Yahudi takvimindeki en önemli ve en kutsal gün olan Yom Kipur, tüm dünya Yahudileri için bir oruç, itiraf, pişmanlık ve tövbe günüdür. ‘Day of Atonement-Kefaret Günü’ olarak bilinen 10 Tışri günü, Yahudi inançlısı ile Yüce Tanrı arasında var olan ve tüm engellere karşın var olmaya devam edecek olan özel bağın göstergesidir.
Aseret Yeme Teşuva- On Pişmanlık Günü’nün doruk noktası Yom Kipur, kutsallığı sebebi ile ‘Şabatların Şabatı’ diye adlandırılır.
“…Yedinci ayın onunda-o gün, günahlarınız için Onarım Günü’dür-sizin için kutsal bir bayram olacaktır. Oruç tutun …”(Vayikra 23:27) Yıl boyunca tutulan oruçlar içinde, Tora’nın özellikle tutmamızı emrettiği tek oruç günü olan Yom Kipur, bu yıl 25 Eylül Salı akşamı başlıyor.
BUGÜN YOM KİPUR
Bugün, Yargı günü Roş Aşana’da verilmiş olan kararlar mühürlenir.
• Bugün, Tanrı’ya karşı olan günahlarımızı itiraf eder ve bunların affedilmesi için yalvarırız. Bunu da, 3,000 yıldan daha uzun zaman önce Moşe peygamberin, Yahudilerin altın buzağı günahından affedilmelerini sağladığında göklerden indirdiği yoğun affedicilik enerjisine güvenerek yaparız.
• Bugün, on günlük Teşuva döneminin sonu ve kendi ilahi derin özümüze, bunun doğal sonucu olarak da Tanrı’ya dönmemiz için en mükemmel fırsattır.
• Bugün, Moşe ikinci On Emir tabletleri ile Sina dağından iner. Tanrı, Yahudilerin affedildiklerinin müjdesi olan bugünün, her yıl Tora’nın ikinci kez veriliş günü olarak sayılmasına, insanların Tanrı ile ilişkilerindeki açıkları kapama fırsatı bulacakları eşsiz bir gün olmasına karar verir.
• Bugün, bir Yahudi’nin hayatının en önemli günüdür. Bu gün, insan hayatındaki değişimin her şekli mümkündür. Bunu da tarihteki ilk Yom Kipur’dan, umudun doğmasını sağlayan o kutsal günden beri kalbimizin derinliklerinde hisseder ve biliriz.(Moşe’nin ikinci On Emir tabletleriyle indiği gün)
Bu önemli ve kutsal günü layığıyla yaşayabilmek ve kutsiyetinden tam anlamıyla faydalanabilmek için kişi elinden geleni, hatta daha da fazlasını yapmak için gereken çabayı ve özeni göstermelidir.
ADIM ADIM YOM
KİPUR 2012–5773
Kapara: Yom Kipur’dan önceki günlerde Kapara yapmak âdeti vardır. Geleneksel olarak canlı bir tavuğun, ya da günümüzde bir miktar paranın insanın başının üstünde döndürülüp, onun kefaret olarak ilan edilmesidir.
Tsedaka: Yom Kipur yaklaşırken cömertçe bağış yapmak âdeti vardır. Tsedaka vermek hem övgüye değer bir davranıştır, hem de hakkımızda verilebilecek sert hükümleri iptal etme, hatta ölümden kurtarma gücüne sahiptir. “Tsedaka tatsil min amavet”.
Aramızda olmayan yakınları ziyaret etme: Yom Kipur’dan önce mezarlığa gidip artık aramızda olmayan yakınlarımızı ziyaret etme âdeti vardır.
Erev Yom Kipur-9 Tişri-Bu yıl 25 Eylül Salı
*Selihot: Yom Kipur’dan hemen önceki sabah, yine gün ağarmadan önceki saatlerde yapılır.
*Mikve: Yom Kipur’dan önceki gün mikveye (Dini kurallara göre tabii sularla hazırlanmış arınma havuzu) girme âdeti vardır. Bunun sebebi, yılın en kutsal gününe, dini olarak arınmış olarak girmektir. Diğer bir sebebi ise, mikveye dalıp, yeni doğmuş bir insan olarak çıkmaktır. Aynen teşuva yaptıktan sonra yeni bir insan olarak hayatımıza devam etme niyetinde olmamız gibi.
