algılansa da, Yahudi bilgelerden Rabi Şimon ben Gamliel, Yom Kipur’un, yılın en sevinçli günlerinden biri olduğunu belirtir (Talmud Masehet Taanit 26b).

Rabi Akiva da, İsrael’in-Yahudi halkının mutlu, çok mutlu olması gerektiğini, çünkü onların günahlarından arınmalarının ‘bizzat Tanrı’ tarafından gerçekleştirildiğini ifade eder.

“Üzerinize temiz su dökeceğim, arınacaksınız. Sizi bütün kirliliklerinizden ve putlarınızdan arındıracağım”(Yehezkel 36:25).

Ayrıca, Tanrı’nın, İsrael’in “umudu (=tikva=mikvesi) olduğunu”, mikvenin saf olmayanları arındırdığı gibi, Tanrı’nın da İsrael’i arındırdığına dikkat çeker. “Ey İsrael’in umudu Tanrı” (Yeremya 17:13)

Yom Kipur, yılın en yoğun ve en ciddi bayramı olmasına rağmen, mutlu bir gündür. Çünkü bayramın gereklerini layığıyla yerine getiren kişi, hem başkalarıyla, hem Tanrı’yla bağlarını güçlendirmiştir.

Ayrıca, Yahudiler, Tanrı’ya olan sonsuz güvenleriyle, Tanrı’nın bütün günahlarını affetmekle kalmayıp; hiç olmamış gibi kabul ettiğinden emin olarak; sağlık, mutluluk, refah dolu Yaşam Kitabı’na yazılmış olmanın sevincini yaşarlar.

ADIM ADIM YOM KİPUR 2011-5772

Erev Yom Kipur - 9 Tişri

Bu yıl 7 Ekim Cuma

Selihot: Yom Kipur’dan hemen önceki sabah, yine gün ağarmadan önceki saatlerde yapılır.

Yemek mitzvası: Kipur’dan önceki gün ziyafet gibi yemek ve içmek zorunluluğu vardır. Bunu, bu kurala uymak için yapan kişi, bu gün de oruç tutmuş gibi kabul edilir

Mikve: Yom Kipur’dan önceki gün Mikve’ye (Dini kurallara göre tabii sularla hazırlanmış arınma havuzu) girme adeti vardır. Bunun sebebi, yılın en kutsal gününe, dini olarak arınmış olarak girmektir. Diğer bir sebebi ise, mikveye dalıp, yeni doğmuş bir insan olarak çıkmaktır. Aynen teşuva yaptıktan sonra yeni bir insan olarak hayatımıza devam etme niyetinde olmamız gibi.

Seuda Hamafseket: Akşamüstü ‘Oruca Başlama Yemeği’, özenle hazırlanmış ve zengin yemeklerle donatılmış bir sofrada yenilir. Cuma olmasına rağmen yemekte Kiduş duası yapılmaz ve Amotsi duası “bir” ekmekle yapılır. (Çünkü  Şabat’a girilmemiştir, bu bir Şabat yemeği değildir).

Çocukların Kutsanması: Yom Kipur’da sinagoga gitmeden önce, anne ve babaların, çocuklarının başının üzerine ellerini koyarak onları kutsaması adeti vardır. Çünkü artık günün kutsallığı başlamıştır ve merhamet kapıları açılmıştır.

Bayram mumlarının yakılması: Güneş batmadan önce bayram şerefine mumlar yakılır. Bu yıl Kipur,Şabat gününe denk geldiği için,mumları yaktıktan sonra şu dua söylenir: “Baruh Ata Ad.Eloenu Meleh Aolam, Aşer Kideşanu Bemitzvotav Vetzivanu Leadlik ner şel Şabat ve şel Yom  Hakipurim-Bizleri mitzvaları ile kutsayan ve bize Şabat ve  Yom Kipur mumlarını yakma mitzvasının veren,Evren’in Efendisi Tanrı’mız, Sen Mübareksin.”

Bayram mumları yakılmadan yemek bitmiş olmalıdır.

Yom Kipur yasakları

Şabat’ta yasak olan her şey, Yom Kipur’da da yasaktır. Buna ek olarak yaklaşık 25 saat boyunca yemek içmek, soğuk suyla da olsa yıkanmak, ağzı çalkalamak eşlerarası ilişkide bulunmak, vücuda ferahlatıcı losyonlar sürmek, deri ayakkabı giymek yasaktır.

Arvit: Akşam duasında sinagog beyazlara bürünür. Normalde akşam duası sırasında takılmayan talletler, sadece ve bir tek bu akşamtakılır.

Kal Nidre: Arvit duasının en benzersiz özelliği, Kal Nidre-‘Bütün Vaadlerim’ duasıdır. Bu dua ile vaat ettiğimiz ve sene içinde gerçekleştiremediğimiz bütün sözler için bağışlanma dileriz. Bu sözler, sadece insanın Tanrı’ya karşı verdiği sözler için geçerlidir. Kal Nidre bu akşam ‘üç kez’ tekrar edilir.

Şema: Akşam duasının başka bir özelliği de, sene içinde her sabah ve akşam söylenen Şema duasında her zaman içimizden söylediğimiz “Baruh şem kevod malhuto leolamvaed” kısmının ilk kez şimdi yüksek sesle söyleniyor olmasıdır. Bütün Yom Kipur duaları boyunca da bu kısım yüksek sesle söylenir.

