MİKVE, Bedeni değil ruhu arındıran sular

Mikve kavramı Tora’nın hangi bölümünde yer alıyor?

Mikve sözcüğünü oluşturan harflerden Kof-vav-hey, ilk olarak Bereşit Kitabı’nın 1:9 sayılı pasukunda yer alır: “Tanrı ‘Gökyüzünün altındaki sular bir yere biriksin (yikavu) ve kuruluk (kara) görünsün’ dedi.”

Mikve sözcüğü ise takip eden 1:10 sayılı pasukta geçer: “Tanrı kuru toprağa ‘yeryüzü’ adını verdi ve suların biriktiği (mikve hamayim) yere denizler adını verdi.”

Bu durumda, mikve ne anlama geliyor?

Toplanmış, birikmiş sular anlamına geliyor.

Bir arınma havuzu olarak mikve, Tora’nın hangi bölümlerinde geçiyor?

Mikve kavramına Tora’da tuma konusunun açıklandığı Vayikra Kitabı’nda rastlıyoruz. Tuma sözcüğü Türkçeye ‘ruhani’ ya da ‘manevi kirlilik’ olarak çevrilebilir. Kirlilik sözcüğü kulağa pek hoş gelmiyor, değil mi? Aslında tuma kendi başına kötü bir anlam taşımaz; ancak tumanın bulunduğu yerde kutsallık yoktur. Oysa Tanrı şöyle der: “Çünkü Ben sizi Mısır ülkesinden, size Tanrı olmak için çıkaran Aşem’im. Kutsal olmalısınız; çünkü Ben kutsalım” (Vayikra 11:45).

Aşem, aynı kitabın Şemini peraşasında tüketilmesine izin verilen (kaşer) hayvanları tanımladıktan sonra, tanımın dışında kalan hayvanların tame olduğunu belirtir (11:4). Sıfat olan tame ile isim olan tuma sözcüklerinin aynı köke sahip olduklarını belirtmeye gerek yok sanırım.

Aşem’in tame olarak nitelendirdiği bir şeye (canlı ya da cansız) dokunan kişi de doğal olarak tame sayılır ve bu yüzden suya (mikve’ye) dalmalıdır (11:24). Neden mikve’ye girmek değil de dalmak? Bu noktayı, mikve’nin nasıl kullanıldığını ele aldığımız bölümde açıklayacağız. Ancak hemen anladığımız şudur: Tame olma durumu geçicidir ve çaresi vardır.

Sadece canlılar mı tame olur?

Hayır, tuma içeren içecekler, kap kacak, hatta kilden yapılmış ocaklar, giysiler ve evler de tame olabilir.

Peki insan başka hangi durumlarda tame sayılır?

“Bir kadın gebe kalıp bir oğlan doğurduğu zaman yedi gün boyunca temea olur; âdet ayrılığı döneminde olduğu şekilde temeadır. Sekizinci günde bebeğin sünnet derisi kesilecektir. O günden itibaren anne, kanının saf sayılacağı otuz üç gün boyunca bekler. Yine de bu arınma günleri dolana kadar ‘kutsal olan’ hiçbir şeye dokunmamalı, Kutsal Mekân’a da girmemelidir. Eğer kız doğurursa; iki hafta boyunca âdet ayrılığındaki biri temea olur ve hemen ardından, kanının saf sayılacağı altmış altı gün boyunca bekler... Kadın, rahminden gelen kan nedeniyle...” (12:5-7’den bölümler).

“Kendisinden sperm çıkan bir adam ile ilgili kanun şudur: Tam bedenini suya daldırır ve gün batımına kadar tame kalır” (15:16). 

“Bir kadın, bir erkekle sperm aktarımı amacıyla yattığında ikisi de suya dalar ve gün batımına kadar tame kalırlar” (15:18).

Yukarıdaki dizelerden anlamamız gereken şudur: İnsan vücudundan, doğal bedensel atık ve salgılar dışında bir boşalma olduğu hallerde (kan, hastalığa işaret olan bir akıntı ya da sperm), kişi tame sayılır. Temea, aynı sözcüğün dişil halidir.

