Temmuz ayından başlamak üzere bu yaz uluslararası Judeo-Espanyol dili ve kültürü üzerine yapılan çalışmalar hız kazandı. Konu hakkında Sefarad Kültürü Araştırma Merkezi Koordinatörü Karen Gerson Şarhon’dan bilgi aldık
Temmuz ayında Tel-Aviv’de Bar-İlan Üniversitesinin Madrid’teki CSIC ve Londra’daki University College London ile birlikte düzenlediği kongreye 12 ülke ve 20 üniversiteden 31 konuşmacı katıldı. Kongre Bar-İlan Üniversitesine bağlı olan Naime & Yeoshua Salti Ladino Etütleri Merkezinde yer aldı ve sadece akademisyenlere açıktı. Birçok akademik kuruluşu temsilen gelen konuşmacılar oldukça değişik konularda buldukları eski metinlerin analizlerini yaptılar ve bu analizlerden yola çıkarak hem Judeo-Espanyol dili hakkında ayrıntılı bilgi vermiş oldular hem de bu dili kullanan insanların tarih boyunca ilgilendikleri alanlar, konuşma ve yazma tarzlarına ışık tuttular.
Kongrede günümüz Judeo-Espanyolcası ile ilgili yapılan tek konuşma İstanbul’dan Karen Gerson Şarhon’un Ladino Database projesi ve analizi hakkında yaptığı konuşma idi. Herkesin büyük bir ilgiyle dinlediği konuşmada yapılan analizler, hem günümüz Judeo-Espanyolcasının durumu hem de aynı konumda olan diğer dillerin de karşı karşıya kaldığı tehlikeleri açıkladı. 81 saatlik bir canlı konuşma veritabanına sahip olan Ladino Database projesi bu tip araştırmaların halen yüksek sayıda Judeo-Espanyol konuşanına sahip olan Türkiye’de daha iyi yapılabileceğini gösterdi. Ne yazık ki Sefarad Kültürü Araştırma Merkezi elindeki bütün materyali dünya araştırmacılarına sunabilecek bir İnternet sitesi yaptıracak maddi imkanlara sahip değil. 8-10 bin dolarlık bir masrafla yıllardır toplanan onca malzeme bir anda herkesin kullanımına sunulabilir ama maddi imkanlar buna elvermemekte. Bu arada Sefarad Kültürü Araştırma Merkezinin de saygın “akademik” kuruluşlar arasında sayılıyor olması bir başka gurur kaynağı oldu..
Bar-İlan kongresinde Sefarad Kültürü Araştırma Merkezinin yeni çıkarttığı Judeo-Espanyol – Türkçe sözlük büyük yankı uyandırdı. Sözlüğün bir önceki baskısına oranla neredeyse ikiye katlanmış olması, hafif ve kullanışlı olması Karen Şarhon’un götürdüğü tüm sözlüklerin anında satılmasına sebep oldu.
Yine Temmuz ayında Paris’te dünyada ilk kez bir “Judeo-Espanyol Üniversitesi” düzenlendi. Aki Estamos ve Lettre Sepharade gruplarının düzenlediği bu etkinlik Judeo-Espanyol dilini ve kültürünü öğrenmek isteyen özellikle gençlere bu fırsatın sunulmasıydı. Bu hafta içinde Judeo-Espanyol dil dersleri verildi, müzik ve yemek kursları düzenlendi, tarih ve sosyoloji dersleri verildi ve gelecek yıllarda düzenlenecek olan bu etkinliğin nasıl geliştirilebileceği hakkında bilgi edinildi. İstanbul’da yapılan benzer etkinliklerde ancak 30 kişinin düşünülürse Paris’teki 300 kişi ve daha önce Nisan ayı sonunda Brezilya’nın Rio de Janerio kentinde düzenlenen kongrede 5 gün boyunca 300 kişinin sabahtan akşama kongre salonunu doldurmalarına gıpta ile karşılıyoruz. Yurt dışında bizim tarihimiz ve kültürümüzle ilgilenen çok daha fazla kişi olduğu bir gerçek maalesef.
Bu yazın son etkinliği de 1-8 Eylül tarihleri arasında Bulgaristan’ın Sofya kentinde Prof. Michael Halevy tarafından düzenlenen Judeo-Espanyol Yaz Okulu. Şu sıralarda devam etmekte olan bu etkinlikte yine Judeo-Espanyol dili hakkında akademik dersler verilmekte. Rashi ve Solitreo alfabelerinin öğretilmesi ve bu alfabelerle yazılmış metinlerin okunması önemli derslerin arasında. 1930’lu yıllara kadar Judeo-Espanyol dilinde yazılmış olan bütün kitap, gazete, mektup vs. gibi metinlerin bu eski alfabelerle yazıldığı düşünülürse kültür mirasımızın artık kolaylıkla okunamaması önemli bir eksiklik. Bu çok önemli yaz okulunun ayrıntılarını Prof. Michael Halevy aktaracak.
Sefarad Kültürü Araştırma Merkezi Koordinatörü Karen Gerson Şarhon, sonbaharda bu yıl biri İspanya’da biri de Portekiz’de iki önemli akademik kongre daha yapılacağını söyledi ve “Her ikisine de Sefarad Kültürü Araştırma Merkezi davetli. Birinde önemli tiyatro yazarımız Beki L. Bahar hakkında bir konuşma yapmak için, diğeri de yine Ladino Database projesinden bahsetmek için. Gönül isterdi ki davet edildiğimiz her yere gidip İstanbul Yahudi Cemaatinin neler yaptığını tanıtalım ama karşımıza yine maddi sorunlar çıkmakta. Ayakta kalmak için çırpınan merkezimizin bu seyahatleri karşılayacak finansmanı olmadığından katılmamız mümkün olmayacak” dedi. Şarhon, sadece yüksek dereceli akademisyenlerin davet edildiği bu kongrelere davet edilmenin gurur verici olduğunu ekledi.
Emel Benbasat