* Seuda Hamafseket: Akşamüstü ‘Oruca Başlama Yemeği’,özenle hazırlanmış ve zengin yemeklerle donatılmış bir sofrada yenilir.
Kipur’dan önceki gün ziyafet gibi yemek ve içmek zorunluluğu vardır. Bunu, Kipur mitsvasına hazırlanmak için yapan kişi, bu gün de oruç tutmuş gibi kabul edilir
*Bayram mumlarının yakılması: Güneş batmadan önce bayram şerefine mumlar yakılır. Mumları yaktıktan sonra şu dua söylenir: “Baruh Ata Ad.Eloenu Meleh Aolam, Aşer Kideşanu Bemitzvotav Vetzivanu Leadlik ner şel Yom Akipurim-Bizleri mitsvaları ile kutsayan ve bize Yom Kipur mumlarını yakma mitsvasını veren,Evren’in Efendisi Tanrı’mız, Sen Mübareksin.”
Bayram mumları yakılmadan yemek bitmiş olmalıdır.
*Çocukların Kutsanması: Yom Kipur’da sinagoga gitmeden önce, artık günün kutsallığı başladığı ve merhamet ve bağışlayıcılık kapıları açıldığı için, anne ve babaların, çocuklarının başının üzerine ellerini koyarak onların kutsanması ve çocuklarının başarısı için dua etme âdeti vardır.(duaların tam metni ve Türkçe açıklamaları- KİPUR- Gözlem Yayınları- s.46)
Yom Kipur yasakları: Şabat’ta yasak olan her şey, Yom Kipur’da da yasaktır. Buna ek olarak yaklaşık 25 saat boyunca yemek içmek, soğuk suyla da olsa yıkanmak, ağzı çalkalamak, eşler arası ilişkide bulunmak, vücuda ferahlatıcı losyonlar sürmek, deri ayakkabı giymek yasaktır (deri kemer kullanılabilir).
*Arvit: Akşam duasında sinagog beyazlara bürünür. Normalde akşam duası sırasında takılmayan talletler, bu akşam takılır. Tallet berahasının söylenebilmesi için en geç 18.45’te sinagogda olmak gerekmektedir.
*Kal Nidre: Arvit duasının en benzersiz özelliği, Kal Nidre-‘Bütün Vaadlerim’ duasıdır. Bu dua ile vaat ettiğimiz ve sene içinde gerçekleştiremediğimiz bütün sözler için bağışlanma dileriz. Bu sözler, sadece insanın Tanrı’ya karşı verdiği sözler için geçerlidir. Kal Nidre bu akşam ‘üç kez’ tekrar edilir. Ehal’deki tüm Sefer Tora’lar çıkarılır, Şeeheyanu berahası söylenir.
Burada, Türk Hükümetinin, Türkiye Cumhurbaşkanı’nın kutsanması, korunması, kötülüklerden sakınması, onlara yardım etmesi, onları yüceltmesi ve onları çok yüksek mevkilere getirmesi, onları tüm beladan ve acıdan sakınması için Yüce Tanrı’ya dua edilir. (KİPUR- Gözlem Yayınları-s.70)
*Şema: Akşam duasının başka bir özelliği de, sene içinde her sabah ve akşam söylenen Şema duasında, her zaman içimizden söylediğimiz (meleklerin Tanrı’yı övme sözleri olduğu için): “Baruh şem kevod malhuto leolam vaed- ‘Görkemli Krallığının İsmi’ sonsuza dek kutsal olsun” kısmının ilk kez şimdi yüksek sesle söyleniyor olmasıdır. Bütün Yom Kipur duaları boyunca da bu kısım yüksek sesle söylenir.
Çünkü Yom Kipur ‘daki fiziksel kısıtlamalar sayesinde bizler de birer melek konumunda oluruz.
Yom Kipur-10 Tışri-Bu yıl 26 Eylül Çarşamba
*Netila-Sabah yataktan kalktıktan sonra yapılan Netila- El yıkama duasında, sadece parmakların ilk ekleme kadar olan uç kısmı yıkanır, yüz yıkanmaz, ağız çalkalanmaz.