Yom Kipur-10 Tişri

Bu yıl 8 Ekim Cumartesi

Netila-Sabah yataktan kalktıktan sonra yapılan Netila-El yıkama duasında, sadece parmakların ilk ekleme kadar olan uç kısmı yıkanır, yüz yıkanmaz, ağız çalkalanmaz.

Birkot Aşahar: Yom Kipur’da deri ayakkabı giyme yasağı olduğu için, Birkot Aşahar-Sabah Duaları’ndaki şu kısım söylenmez: “Baruh Ata Ad. Eloenu meleh Aolam .şeasa li kol Tsorki - Kutsalsın Sen Tanrı’mız, Evren’in Kralı,bütün ihtiyaçlarımı karşılayan”

Sinagog: Bu gün, beyazlar giyilerek sinagoga gidilir ve günün tamamı sinagogda ibadet ederek geçirilir. Yom Kipur duaları bütün senenin en kapsamlı dualarıdır, birçok değişik kısım, eklemeler vardır. Bütün bu özel duaları içeren dua kitabına Mahzor- döngü adı verilir. (Türkçe Açıklamalı Yom Kipur Mahzoru - “Kipur”- Gözlem Yayınları–2006)

Viduy-Al Het: Gün boyu süren ibadet sırasında çoğul olarak yapılan itiraflar Viduy veAl Het defalarca tekrar edilerek, günahlar için af dilenir. Viduy okunurken, ayakta baş eğik olarak durulur. Her günah itiraf edilirken sağ elle göğsün üstüne hafifçe vurulur. Bu itiraflar hep ‘çoğul’ olarak yapılır. “Yalan söyledik, ihanet ettik, vb…” Buradaki amaç, her Yahudi’nin birbirinden ve birbirinin işlediği günahtan sorumlu olduğunu vurgulamaktır.

Minha-Yona’nın Kitabı: Öğleden sonra Minha duasında,Tanrı’dan kaçılamayacağı ve Teşuva yapıldığı takdirde bütün bir günahkar şehrin bile Tanrı’nın Affı’na kavuşabileceği mesajını veren Yona’nın kitabı okunur.

Neila: Sadece Yom Kipur’a has olan Neila-Kapanış duası, Minha’dan sonra gün batmasına yakın söylenir. Kapanış, hem Kutsal Tapınağın kapanışını, hem de Yom Kipur’un sonuna yaklaşıldığı için dua kapılarının kapanmasını simgeler. Roş Aşana’da ilahi mahkeme tarafından verilen kararlar artık mühürlenmektedir, bunu idrak eden kişi daha büyük bir bağlılık, konsantrasyon ve yoğunlukla dua eder. Neila süresince Ehal’in kapıları açıktır. Af dilenen pişmanlık duaları Selihot ve ‘Babamız, Kralımız’ anlamına gelen Avinu Malkenu duaları bu bölümde de okunur.

Neila’dan sonra çalınan Şofar ve coşkuyla hep birlikte söylenen “Şema İsrael Ad.Eloenu Ad.Ehad- Dinle İsrael, Ad.Tanrı’mızdır,Ad.Tek’tir”sözleri ile duanın sonuna gelinir.

Oruç, şofardan sonra değil, Arvit duasından sonra açılır.

Avdala: Sinagogda, bir gün evvelden yakılmış mumla Avdala yapılır.

Birkat Alevana: İstanbul Sefarad geleneklerine göre Arvit çıkışında “Birkat Alevana-Ay Duası” okunur.

Suka: Yom Kipur çok, vakit geçirmeden, dört gün sonraki Sukot Bayramı için Suka yapma hazırlıklarına başlanır. Böylece hiç ara vermeden,  bir mitzvadan diğer bir mitzvaya geçilmiş olunur.

Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla; Gateway to Judaism; El Gid Para El Pratikante; Yom Kippur-It’s Significance,Laws and Prayers; Every Person’s Guide to High Holy Days; Rosh Hashanah-Yom Kippur Survival Kit,Kutsal Kitap; Yahudilikte İbadet; Kipur(Gözlem)  kitaplarından ve www.chabad.org; www.jewfaq.org;www. judaism.about.com; www.torah.org; www.myjewishlearning.com sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır.Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için Özel Günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.

YOM KİPUR SAATLERİ

07 Ekim 2011 Cuma akşamı - Kipur akşamı

Arvit: 18:30

08 Ekim 2011 Cumartesi - Yom Kipur

Tefila: 08:00

Minha: 15:30

Neila: 17:30

Koanim: 18:30

Şofar: 19:05

SUKOT SAATLERİ

Birinci Gece: 12 Ekim Çarşamba  akşamı

Minha Arvit: 18:00

13 Ekim Perşembe sabahı

Tefila: 08:00

Sukot’un  ikinci gecesi 13 Ekim Perşembe gecesi  

Minha Arvit: 18:00

14 Ekim Cuma  sabahı 

Tefila: 08:00

Kabalat Şabat: 18:12

Minha Arvit: 18:00

15 Ekim Cumartesi

Tefila: 08:00

Minha Arvit: 18:00

Motsae Şabat: 18:52