60 yıl sonra ortaya çıkan kurtulanların ifadeleri, Litvanya Yahudilerinin yüzde 96’sının 2. Dünya Savaşı yıllarında Nazi Almanyasından ve Avusturya Nazilerinin herhangi bir işbirliği olmadan, bizzat yerel halk tarafından katledildiğini ortaya çıkardı.
Belgeler, hatıralar ve kurtulanların ifadelerinden yola çıkarak konu ile ilgili üç kitap basıldı.
Bir tanesi Holokost Müzesi Yad Vaşem tarafından basılan kitapların orijinal İngilizce isimleri ve yazarları şöyle:
“Expulsion and Extermination:
Holocaust Testimonials from Provincial Lithuania, by David Bankier. Yad Vashem, 232 pages, $58
The Last Bright Days:
A Young Woman’s Life in a Lithuanian Shtetl on the Eve of the Holocaust, edited by Frank Buonagurio
Jewish Heritage and YIVO Institute for Jewish Research, 165 pages, $39.95
We Are Here:
Memories of the Lithuanian Holocaust, by Ellen Cassedy. University of Nebraska Press, 273 pages, $19.95 (paperback)
Litvanya’nın Alytus şehrinde doğan Kuniuchowsky adlı bir mühendis, savaşın bitmesinin ardından bu toplu cinayetleri araştırarak bulabildiği tüm kurtulanların ifadelerini almış ve cinayetlerin faillerini ve işbirlikçilerini yazıya dökmüş.
Kuniuchowsky’yi bunu yapmaya iten güç kendisinin de Kovno Getto’sundan kaçabilmiş bir kurtulan olması.
Kuniuchowsky bu bilgileri otuz yıl evvel yayıncılara vermek istemiş fakat bir şart koymuş ; ‘belgeler ve ifadeler eksiksiz bir şekilde bir bütün olarak yayınlanacak’.
Yayıncılar ile Kuniuchowsky’nin bu konuda anlaşamaması belgelerin yayınlanmasını 30 yıl geciktirmiş, nihayet Yad Vaşem’den Dov Levin yaşlı mühendisi belgelerin Holokost Müzesine bağışlanması konusunda ikna edince, Litvanya kırsalında komşunun komşusuna yaptığı bu katliam gün ışığına çıkmış.
Belgelerin yayınlanması Litvanya Hükümetini zor duruma sokacak.
Şimdiye kadar hükümet yetkilileri, savaş yıllarında yüzde 96’sı öldürülen Yahudi cemaatinin faillerinin dış kaynaklı Naziler olduğunu öne sürerek, yerel antisemitizmin son derece az olduğunu iddia ediyordu.
