İsrail’in Yardena köyünde kurulan ‘Kürt Yahudileri Kültürel Mirası Merkezi’, Aramca konuşan ve tarım sektöründe çalışan sakinlerinin o topraklara yerleşimlerinin geçmişini yansıtmakta.
Beit Shaan ovasında yer alan Nir David ve Gesher gibi 1930’larda birçok yerleşim tarihteki geçmişleri ile Beit Alpha da çok eskilerden kalma sinagog mozaiği ile tanınır. Oysa o ovada yer almasına karşın Yardena’nın adı fazla duyulmamıştır.
Beit Shaan’ın birkaç kilometre kuzeyindeki sakinlerinin halen Aramca konuştuğu Yardena yerleşimi, kendi bünyesinde kurduğu ‘Kürt Yahudileri Kültürel Mirası Merkezi’ ile bundan böyle adını duyurmayı hedefliyor. Ebeveynleri, 60 yıl önce Yardena’nın kurucuları arasında yer almış Gadi Yehuda; “Burayı çok zor koşullarda kurmaya çalışmış Kürt Yahudilerinin tarihinin artık bilinmesi gerekiyor” demekte. Bu köyde doğan Gadi Yehuda, Kutsal Topraklar’da yerleşimin tarihine ilave edilmesi gerektiğini düşünüyor.
Yardena 1952’de bu topraklara göç etmiş Kürt Yahudileri tarafından kuruldu. Kurucular bir yandan Kudüs’ün inşasında çalışırken, toprakta çalışmanın hayalini kuruyorlardı. Bazı kuruluşlardan aldıkları yardımla Ürdün Vadisi’nde hayallerini gerçeğe dönüştürdüler.
Savaş süresince bu köy tam sınırda bulunduğu için tehlikedeydi. Gadi Yehuda; “Kurucular olan büyüklerimiz toprağı işleme arzusu ile bu tehlikeyi göz ardı ediyorlardı. Günümüzde tam sınırda yer alan Yardena halkının bu tutumu fazla mantıklı görünmüyorsa da ebeveynlerimiz hayallerini gerçekleştirmenin gururunu taşıyorlardı” sözleri ile geçmişi dile getiriyor.
Zamanla peyderpey göç eden Kürt Yahudileri Yardena’ya yerleşmeye devam ettiler. Üç nesil önceki Yardena yerleşimcilerinin aynı büyük ailenin mensupları olduğunu ifade eden Gadi ile eşi Mali, o göçmenlerin Kürt Yahudi’si kimlikleri ile gurur duyduklarını belirtmekte. Bu toplumun kültürünü, geleneklerini, Aramca lisanını ve mutfaklarını koruduğuna değinen Yehuda, bunun Kürt Yahudilerinin inatçı ve mücadeleci yapılarından kaynaklandığının altını çizmekte.
Yardena köyü sakinlerinin kurduğu Kürt Yahudileri Kültürel Mirası Merkezi’nde işte bu çok eskilere dayanan kültür ve gelenekler tanıtılıyor. Bu merkez, Tarım Bakanlığı başta olmak üzere birçok kuruluşun desteği ile gerçeğe dönüştü.
1970’lerin ortalarında Yardena’dan çocuklar kibbutz çocukları ile birlikte ilkokulda eğitime birlikte başladıklarında, sıcak ilişkiler kuruluncaya dek çocuklar arası didişmeler, çekişmeler yaşanmış.
Eskilerin on çocuğu varken, şimdiki nesil en çok üç çocuk sahibi. Bu nedenle köy okulu kapanmış. Okul binası biraz tadilatla toplumun tarihine ışık tutan bir sergiye ev sahipliği yapıyor. Yardena halkından gönüllüler gelen ziyaretçilere geleneksel danslarını öğretiyor, kaybolmaya yüz tutan Aramca konuşuyor ve konuklarla birlikte Kürt Yahudilerine özgü ekmeği pişiriyorlar. Yardena sakinleri köyde Kürt Yahudileri mutfağından örneklerin sunulacağı bir restoran ile sanatlarını sergileyebilecekleri bir sanat galerisi açmayı hedefliyorlar.
