Polonyalı yetkililer, Nazi vahşetini belgelemek üzere gizlice Auschwitz ölüm kampına sızan direnişçinin kalıntılarını aramaktalar.
Nazi vahşetini belgelemek üzere gizlice Auschwitz’e giren ve bu ölüm kampında üç yılını tutsak olarak geçiren Polonyalı direnişçi Witold Pilecki gönüllü olarak kendine çok zor bir görev seçmişti. Ancak kahraman direnişçi savaş sonrasında komünist rejim tarafından infaz edilmişti.
Aradan 60 yıl geçtikten sonra Polonya, Varşova Powazki Askeri Mezarlığında bulunan toplu mezardaki direnişçilerin iskeletleri arasında Pilecki’nin kalıntılarını bulmaya çalışıyor. Mezardan çıkarma işlemi, 20. yüzyılda yaşanmış trajedileri ve savaş dönemi kahramanlarını gün yüzüne çıkarma yönünde hükümetçe yürütülen bir çalışma.
“O çok özel bir insandı” diyen Witold Pilecki’nin kızı Zofia Pilecka-Optulowicz babasının 1940’ta ölüm kampına girme cesaretini göstermesini saygı ile karşılıyor ve “anısına bir mum yakabileceğim bir mezarının olmasını isterdim” sözleri ile duygularını ifade ediyor.
Adli tıptan işçiler ile arkeologlar bu yaz ayları süresince çıkardıkları yüzden fazla iskeletin kimliğini belirleme çalışmaları yaptılar. İkinci Dünya Savaşının bu kahraman partizanları Moskova’nın emri ile öldürüldüler. Savaş döneminin vatanseverleri yeraltı deneyimlerini kullanarak Sovyetler Birliği karşıtlarına dönüşüp halkı kışkırtabilirlerdi.
Kazılardan sorumlu tarihçi Krzysztof Szwagrzyk, katillerin cezalandırılmadığını, kurbanların naaşlarının da uzun yıllar bulunmadığını söylemekte.
Witold Pilecki’nin oğlu Andrej ile diğer kurbanların yakınları yapılan DNA araştırmaları sayesinde bulunan iskeletlerin teşhis edilmesini heyecanla beklemekteler. Kemikler üzerinde yapılan çalışmalarda kurbanların yaş ve cinsiyetleri belirleniyor. Başının arkasından kurşunlanarak öldürüldüğü bilinen Pilecki’nin kalıntılarının belirlenmesi aylar sürebilecek. Polonya’nın farklı bölgelerinde binlerce partizanın öldürüldüğü biliniyor. Aralarından 400 kişinin Powazki toplu mezarına gömüldüğü verilen bilgiler arasında.
PİLECKİ’NİN
CESARETİ
Almanya’nın Polonya’yı işgal ettiği 1 Eylül 1939 tarihinde Pilecki 38 yaşındaydı. Bir direnişçi örgütü kurulmasının başını çekti. Direnişçilerin birçoğu yakalanıp Auschwitz’e gönderildi. O kampta vahşet uygulandığı dedikoduları yayılmaya başlayınca kendisi durumu yakından gözlemlemek amacıyla Witold Pilecki yakalanıp oraya gönderilmeyi hedefledi. Tarihçi Jacek Pawlowicz, Pilecki’nin bu yaptığını muazzam bir cesaret örneği olarak nitelendiriyor.
Witold Pilecki, Auschwitz’e gönüllü olarak giren tek kişi olarak biliniyor. Küçücük kâğıtlara yazdığı notları bir şekilde dışarıya sızdırmaya çalışıyordu. Dayakla öldürülen, vurulan veya gazla zehirlenen partizanların kod adlarını da bu notlarla dışarı duyurmaktaydı. Bu notlar Auschwitz’deki ölüm makinesinin ilk tanıkları oldu.
Pilecki kamptaki ağır işe, yediği tekmelere, soğuğa ve tifoya rağmen hayatta kalmayı başardı. Orada esir direnişçilerle örgütlenmeye çalıştı, kimi gıda, kimi giysi, kimi de sağlıkla ilgili bölümlerde hayata tutunmaya çalıştı.
Örgütlü çalışmalarının ortaya çıkacağını SS’ler tarafından yakalanacağını sezen Pilecki 1943’ün Nisan ayında kaçmayı başardı. Kaçtıktan sonra Pilecki ölüm kampı konusunda üç tane çok ayrıntılı rapor yazdı.
Pilecki’nin bu cesur çabaları fazla sonuç vermedi ne yazık ki. Her ne kadar gaz odaları gerçeği konusunda yazdığı raporlar Polonya’nın Londra’da sürgündeki hükümetine ve batının diğer kentlerine ulaştıysa da okuduklarına inananlar pek az oldu. Polonya direniş ordusuna katılmasının ardından Pilecki, 1944’te Varşova Gettosu direnişçileri ile birlikte Nazilere karşı savaştı. 1947’de işgalci Sovyet komünist rejimin gizli polisi tarafından yalan suçlama ile tutuklandı. Sovyetlerin planı direnişçileri ve Polonya kimliğini yok etmekti. Günümüzde, Polonya’nın demokrasiye geçmesinden 20 yıl sonra eski kahramanların bedenlerinin bulunup belirlenmesi yönünde çalışmalar yapılıyor.
Tarihçiler, Pilecki’nin kalıntılarının Powazki’deki toplu mezardan çıkabileceğinden emin değiller. Çünkü Varşova’nın birçok yerinde toplu mezarlar mevcut. Witold Pilecki’nin adı Varşova’da bir caddeye ve ülke genelinde bazı okullara verildi. Bir görgü tanığı komünistler tarafından atıldığı hapishanede gördüğü işkencelerden dolayı kemiklerinin kırık olduğunu ve zor hareket ettiği bilgisini verdi.
Eşi Maria hapishaneyi ziyaret ettiği bir gün Pilecki kendisine işkence edildiğini artık çok fazla hayatta kalamayacağını söylemişti.