‘Aile saflığı’ olarak bilinen durum ve kadının, âdet gördüğü süre ile bu süreyi izleyen yedi temiz gün boyunca (ki, bu süre zarfında nidda sayılır) kocasıyla temas kurmaması emri, yukarıdaki dizelere dayanır.

Kadının doğurgan olduğunu gösteren kan neden tame sayılıyor?

Süt, hayatı; kan ise hayatın yokluğunu, yani ölümü temsil eder. Hayatın bulunmadığı yerde, kutsallık da yoktur ve dolayısıyla o yer, nesne ya da kişi tame sayılır.

Vayikra Kitabı mikve’yi ne şekilde tanımlıyor?

“Sadece, ister doğal bir kaynak, isterse de insan yapımı bir çukur şeklinde olsun, su mikvesi daima saf kalacaktır” (11:36).

Antik elyazmalarında İbranice mem harfi, suların dalgalanmasını andıran bir zikzak şeklinde çizilmiştir. Bugünkü şekli de pek farklı değildir zaten. Pek çok dilde, anne sözcüğü me sesini içerir (ima, mami, mother, madre, mutter...). Mikve’ye dalan kişinin duruşu, ana rahmindeki cenini andırdığı için kaynağa geri dönüş ve yenilenmeyi temsil eder. Yaşamın her türü, varlığını sürdürebilmek için suya muhtaçtır.

Yalnız kadınlar mı mikve’ye dalar?

Yukarıdaki Tora bölümlerinde gördüğümüz gibi, sperm kaybına uğrayan erkeğin de mikve’ye dalması gerekir. Ayrıca, Tora rulolarını yazan sofer, işini yapmadan önce; evlenecek olan çiftler düğünden önce; Yahudiliği sonradan seçenler, yapılan ritüel gereği mikveye dalmalıdır.

Talmud mikve hakkında ne yazar?

Talmud’a göre bütün suların kaynağı Gan Eden’de akan nehirdir. İnsanoğlunun yaratıldığı andan itibaren, mikve’ye dalmak ruhani saflığa ulaşmanın yolu olmuştur. Midraş’a göre Adam, Gan Eden’den kovulduktan sonra bahçede akan nehre girdi; bu hareket onun pişman olduğunu ve en baştaki mükemmellik durumuna geri dönmek (teşuv a) istediğini gösteriyordu.

Mikve’nin, bedeninin kirliliğini temizlemek için değil, kutsallığa dönüş için kullanılma nedeni bu ilkeye dayanır.    

Mikve’ye dalma emri Tora’nın başka hangi bölümünde yer alır?

Şemot Kitabı’nın, Tora’nın verilişini anlatan Yitro peraşası şöyle yazar: “Tanrı, Moşe’ye ‘Halka git’ dedi ‘ve onları bugün ve yarın kutsallığa uygun duruma getir. (Bedenlerini ve) Giysilerini (mikveye) daldırsınlar’” (Şemot 19:20)

“Moşe dağdan halka indi. Halkı kutsallığa uygun duruma getirdi. (Bedenlerini ve) giysilerini (mikveye) daldırdılar” (Şemot 19:14).

Çölde mikve var mıydı diye soracak olursanız, Miriam’ın ünlü kuyusu, bu görevi görüyordu.

Mikve’nin suları nasıl olmalıdır?

Mikve, mayim hayim, yani yaşayan suların toplanmasından oluşmalıdır. Göller, nehirler ve denizler doğal mikve’lerdir. Geleneksel mikve, Babil Talmudu’nun talimatlarına uygun şekilde inşa edilmiş bir tür havuzdur. Talmud bilgelerine göre yaklaşık 570 litre su içermesi gereken bu havuz, doğal bir su kaynağı ile bağlantılı olmalı ya da yağmur gibi, kendini sürekli yenileyen sularla beslenmelidir. Ancak mikve kullanılırken su durağan olmalıdır.

Havuz, orta boydaki bir yetişkinin dik dururken suyun göğüs hizasına geldiği ve zorlanmadan suyun içine dalabileceği derinlikte olmalıdır.

