Adar:Yahudi takviminde yılın en son ayıdır. Hahamlar, “Av (ayı) girdiğinde neşenin azalması gibi, aynı şekilde; Adar (ayı) girdiğinde neşe artırılır” (Talmud-Taanit 29a) demişler. Adar kadar neşeli bir ay yoktur, çünkü bu ay üstü kapalı bereket açısından zengindir. Sadece Purim günleri değil, Adar ayının tümü neşelidir. Adar ayı için Megilada şöyle denir: “Onlar için kederden sevince, matemden bayrama dönüşen ay” (Megilat Ester 9:22)
Ahaşveroş: Purim hikâyesindeki kral.
Allel:Pesah, Şavuot, Sukot ve Hanuka’da Ligmor-tam olarak; Roş Hodeş ve Pesah’ın ara günlerinde de Likro-yarım olarak söylenen Tanrı’ya şükran methiyeleri-Allel Purim’de söylenmez. Bunun nedenleri ise:1-Purim mucizesi İsrael dışında meydana gelmiştir. 2-Megila’nın okunuşu, bir tür Allel’dir. 3-Allel duası, “Tanrı’yı övün! Tanrı’nın hizmetkârları” diye başlar, ancak Purim zamanı atalarımız halen Ahaşveroş’un hizmetkârları idiler. (Arachin 10b)
Aman: Yahudilerin ezeli düşmanı Amalek’in soyundan gelen Aman, Kral Ahaşveroş’un baş veziridir. Mordehay onun önünde eğilmeyince, tüm Yahudi halkını öldürmeye karar verir ve Ahaşveroş’u da ikna eder.
Bayram harçlığı: Purim’de büyüklerin çocuklara bayram harçlığı verme geleneği vardır.
Dualar:Purim’de, Amida duasına ve Birkat Amazon’a (yemekten sonra söylenen şükür duası), Aman’ın Yahudileri yok etmek isterken Tanrı’nın bizi kurtarıp onları kendi kazdıkları kuyuya nasıl düşürdüğünü anlatan ‘Al Anisim’ bölümü eklenir.
Ester: Kral Ahaşveroş’un Yahudi eşidir. Aman, Yahudi halkını öldürmeye karar verip, bunun gününü bile belirleyince, kendi hayatını tehlikeye atıp, Kral’ın huzuruna çağrılmadan çıkar ve halkının bağışlanmasını ister.
Ester Orucu-Taanit Ester: Ester, halkının canını bağışlaması için Kral’ın huzuruna ‘çağrılmadan’ önce, tüm Yahudilerin, kendisiyle birlikte üç gün oruç tutup dua etmelerini istemişti. Bu orucun tutulmasını Ester istediği için, ‘Ester Orucu’ adıyla anılır. Halk arasında yaygın, ama yanlışbir inanış da; bu orucu sadece adı Ester olanların tutması gerektiğidir.
Kıyafet partileri: Purim’de eğlenceli kıyafet partileri düzenlenir. Kıyafet değişikliğinin sebebi, bir yoruma göre, Tora’daki “Aster Astir Panay-Yüzümü tamamen gizleyeceğim” (Devarim 31:18) kısmıdır. Purim mucizelerinde aynen bu şekilde Tanrı’nın eli ‘gizli’ olarak yer alır. Megila’nın hiçbir yerinde Tanrı’nın Adı’na rastlanmaz ve her şey doğal gibi görünen bir planın parçasıdır. Bunu hatırlamak için, kostümlerimizin arkasına ‘gizleniriz’.
Matanot Laevyonim: İhtiyaç kişilerine hediye verme mitzvası: Purim’de en az iki fakire yiyecek/içecek/giyecek veya para olarak hediye gönderilir. Bu mitzva, Purim Bayramı’nda herkesin eşit şekilde neşelenmeye hakkı olduğunu vurgular.
Mavlaç Şekeri: Purim’e ait olan kırmızı beyaz renkte ve değişik şekillerdeki şekerlemeler.
Megilat Ester-Ester’in Kitabı: Megilat Ester, Purim olaylarının, bizzat kahramanları Ester ve Mordehay tarafından anlatıldığı ve kaleme alındığı, deri parşömen üzerine yazılmış kitabıdır.
Kadın-erkek herkes Megila’yı okumak/dinlemek mitzvası ile yükümlüdür. Megila, Purim’in birinci günü akşam (7 Mart Çarşamba akşamı) ve sabah dualarında (8 Mart Perşembe sabahı) beraha-dua söylenerek okunur. İkinci gün, Şuşan Purim’de aynı şekilde akşam (8 Mart Perşembe akşam) ve sabah (9 Mart Cuma sabah), bu sefer beraha söylenmeden okunur.
Megila okunurken, kötü kalpli Aman’ın adı her geçtiğinde, sinagogdaki çocuklar ellerindeki ‘kaynana zırıltısı’ oyuncaklarını çevirerek, yetişkinler ise ayaklarını yere vurarak, protesto şeklinde bol gürültü çıkarırlar. Bunun bir nedeni, Aman ve onun gibilerin isimlerini dünyadan silmektir.
Megila Berahaları:Megila okunmadan üç beraha söylenir: Al Mikra Megila, Şeasa Nisim Laavotenu ve Şeeheyanu (sadece o yıl ilk kez okunduğunda).
Mişloah Manot:Yiyecek hediyeleri, öğün yollamak mitzvası: Purim’de bir arkadaşımıza (tercihen uzakta olan ve/veya seyrek görüştüğümüz), pişirme/uğraşma gerektirmeyecek, yemeye hazır, en az iki çeşit yiyecek yollanır. Başka bir geleneğe göre de iki arkadaşa birer çeşit yollanır.
