Hotel Meina ve çevresinde gerçekleşen çoğu insanın bilmediği trajedinin; Nazi döneminde İtalya’daki ilk Yahudi Soykırımında yaşananların ikinci ve son bölümüne yer veriyoruz
Hotel Meina’da bu trajedi yaşanırken çevre köylerde, Baveno, Arona, Orta, Mergozzo, Stresa, Pian Nava, Novara köylerinde de benzer katliamlar yaşandı ve feci şekilde öldürüldükten sonra kurbanların çoğu Majör Gölü’ne atıldı.
Bazı köylerde ise katliamı maskelemek için Naziler çeşitli senaryolar ürettiler. Örnek olarak, köyü sakinleştirmek için Baveno’da öldürülen Pirelli’nin Londra temsilcisi Mario Luzatto ve Avusturya kökenli Emil Serman’ın tüm mal varlıklarını fakirlere bağışlayıp huzurevine çekildikleri duyuruldu.
Bölgede en son trajedi 8 Ekim’de Intra köyünde yaşandı. Ünlü İtalyan Yahudi banker ailesinden genç Riccardo Ovazza İsviçre’ye kaçarken yakalandı. Köyün okulunda saatler süren işkence sonrası feci şekilde öldürüldü. Cesedi okul kazanında yakıldı. Ertesi gün baba Ettore Ovazza ve ailesi çevre bir köyde ele geçirildi. Mussolini’nin sadık sempatizanı ve Faşist Parti üyesi olmasına rağmen tüm aile öldürüldü ve cesetleri yakıldı. Birçok köyde köy sakinlerinden bazıları ise Nazilerle işbirliği yaparak birçok hayatın sona ermesine katkıda bulundu.
Diğer taraftan, bölgedeki birçok Yahudi aile ise olayları önceden haber alarak veya insancıl köy sakinlerinin de yardımıyla kaçmayı başardı.
Nihayet 11 Ekim günü Alman komando birliği arkalarında tespit edilebilmiş 57 Yahudi kurban bırakarak bölgeden ayrıldı.
Majör Gölü kıyılarında 15 Eylül 1943 de Naziler tarafından başlatılan İtalyan Yahudileri soykırımı savaş sonuna kadar 7500 kurbana ulaşacaktı.
İtalya’da 15 Eylül – 11 Ekim 1943 tarihleri arasında yaşanan İtalyan Soykırımı başlangıcı kurbanlarının bölgelere göre adları: ( parantez içinde öldürüldükleri tarihteki yaşlarıdır)
Baveno (14 kurban): Mario Luzzatto, (53); Bice Ginesi,(45); Olga Ginesi,(48); Silvia Luzzatto, (20); Maria Grazia Luzzatto,(18); Emil Serman,(62); Maria Müller,(43); Stefania Müller,(41); Giulia Werner, (77); Sofia Czolosinska,(39); Joseph Wofsi,(70); Emma Baron,(61); Carla Caroglio,(25); Fanny Jette Engel, (70).
Arona (9 kurban): Irma Finzi Cantoni,(70); Vittorio Angelo Cantoni Mamiani Della Rovere,(43); Giacomo Elia Modiano,(34); Mary Bardavid,(22); Carlo Elia Modiano, (32); Grazia Modiano,(26); Carla Kleinberger Rakosi, (45); Tiberio Alexander Rakosi,(22);Margherita Coen Penco, (56).
Meina (16 kurban): Marco Mosseri,(55); Ester Botton,(52); Giacomo Renato Mosseri,(22); Odette Uziel,(19); Dino Fernandez Diaz,(76); Pierre Fernandez Diaz,(46); Liliana Scialom,(36); Jean Fernandez Diaz,(17);Robert Fernandez Diaz,(13); Blanchette Fernandez Diaz,(12); Raoul Torres, (48); Valerie Nahoum,(49);Vittorio Haim Pompas,(31);Vitale Cori, (26); Lotte Froehlich Mazzucchelli,( 38); Daniele Modiano,(51).
Orta (2 kurban): Mario Levi,(62) (Yazar Primo Levi’nin amcası); Roberto Levi,(23)( Yazar Primo Levi’nin kuzeni).
Mergozzo (3 kurban): Mario Abramo Covo,(66); Alberto Abramo Arditi,(55); Matilde David, (50)
Stresa (4 kurban): Tullio Massarani, (64); Olga Massarani,(65); Giuseppe Ottolenghi,(71); Lina Ottolenghi,(38).
Pian Nava (2 kurban): Humbert Scialom,(55); Berthe Bensussan,(50).
Novara (3 kurban): Giacomo Diena,(56); Amadio Jona,(79); Sara Berta Kaatz,(31).
Verbania Intra (4 kurban):
Ettore Ovazza,(51); Nella Sacerdote,(41); Riccardo Ovazza,(20); Elena Ovazza,(14).
Majör Gölü’ndeki katliamla ilgili ilk haberler Ekim 1943’ten itibaren İsviçre İtalyan basınında yer aldı. İtalyan basını ise bu haberleri duyurmak için Haziran-Temmuz 1945 i bekledi. Birkaç ay sonra da uluslararası basında yer aldı. Ancak savaş bitimiyle ilgili haberler arasında çok ilgi görmedi ve kayboldu.