Mikve’ye nasıl hazırlanılır?

Yahudi Kanunu uyarınca, mikve’den önce kişi vücudunu iyice yıkayıp paklamalı, tırnaklarını kesmeli ve dişlerini fırçalamalıdır. Mikve’ye dalan kişinin bedeni ile arındırıcı sular arasındaki engeller, böylece ortadan kaldırılmalıdır.

Mikve’ye nasıl girilir?

Suya girmeden önce okunması gereken bir beraha vardır: 

Baruh Ata Ad.nay Elokenu meleh aolam aşer kideşanu bemitsvotav vetsivanu al atevilla.

Kutsalsın Sen Tanrım, Evrenin Kralı, bizi emirlerinle mübarek kılan ve dalma emrini veren.

Ardından mikve görevlilerinin yardımıyla havuza girilir ve vücudun her tarafı suyla temas edecek şekilde (gözler bile tam kapalı olmamalıdır) bir ya da iki kere suya dalınır. Vakit varsa, suyun içinde kalıp tefekkür ve dua etmek de mümkündür.

Mikve’den çıkarken okunması gereken bir dua var mı?

Şart olmamakla birlikte, mikve görevlileri, dalma amacınıza uygun bir şekilde size yardımcı olacaktır. Regl dönemini (nidda) takiben, mikve ziyaretinde okunacak bir dua örneği:

Evrenin Efendisi,

Sana kalbimin derinliklerinden sesleniyorum. Vücudumu fiziksel olarak arındıran “mikve’ye dalma mitsvası”nı yerine getirmek suretiyle, kendimi ruhani olarak da arındırmayı ve yüceltmeyi hak etmek için dua ediyorum.

Senin Yüce Varlığın her an ve her zaman kocamla aramızda bulunsun. Sana bütün kalbimizle ve sevgiyle hizmet edelim. Yaşantımızı, aklımıza asla bir başkasını getirmeden ve mutluluğu sadece birbirimizde bularak sürdürelim. Başkalarının bize  haset etmesine hiç yol açmayalım.

Yalvarırım Aşem, birlikteliğimiz Senin Gözünde onay bulsun ve Senin Tarafından her açıdan kutsansın. Tora’nın gerekliliklerini ve mitsva’larını yerine getirmeyi ve Senin İradene göre hareket etmeyi hak edelim.

Bir çift olarak, sevgili ailelerimiz ve tüm halkımız için sonsuz sevinç kaynağı olalım. Soyumuzdan gelenlerin hepsi Tora’nın ve mitsva’ların yolundan gitsin.

Bize ruh ve beden sağlığı ver. Bize beraha’larını hep bahşet çünkü tüm beraha’ların kaynağı Sensin. AMEN

Mikve’ye dalmanın başka ne amacı olabilir?

Bazı kişiler yaşadıkları büyük bir acı ya da travmanın etkisinden kurtulmak için mikve’ye dalmak isteyebilir. Menopoza giren kadın ise, mikve’yi ziyaret ederek hayatının bir bölümünü geride bıraktığını ve kendisi için böylece yeni bir döneminin başladığını hisseder.

Ayrıca kap kacağı kaşer hale getirmek için, bunları ayrı ve daha küçük bir mikve’ye daldırma uygulaması da vardır; mikve’nin bulunmadığı hallerde, kap kacağı denize daldırmak mümkündür.

Evet sevgili okurlar, mikve konusunu on beş soru ve cevapta ele almış bulunuyoruz. Talmud rabilerine göre bir cemaatin maddi imkânları kısıtlıysa ve hem sinagog, hem de mikve inşa etmesi mümkün değilse, öncelik mikve’ye verilmelidir çünkü...

Dua etme geleneğini başlatan atalarımız Avraam, Yitshak ve Yaakov hep açık havada dua etmiştir. Yüce Yaratan’a dualarımızı duyurmak için mutlaka bir mabede ihtiyaç yoktur. Ama aile birliğinin devamı için, mikve şarttır.

Ruhumuz hep saf ve temiz kalsın. Amen.