Mordehay:Farklı yorumlara göre Ester’in kuzeni veya dayısıdır. Bir Yahudi’nin ancak Tanrı’nın önünde eğileceğini savunarak Aman’ın önünde eğilmez. Ahaşveroş’a düzenlenmek istenen suikastı açığa çıkarır. Aman’ın, Yahudileri öldürme planlarını engellemek için, Ester’i, Kral’ın huzuruna çıkması için ikna eder.
Ozne Aman-Amantaşen:Aman’ın kulakları adı verilen Purim’in geleneksel üç köşeli reçelli bisküvisi. Bazı yorumlara göre Aman’ın üç köşeli şapkasını simgeler
Purim: Astronomi meraklısı olan Aman, Yahudileri öldüreceği günü tespit etmek için ‘kura zarı’ atar. İbranice Purim kelimesi de zarlar anlamına gelir. Aman, olayların yıldızlar tarafından yönetildiğine inanırken, Yahudiler her zaman her olayın Tanrı tarafından yönetildiğinin bilincindedirler.
Purim mitzvaları: Purim’e özel, dört mitzva:1- Megila Ester’i okumak, 2-En az iki arkadaşa Purim günü ulaşacak şekilde yiyecek hediye göndermek, 3-En az iki ihtiyaç sahibine, Purim günü ulaşacak şekilde hediye vermek ve 4- Purim ziyafeti ve eğlencesi düzenlemek.
Purim’de sünnet: Bazı cemaatlerde, sünnet törenini Purim sabahı Megila okunmadan önce yapma âdeti vardır. Bunun sebebi; Megila’daki şu bölümdür:“Yahudiler için aydınlık, sevinç, neşe ve şeref vardı”(Megilat Ester 8:16). Megila okunmadan sünnet olup Yahudiliğe adım atmış olan bebek, Megila okunduğunda bahsedilen bu aydınlık, sevinç, neşe ve şereften pay alabilecektir.
Purim Şuşan: 13 Adar günü Yahudiler, kendilerini savunmak için bir araya geldiler ve onları öldürmek isteyen düşmanlarını yenilgiye uğrattılar.14 Adar’da da zaferlerini kutladılar. Başkent Şuşan’da ise savaş ve zafer 14 Adar’da gerçekleşti, bu yüzden Purim kutlamaları da 15 Adar’da yapıldı. Bu sebeple 15 Adar, (bu yıl 9 Mart Cuma) Purim Şuşan-Şuşan’ın Purim’i olarak anılır. Purim Şuşan, Yeoşua zamanında surlarla çevrilmiş olan şehirlerde kutlanır. İstanbul da bu kategoriye girer.
Purim’de yapılanlar: Purim’de bayram ve Şabat elbiseleri giyilir. Purim’de oruç tutmak yasaktır. Çalışmak yasak değildir, ama iş yapmama âdeti vardır.
Seudat Purim-Mişte:Purim ziyafeti mitzvası. Seudat Purim, Adar ayının on dördüncü günü başlayıp, 15 Adar’a kadar uzanabilen neşeli, keyifli, “Arur Aman-Aman lanetlidir” ile “Baruh Mordehay -Mordehay mübarektir” sözlerini ayırt edemeyecek duruma gelene kadar (Babil Talmudu, Megilla 7b) şarap içilmesi makbul olan bir ziyafet ve kutlamadır. Bir yoruma göre bu dereceye gelene kadar içmenin mesajı şudur: “Aman ve Mordehay kadar birbirine zıt olan iki şeyi ayırt edemeyecek durumda iken bile, kurtuluş gelecektir, umutlarımızı yüksek tutuyoruz, mutluluğumuz sağlam temeller üzerine kuruludur, çünkü sadece ve sadece Tanrı’ya güveniyoruz.” Seudat Purim’den önce Tora öğrenme geleneği vardır. Bu geleneğin çıkış yeri ise Megila’daki şu bölümdür: “Yahudiler için aydınlık, sevinç, neşe ve şeref vardı”(Megilat Ester 8:16).Tora bilgelerine göre ‘aydınlık’ Tora’yı simgeler.
Zeher Lemahatsit Aşekel: Yarım Şekelin anısına. Bet-Amikdaş döneminde, Adar ayı boyunca tapınağa bağış amacıyla, 20 yaşını geçmiş her kişiden, yarım şekel bağış toplanırdı. Bu şekilde nüfus sayımı yapılırdı. Günümüzde, Roş Hodeş Adar-Adar ayının başlangıcından, Purim’de Megila Ester’in okunmasına kadarki zaman sürecinde, ailedeki her birey için, yarım gümüş şekel değerinde (tam olarak 10 gr. gümüş karşılığı) bir bağış verilir. Bu bağış,‘Zeher Lemahatsit Aşekel-Yarım Şekelin Anısına’ yapılır. Bu mitzvayı en iyi şekilde yerine getirmek isteyenler, yaşına bakmaksızın ailenin her bireyi için, hatta evin hanımı hamileyse, karnındaki bebek için de bu bağışı yapar.
Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya konu hakkında fikir vermek amacıyla Every Person’s Guide to Purim, Days of Joy, Mitzvot (Gözlem), Megilat Ester (Gözlem), El Gid para El Pratikante (Gözlem),Yahudilik Ansiklopedisi (Gözlem), Sidur kol Yaakov (Gözlem) kitaplarından, www.ou.org, www.chabad.org sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.
