Gazze Tünel Ticareti : Halk için ÖLÜM ve YAŞAM arasındaki bağ

Gazze’de beş yılı aşkın bir süredir uygulanan uluslararası ambargo, yüzlerce yeraltı tünelinin açılmasına sebep oldu. Bir nevi, ekonomi yeraltına indi. Bu tüneller Gazze ekonomisinin yaşam damarı oldu. Gazze ve Mısır arasında girişi yasaklı olan pek çok malzeme kaçak olarak, bölgeye tüneller kanalıyla sokuluyor. İsrail ve Mısır sınırından yiyecek, ilaç, temizlik malzemeleri girişi yapılabilirken; silah, mühimmat ve bazı kimyasalların girişine izin verilmiyor.

Günümüzde bu tüneller farklı bir amaca da hizmet etmeye başladı. Bazı Filistinliler ve Hamas yönetimi bu tünellerde yapılan ticareti büyük gelir ve zenginlik kaynağı olarak görmeye başladılar. Bu tünellerde tehlikeli koşullarda çalışan insanların sayesinde, 600 yeni milyonerin servetine servet kattığı ileri sürülüyor.

Binlerce ton yakıt, yiyecek, ilaç, inşaat ve yapı malzemesi, çimento, demir, canlı hayvan, sigara, pek çok silah çeşitleri, kimyasal maddeler ve hatta arabalar, tanklar bile her gün Gazze şeridinden bu tüneller aracılığıyla kaçak olarak bölgeye getiriliyor. Tam olarak ne kadar malzemenin ya da nelerin bölgeye kaçak giriş yaptığına dair bir kayıt bulunmuyor. Tünellerde çalışan fakat ismini vermek istemeyen işçilerden alınan bilgiye göre 400 ana tünel ve 1.000 kadar da ek bağlantı tüneli mevcut. Kimi tünellere elektrik ve telsizle haberleşme sistemi bağlantısı kurulmuş. Bazı tüneller ise demiryolu döşeli ve hatta içine araba bile sığabiliyor.

Tünellerin bir kısmı Hamas’a ait ve sadece Hamas yönetimine bağlı organizasyonlar tarafından kullanılırken, bazı tüneller ise ‘kamu’ kullanımı için ayrılmış. Bir tünel kazmanın bedeli, tünelin uzunluğu, boyutuna bağlı olarak 80 bin dolar civarında tutuyor. Ancak bir tünelin sahibine günlük 150 bin dolar kazandırdığı göz önünde bulundurulursa tünel kazma bedeli önemsiz kalıyor. Eskiden tünellerin daha az olduğu dönemlerde bir tünelden kazanılan gelir daha yüksekti ancak şimdi silah ticareti özel sektörden çekildi ve silah kaçakçılığının yapıldığı tüneller ayrıldı. Parası olan herkes tünel açmaya başladı ve kazançlar düştü.

İsminin gizli tutulması kaydıyla konuşan Filistinli bir işçi Londra merkezli uluslararası bir Arap gazetesine verdiği bilgilere göre Hamas tünelleri sadece Hamas hareketine ait olup, orada çalışanlar Hamas yandaşlarından seçiliyor. Bu tüneller, Hamas hareketi için gerekli olan özel malzemeler, araçlar ve silahların getirilmesinde kullanılıyor. Ayrıca Hamas üyeleri bu tünelleri kullanarak Gazze şeridine giriş çıkış yapıyorlar. Son zamanlarda Hamas tünelleri kanalıyla o kadar çok malzeme getirilmiş ki özel işletilen tünel sahipleri arz fazlasından kârların azaldığından şikâyetçi olmaya başlamış.

Tünelde çalışan işçiler için yaşam şartları zor

Kamu tünelleri sıradan insanlar tarafından işletiliyor. Bazı tünellerin yapımına ve işletilmesine Mısırlı Bedeviler de ortak oluyor. Özel işletme olsalar da bu tüneller de Hamas’ın sıkı denetiminden geçiyor.

Tünellerde çalışan işçiler paylaştıkları bilgilerden dolayı isimlerinin açıklanmasını istemiyorlar. Çalışma şartları zor. İşçiler günde 12 saat çalışıyorlar. Kimi zaman tünellerde göçük olabiliyor veya ekipmanlar bozulabiliyor. Tünelde çalışan bir işçinin ölmesi durumunda tünel sahibi, ailesine 40 bin dolar hayat sigortası ödüyor. Bu, Hamas hükümeti ile tünel işi yapanlar arasında sözlü bir anlaşmaya bağlanmış. Tünel işine girenler bu maddeyi de kabul etmiş sayılıyor.

Haaretz gazetesinin yaptığı araştırma sonucuna göre tünellerin kontrolünden sağlanan gelir Hamasın yıllık gelirinin yüzde 10-15’ini oluşturuyor. Raporlara göre her tünelde 30 işçi çalışıyor ve işçiler günlük 60-80 dolar kadar ücret alıyor.

