Dünyanın dört bir köşesine dağılan Yahudilerin tarihini ve aile köklerini bulmak artık daha kolay olacak. Amerikan Joint kuruluşu, 20. yüzyıl Yahudilerinin arşivlerini herkesin ulaşabileceği şekilde dijital ortama aktarabilmek için çalışmalara başladı
Her zaman kendi teşvikleri ile olmasa bile, Yahudiler göçebelikleri ile tanınırlar. Göçlerin en kapsamlı kayıtlarından biri Amerikan Yahudi Birleşik Dağıtım Komitesinde (JDC- American Jewish Joint Distribution Committee) muhafaza ediliyor.
Bu arşivler, akademisyenler ve soybilimciler tarafından olduğu gibi, savaş mültecilerinin ve afet mağdurlarının torunları tarafından, atalarının hangi acı-tatlı maceralar yaşadığını öğrenme umudu ile rağbet görüyor.
Manhattan, Long Island, Queens ve Kudüs’te bulunan bu kayıtları taramak, endeksler, mikrofilmler, dosya kartları ve klasörler arasında adeta kaybolmayı gerektirdiğinden, bu iş bazen başlı başına bir serüven olabiliyor. Bu günün dijital dünyasında böyle çabaların modası artık gittikçe geçiyor.
‘The Joint’ olarak da bilinen JDC, şimdi bu arşivlerin büyük bir kısmını on-line yayınlamaya hazırlanıyor. Joint arşivlerinin içerisinde 500.000’den fazla isim ve 100.000’in üzerinde fotoğraf bulunuyor. Joint, her bir belge, resim ve kayıt kartına kolaylıkla erişilebilmesi için çok önemli bir yer tutan arama endeksi geliştiriyor.
New York Üniversitesinden modern Yahudi tarihi profesörü Marion A. Kaplan on-line arşivin önemini, insanların New York’a kadar gelmesine gerek kalmadan araştırma yapabilmesi ve bu durumun da araştıran sayısını olağanüstü miktarda arttırması olarak belirtiyor.
Joint’in hazine değerindeki arşivinden birkaç örnek vermek gerekirse;1948 yılında, Almanya Feldafing Mülteci Kampında, genç Leonard Bernstein’in toplama kamplarından kurtulanlara sunduğu ‘Mavi Rapsodi’ konserinden bir resim; Moskova yakınlarında bir evde genç Marc Chagall’in 1921 yılında 1.Dünya Savaş yetimlerine ve pogrom kurbanlarına ders verdiği sırada çekilmiş fotoğraf; kuşatma altındaki Rus Yahudilerine matsa gönderilmesi gerekliliğini tartışan, matsa ve şarap üreticisi aile Manischewitz’lerin mektupları; Nazi Avrupasından, tarafsız Lizbon’a kaçmak için Sefarad Yahudileri konvoyunda yer alan Nobel Edebiyat Ödüllü, Bulgaristan doğumlu Elias Kanetti’nin güçlüklerle dolu yolculuğunu tarihe kaydeden mektupları sayılabilir.
Arşiv direktörü Linda Levi, bazı olayların yaşandığı zamanlarda çocuk olan kişilerin - kim ne yaptı, mülteci kamplarına nasıl vardık, bu kamplardan Amerika’ya nasıl gittik - gibi sorular karşısında parçaları birleştirmede sıkıntı çektiklerini dile getiriyor.
Arşivde ilk etapta, sadece 1914-1932 yılları arası yazılı kayıtlar mevcut olacak. Zamanla daktilo kelimelerini bilgisayarda düzenlenebilir ve aranabilir metinler haline dönüştüren ‘optik karakter tanıma’ metodu sayesinde modern Yahudi tarihinin zengin kaynağının tümü elektronik ortama taşınacak.
The Joint arşivi, Kudüs’teki Yad Vaşem Müzesinin üç milyon Holokost kurbanına ait bilgilerin bulunduğu elektronik arşiv, Washington Amerikan Holokost Anma Müzesinin topladığı kurban kayıtlarının veritabanı ve Ancestry.com web sitesi gibi diğer on-line arşivlerle bağlantılı olacak.
THE JOINT
The Joint, dünyanın önde gelen Yahudi insani yardım kuruluşlarından biri. JDC, tüm Yahudilerin birbirlerinin ve dünyadaki savunmasız insanların refahının arttırılmasının sorumluluğunu taşıması gerektiğine örnek teşkil eden bir kuruluş olmayı hedefliyor.
The Joint, Schiff, Warburg, Morgenthau ve Lehman gibi varlıklı Alman-Yahudi aileleri tarafından savaşın patlak vermesi ile Avrupa’nın yardım kaynaklarından mahrum kalan Filistin topraklarındaki Yahudilerin mücadelelerine yardım etmek amacı ile 1914 yılında kuruldu.
Kuruluş, tarihi boyunca Nazi döneminde Almanya’yı terk etmekten başka çaresi kalmayan Yahudilere, topraksız kalan Soykırım kurtulanlarının tüm zorluklara karşın İsrail Devletini kurmalarına ve Demir Perde’nin arkasında izole edilmiş Yahudilere yardım etti. The Joint, 1991 yılında binlerce Etiyopyalı Yahudi’nin bir gecede havayolu ile gizlice İsrail’e kaçırıldığı Solomon Operasyonunda önemli bir rol oynamıştı.
Bugün JDC, 70’den fazla ülkede açlığı azaltmak, geçim zorluğunu hafifletmek, tehlike altında bulunan Yahudileri kurtarmak, Yahudi dininin devamlılığı için kalıcı bağlar oluşturmak ve terör ve doğal afet mağdurlarına acil yardım ve uzun vadeli kalkınma desteği sağlamak için çalışıyor. Başkan Yardımcısı Amir Shaviv The Joint’in 333 milyon doların üzerinde bulunan bütçesi ile eski Sovyetler Birliği’ndeki 200.000 Yahudi’ye ve Macaristan, Çek Cumhuriyeti, Polonya ve Mısır gibi muhtemelen yüzden az Yahudi nüfusunun kaldığı küçük toplumlara gıda, ilaç ve diğer yardımları sağlıyor.
The Joint, Türkiye’de de yardım elini uzatıyor. Bu yardımları genelde Türkiye Hahambaşılığı-Türk Musevi Cemaati ile birlikte organize ediyor. Geçtiğimiz senelerde Pakistan’daki sel felaketinden zarar görenlere Mavi Hilal organizasyonu üzerinden iki kere yardımda bulundu. Geçtiğimiz yaz Başbakan Erdoğan’ın çağrısı üzerine Somali’deki açlık felaketine elini uzattı. Son olarak da Van’daki deprem felaketinden zarar görenlere öncelikle ısıtıcı yollattı. Sonrasında da Van’da Türk Musevi Cemaati tarafından yaptırılan ilköğretim okuluna katkıda bulundu.
Grasielle Kohener