Nürenberg Mahkemeleri sonlandıktan çok sonra, bu katliam ilk kez 1953 yılında yargıya götürüldü. Torino askeri savcısı Intra’da Ovazza ailesinin katlinden sorumlu görülen SS Subayı Gottfried Maier için soruşturma başlattı. Mahkeme 1955 yılında Torino’da görülmeye başlandı. O yıllarda Avusturya’da ilkokul müdürü olan sanık Gottfried Maier gıyaben Temmuz 1955 de ömür boyu hapse mahkûm edildi. Ancak Avusturya yetkilileri sanığı sınır dışı etmeyi kabul etmeyince, bu mahkûmiyet infaz edilemedi ve dosya kapandı.
CDEC’in ısrarlı araştırmaları ve Alman Mahkemelerinin işbirliği sayesinde Baveno, Arona, Meina, Stresa ve Mergozzo katliamları tek bir dosya halinde 1964 yılında Osnabrück’te yargıya taşındı. Davaya 1968 yılında başlandı. Davada 180e yakın tanık dinlendi. CDEC’ten Eloisa Ravenna olaylarla ilgili belgeleri sundu. Dava 5 Temmuz 1968’de karara bağlandı. Sanıklardan SS subayları Hans Krüger, Herbert Schnelle, Hans Roehwer ömür boyu, SS astsubaylar Oskar Schulz ve Ludwig Leither üçer yıl hapse mahkûm edildiler. Sanıkların temyize gitmeleri üzerine dava bir üst mahkemeye taşındı. Berlin Yüksek Mahkemesi 1970 Nisan’ında kararı bozdu ve tüm sanıklar serbest bırakıldı. Bundan sonra da başka bir yasal girişim olmadı. Böylece Majör Gölü katliamını gerçekleştirenler cezasız kaldı, olaylar da unutulmaya başlandı.
1978 yılında Guiseppe Mayda “Antisemit zulüm: 1943-45” adlı kitabında konuyu tekrar gündeme taşıdı. Ancak konu ile ilgili ilk ciddi çalışma, 1993 yılında “Unutulmuş Katliam: Meina 1943” adlı kitapla Marco Nozza tarafından gerçekleştirildi.
1994 yılında Fabio Calvi ve Enrico Lombardi İsviçre İtalyan televizyonu için “1943: Katliam Günleri” televizyon belgeselini hazırladı. Belgeseli yazar Marco Nozza ve CDEC’ten Michele Sarfatti sundu. Birkaç yıl sonra, CDEC’ten Liliana Picciotto “Bellek Kitabı” adlı çalışmasında İtalya’daki Yahudi Soykırımını anlatırken Meina ve Majör Gölü katliamlarına özel bir yer ayırdı.
2007 yılında film yapımcısı Carlo Lizanni, Marco Nozza’nin kitabından esinlenerek “Hotel Meina” adlı filmi gerçekleştirdi. Bu yazıyı hazırlamak için seyrettiğim film sinematografik özelliklerden yoksun, gerçekleri çarpıtan, konuyu yumuşatmak amacıyla içine romans da katılmaya çalışılan sonuç olarak seyirciye hiçbir şey vermeyen alelade hatta kötü bir film olarak göründü. Nitekim başta Becky Behar olmak üzere birçok kişi, kurum ve akademisyen tarafından gerçeklerden uzak olması ve üstelik gerçekleri çarpıtması nedeniyle kınandı. Filmin birçok sahnesinde SS subayları nazik, Yahudilere yakın gösterilmiş, hatta bir sahnede Alman askerler Yahudilere yemek servisi yaparken gösterilmişti.
Meina katliamının son tanıklarından olan Becky Behar ise hayatını bu olayların tanıtımına ve unutulmamasına adadı. Uzun yıllar okullarda ve diğer toplu ortamlarda olayları tekrar tekrar anlattı.
Becky Behar 2009 yılında 80 yaşında vefat etti. Hotel Meina 2011 yılında yıkıldı. Yerine modern binalar yapılmaya başlandı...
60-70li yıllarda Mort Schuman’ın çok sevdiğim bir parçası vardı. Tekrar dinlemeye başladım ancak içim biraz buruk...
Mort SCHUMAN - Le Lac Majeur
Il neige sur le lac Majeur
Majör Gölü’nde kar yağıyor
Les oiseaux-lyre sont en pleurs Lir kuşları ağlıyor
Et le pauvre vin italien
Ve zavallı İtalyan şarabı
S’est habillé de paille pour rien... Boş yere saman bir örtüye büründü...
Des enfants crient de bonheur Çocuklar neşeyle bağırıyor
Et ils répandent la terreur
Ve etrafa dehşet saçıyorlar
En glissades et bombardements Karda kayarken
C’est de leur âge et de leur temps Bu onların yaşları ve zamanları
J’ai tout oublié du bonheur
Ben mutluluğu unuttum
Il neige sur le lac Majeur
Majör Gölü’ne kar yağıyor
J’ai tout oublié du bonheur
Ben mutluluğu unuttum
Il neige sur le lac Majeur
Majör Gölü’ne kar yağıyor…
Kaynaklar:
• Corry GUTTSTADT, Türkiye , Yahudiler ve Holokost
• Fulvio D. PAPOUCHADI, Le Lac Majeur, Tombe des Sefarades (Los Muestros No. 62)
Francesco GRIGNETTI, Meina 1943: La Strage Insabiatta Condividi
‘Diyalog’ dergisinden alınmıştır.