Son birkaç yılda Hamas bu tünel ağını denetleyebilmek için özel bir komite oluşturdu. Bu komitenin ana görevi yerel tünel ağlarını denetleyip Gazze şeridine kaçak olarak giren her ürün için uygun bir oranda vergi ödenmesini sağlamak. Bu özel ekip yer altı kaçakçılık dünyasında bir meşruluğa sahip dolayısıyla bir takım kuralları uygulatma gücüne sahip. Örneğin, 5 Ağustos’ta Mısır Refah’ta tam on altı  Mısır askerinin öldürülmesinin ardından, söz konusu komite tüm tünellere kaçakçılık operasyonlarını üç gün boyunca durdurmaları emrini verdi. Buna ek olarak Mısır’ın bazı tünelleri yerle bir etmesi ve Refah sınır kapısını kapatma kararı alması ile Gazze’deki insani şartlar oldukça olumsuz etkilendi. İnşaat projeleri ve iş yaşamı durdu. Hastaneler ilaç sıkıntısı çekmeye başladı. Ufak çaplı bir yakıt krizi yaşandı.

Kurulan Hamas komitesi tüm kaçakçılık işlerini izliyor ve denetliyor; gelen malları inceleyip, yeni açılan tünellere lisans veriyor, bir nevi resmi olmayan gümrük departmanı gibi görev yapıyor. Nelerin kaçakçılığı yapıldığına, kaç kilo geldiğine ve buna ne vergi uygulanacağına bu ekip karar veriyor. Hamas ekibinin alkol, silah ve uyuşturucu kaçakçılığını yasakladığı da biliniyor.

Mısırlı bir kaynaktan alınan bilgiye göre tüneller Hamas Yönetiminin gelir kaynakları arasında bir numara. Bu tezini çarpıcı bir örnekle açıklayan kaynak Mısır’da litresi 80 kuruşa gelen olan yakıtın Gazze’de 5 pounda satıldığını söylüyor. Raporlara göre her gün Gazze’ye tüneller aracılığıyla 500 bin litre yakıt kaçırıldığı göz önüne alındığında Mısırlı kaynak, bu şekilde akla sığmayan kârlar elde edildiğini söylüyor.

Mısır, tünellerinin senede yaklaşık olarak bir milyar dolar ciro yaptığını söylese de Filistinli ekonomi uzmanları bu rakamın daha düşük olduğunu söylüyor. Yine de ekonomi uzmanlarına göre bu tüneller sayesinde Gazze ekonomisi kalkınıyor. Tünellerin sayısının geçen yılın son üç ayında yüzde 30 arttığı belirlenmiştir. Hamas, Gazze’de tüneller aracılığıyla giriş yapan her ürün için vergi uyguluyor. Bir kaynaktan alınan bilgiye göre petrolün litresine 50 sent, bir paket sigaraya 8 sent, bir ton demire 15 dolar ve bir ton çimentoya 10 dolar vergi kesiliyor. Araba gibi bazı ürünler ise bedelinin yüzde 25’i kadar vergilendirilmesinin yanı sıra 2000 dolar sabit ücrete tabi tutuluyor. Mısırlı Al-Ahram gazetesi 2011 yılında tüneller aracılığıyla Gazze şeridine 13 bin adet arabanın girdiğini yazdı.

Tünel kazma işini yürütenlerden birisi, artık tünel kazma işinin gizli yapılmadığını, bunun yasal bir iş olduğunu ve herkesin gözü önünde yapıldığını anlatıyor. Bombalanan tünellerin girişleri vinçle yeniden açılıyor. Her tünelin başında yaşları 16-25 arasında değişen pek çok genç bulunuyor Kimi ellerinde telsizlerle tünelin diğer ucu ile haberleşiyor, kimi yer altından çıkan toprağı istifliyor, kimileri ise tünele elektrik ve hava sağlayan hatların başında çalışıyor. Tünellerde çalışmak can güvenliği açısından tehlikeli, fiziksel olarak boğulma tehlikesi ve tünellerin çökme riski var. Silah kaçakçılığı yapılan tünellerin bombalanma riski var. Tüm bu olumsuzluklar garanti maaşlı bu işin, Gazzeli gençler arasında en popüler iş olduğu gerçeğini değiştirmiyor.

Hamas: Sınır kapısı açılmadan tünellerden vazgeçmeyiz

Hamas, Refah Sınır Kapısının açılması kesinleşmeden ve Mısır ile Gazze arasında serbest ticaret bölgesi oluşturulmadan önce, tünelleri kapatma ya da yıkma fikrine sert bir şekilde karşı çıkıyor. Hamas Başkanı İsmail Haniye bu taleplerini Kahire’de yapılan bir toplantıda, Mısır’ın yeni Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi’ye iletti. Geçtiğimiz ay Mısır’dan gelen heyeti Gazze’deki evinde ağırlayan Haniye, sınır kapılarının açılması ve ambargonun kaldırılmasıyla tünellerin de kapatılacağını belirtti. Haniye, hükümetin Mısır ile güvenlik konusunda işbirliği yapmaya hazır olduğunun da altını çizdi.

Birleşmiş Milletler yayımladığı bir raporda, temel altyapı hizmetlerinin geliştirilmesi için harekete geçilmemesi durumunda Gazze şeridinin 2020 yılına kadar yaşanabilir bir yer olmaktan çıkacağını duyurdu. Bu tüneller sayesinde sağlanan malzemeler olmazsa zaten kötüye giden ekonomilerinin durma noktasına geleceği, su kaynaklarının 2016’da tükeneceği ve zaten yüzde 29 olan işsizlik oranının giderek artacağı belirtiliyor. Gazze’deki yakıt ve elektrik sıkıntısı ekonomiyi zorluyor. Su kaynakları gittikçe azalıyor, sağlık ve eğitim hizmetleri aksıyor.