*Birkot Aşahar: Yom Kipur’da deri ayakkabı giyme yasağı olduğu için, Birkot Aşahar-Sabah dualarındaki şu kısım söylenmez: “Baruh Ata Ad. Eloenu meleh Aolam .şeasa li kol Tsorki-Kutsalsın Sen Tanrı’mız, Evren’in Kralı,bütün ihtiyaçlarımı karşılayan”
*Sinagog: Bu gün, beyazlar giyilerek sinagoga gidilir ve günün tamamı sinagogda ibadet ederek geçirilmelidir. Yom Kipur duaları bütün senenin en kapsamlı dualarıdır, birçok değişik kısım, eklemeler vardır. Bütün bu özel duaları içeren dua kitabına Mahzor- döngü adı verilir.(Türkçe Açıklamalı Yom Kipur Mahzoru- “Kipur”-Gözlem Yayınları–2006)
*Viduy-Al Het: Gün boyu süren ibadet sırasında çoğul olarak yapılan itiraflar Viduy ve Al Het defalarca tekrar edilerek, günahlar için af dilenir. Viduy okunurken, ayakta baş eğik olarak durulur. Her günah itiraf edilirken sağ elle göğsün üstüne hafifçe vurulur. Bu itiraflar hep ‘çoğul’olarak yapılır. “Yalan söyledik, ihanet ettik, vb”. Buradaki amaç, her Yahudi’nin birbirinden ve birbirinin işlediği günahtan sorumlu olduğunu vurgulamaktır.
*Minha-Yona’nın Kitabı-Öğleden sonra Minha duasında,Tanrı’dan kaçılamayacağı,ve teşuva yapıldığı takdirde bütün bir günahkar şehrin bile Tanrı’nın affına kavuşabileceği mesajını veren Yona’nın kitabı okunur.
*Neila: Sadece Yom Kipur’a has olan Neila-Kapanış duası, Minha’dan sonra gün batmasına yakın söylenir. Kapanış, hem Kutsal Tapınağın kapanışını, hem de Yom Kipur’un
sonuna yaklaşıldığı için dua kapılarının kapanmasını simgeler. Roş Aşana’da ilahi mahkeme tarafından verilen kararlar artık mühürlenmektedir. Bunu idrak eden kişi daha büyük bir bağlılık, konsantrasyon ve yoğunlukla dua eder. Neila süresince Ehal’in kapıları açıktır. Af dilenen pişmanlık duaları Selihot ve ‘Babamız, Kralımız’ anlamına gelen Avinu Malkenu duaları bu bölümde de okunur.
*Neila’dan sonra çalınan Şofar, (bu yıl saat 19.25) ve coşkuyla hep birlikte söylenen ‘Şema İsrael Ad.Eloenu Ad.Ehad- Dinle İsrael, Ad.Tanrı’mızdır,Ad.Tek’tir’’ sözleri ile duanın sonuna gelinir.
*DİKKAT!! Oruç, şofardan sonra değil, Arvit duasından sonra açılır.
*Avdala: Sinagogda, bir gün evvelden yakılmış mumla Avdala yapılır.
*Birkat Alevana: İstanbul Sefarad geleneklerine göre Arvit çıkışında “Birkat Alevana-Ay Duası” okunur.
*Suka: Yom Kipur çıkışı, vakit geçirmeden, dört gün sonraki Sukot Bayramı için Suka
yapma hazırlıklarına başlanır. Böylece hiç ara vermeden, bir mitsvadan diğer bir mitsvaya geçilmiş olunur.
Önemli Not: Yazıda bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla; Gateway to Judaism; El Gid Para El Pratikante; Yom Kippur-It’s Significance,Laws and Prayers; Every Person’s Guide to High Holy Days; Twerski on Machzor; A Spiritual Guide to the High Holidays; Rosh Hashanah-Yom Kippur Survival Kit,Kutsal Kitap; Yahudilikte İbadet; Kipur(Gözlem) kitaplarından ve www.chabad.org; www.jewfaq.org; www. judaism.about.com; www.torah.org; www.myjewishlearning.com sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır.Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için Özel Günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.
Yom Kipur Dua Saatleri 5773-2012
25 Eylül 2012
Salı akşamı (Kipur Akşamı)
Arvit: 18.45
26 Eylül 2012
Çarşamba (Yom Kipur)
Tefila: 08.00
Minha: 15.45
Neila: 17.50
Koanim: 18.50
Şofar: 19.25