Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Ordusu saflarında savaşırken yaşamlarını kaybeden Yahudi şehitleri için bu yıl Haydarpaşa Hemdat İsrael Sinagogu Vakfı’nca Acıbadem Uzunçayır Mezarlığı’ndaki anıt mezarda bir tören düzenlendi
2010 yılında Acıbadem Uzunçayır Mezarlığı’nda Hemdat İsrael Sinagogu Vakfın’ca 1. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Ordusu saflarında savaşırken yaşamlarını kaybeden Yahudi şehitleri için bir anıt mezar oluşturulmuş, her yıl mart ayında anır mezarda bir tören düzenlenmesi kararı alınmıştı. Bu bağlamda bu yıl 18 Mart Çanakkale Şehitlerini Anma Günü’nde anıt mezarda bir tören düzenlendi.
Yaptığı konuşmada toplum bilinci yaratmak, bu bilgiyi gelecek nesillere de aktarmak ve şehit düşenleri anmak adına böyle bir girişimde bulunduklarını belirten Hemdat İsrael Sinagogu Vakfı Başkanı Mayir Saranga, “Bu anıt, dedelerinin bu vatan için bilinmedik bir yerde toprağa düşüp kaldığını ve unutulduğunu düşünüp üzülen dindaşlarımızın kederini bir nebze azaltmak için yönetim kurulumuzun kararıyla yapıldı” açıklamasında bulundu.
Bir mezar taşının üzerlerinde yer alan ağıttan alıntıyla konuşmasını sürdüren Saranga şöyle dedi: “Okuduğum bu ağıt cemaatimiz kayıtlarına göre 1.Cihan Harbi’nde Osmanlı Ordusu’nda görev almış, bu topraklar uğruna savaşırken canlarını vermiş 18 Osmanlı askerinin lahit taşlarının birinin üzerinde yazmaktadır.
18 Mart Çanakkale Şehitleri Anma Günü vesilesiyle bunlar ve bilinmeyen nice şehidin maneviyatını anmak için toplandığımız şu dakikalarda aziz ruhları için önlerinde saygı ile eğiliyoruz.
Tarihin en kanlı savaşlarından biridir Çanakkale Savaşı; yüz binlerce kişi canını verdi; çok büyük acılar yaşandı. Hâlâ kimlikleri tespit edilememiş çok sayıda can var.”
Aynı gün Hürriyet gazetesinde Kabataşlılar Derneği’nin yayınladığı ilanda yer alan “1915 yılında Kabataş Erkek Lisesi’ den Çanakkale cephesine giden hiç bir ağabeyimiz geri dönmedi; daha önceki 3 yıl da olduğu gibi 1915 yılında da hiç mezun veremedi: Ama ÇANAKKALE DE GEÇİLEMEDİ. ... Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve tüm kahraman Çanakkale Şehitlerimizi rahmet ve minnetle anıyoruz.” ifadelerine de törene katılanlarla paylaşan Saranga söz konusu ilanda yer alan 27 kişinin isimlerinin arasında Yahudilerin de yer aldığını söyledi.
Vakıf Yönetim Kurulu üyesi Anri Niyego 1. Dünya Savaşı’nda Osmanlı uyruğunda olan Yahudi erkeklerin de çoğu Müslüman hemşerileriyle çeşitli cephelerde can verdiklerini vurguladığı konuşmasında “Savaşa gidip sonrasında geri dönmeyen Yahudi askerlerin aileleri, ortada kalan eşleri, varsa çocukları, gözleri yaşlı bir şekilde beklediler oğullarını, erkeklerini, babalarını…
Ne var ki, ölenler çamurların içinde düşmüş artık dönmelerine imkân yoktu.
İşte bu anıt mezarda ifade edilen “1. Cihan Harbi’nde şehit düşmüş kardeşlerimiz ve ismini bile bilmediğimiz nicelerin anısına” ibaresi ile biraz evvel yukarıda ifade edilenleri, dedelerinin bu vatan için bilinmedik bir yerde toprağa düşüp kaldığını ve unutulduğunu düşünüp üzülen kardeşlerimizin kederini bir nebze azaltmak ve bu maneviyatı gelecek nesillere anlatmağa çalışıyoruz.” dedi.
Niyego ayrıca adı geçen 18 şehidin haricinde diğer şehit düşen Yahudiler hakkında henüz herhangi bir yazılı bir belgeye ulaşılamadığını belirtti. Yahudi yasaları gereğince savaşta hayatlarını kaybetmiş insanların öldüklerine dair geçerli bir belge veya iki şahitle ispatlanmaması durumunda ise bu kişilerin ardından, maneviyatları için mezarlıklarda lahit yapılamadığını, adlarına kadiş (dua) okunmadığını ve geride kalan eşlerinin ise dul olarak addedilmedikleri için başka bir erkekler evlenmelerine dinen müsaade edilmedikleri açıklamasında bulundu.
Hemdat İsrael Vakfı’nın yöneticileri 100 yıl evvel, dini yasalara uygun olarak, askere gidip geri dönmeyen bu şehitlerin maneviyatları için gömü defterine 1. Dünya Savaşı’nda şehit düşen askerler başlığı altında kayıtlarını yaparak mezarlığın özel bir kösesinde de onların sembolik mezar taşlarının yapılması için ailelerine müsaade etmişlerdir.
Tören, Digiturk’un belgesel kanalı İZ TV tarafından, 24 Nisan günü yayınlanmak üzere kayda alındı.
Yahudi şehitler basında
Yılda dört kez yayınlanan Çanakkale 1915 dergisi, son sayısında Uzunçayır Mezarlığı’ndaki anıt mezarı ve 1. Dünya Savaşı’nda şehit düşen Yahudi askerleri konu alan habere geniş yer verdi. Sevilay Nihan’ın kaleme aldığı makalede “Acıbadem Uzunçayır Musevi Mezarlığı’ndaki mezar taşları, Dünya Savaşı’nda şehit düşen Osmanlı Yahudilerinden 18’inin adını yâd ediyor...
Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı uyruğunda olan diğer azınlık unsurlar gibi Yahudi erkekleri de askere alınmış, vatani görevlerini cephe gerisinde yapmış, amele taburlarında, tercümanlık, levazım ve sağlık hizmetlerinde kullanılmışlardı. Ön saflarda bulunmamaları, onların da hiç kayıp vermediği anlamına gelmiyordu kuşkusuz… Çoğu Türk hemşehrilerinin yanı sıra onlar da savaş şartlarında can verip gitmişti çeşitli cephelerde…” bilgisinin yanı sıra isimlerine ulaşılan şehitlerin isimleri, anıt mezar ve belgelerin fotoğrafları yer alıyor.
